In de tijd van regenten en vorsten en pruiken en revoluties

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

1.3: de tijd van regenten en vorsten 

1. In deze paragraaf leer je hoe een schilder omging met zijn vrijheden.
2. In deze paragraaf leer je welke rechten Nederlanders hadden in de 17e eeuw.

Welke verschillen vallen op tussen de schilderijen?

Bespreken vragen 1.2

Het sinterklaasfeest

400 jaar geleden al onderwerp van debat.... en nu nog steeds.

Het sinterklaasfeest is van origine een katholiek feest voor de heilige St. Nicolaas. Toch werd het niet verboden in het calvinistische Nederland na 1648.

Waarom denk je dat de regenten het sinterklaasfeest niet wilden verbieden?

Vrijheden in de Republiek

• De gereformeerde (calvinistische) kerk was de enige officiële kerk.
• Opvatting van de regenten: overheid moet één geloof bevorderen om 'chaos en burgeroorlog te voorkomen'

Katholieken: gewetensvrijheid, maar hun kerk was verboden!

Republiek

Er gaat alleen subsidie naar de Calvinistische kerk.

Veel regenten geven alleen aan calvinistisch te zijn om macht en rust te kunnen behouden

Vrijheden in de republiek (2)

Niet alleen katholieken hadden minder rechten. Ook de lutheranen en vrijzinnige remonstranten en de joden. Zij werden wel gedoogd.

Toch kwamen er veel migranten (met andere religieuze opvattingen) naar de Republiek.

De Republiek als 'tolerant' handelsland

Tolerantie en handelsbelangen versterken elkaar! 

Maar dit verschilde per stad. In Amsterdam, Rotterdam en Middelburg mochten Joden synagoges bouwen, maar in Leiden en Utrecht niet.

Of de republiek alleen als Handelsland?

Lutheranen en Joden mogen steeds meer ( duidelijk zichtbare kerken bouwen) omdat dit bevorderlijk is voor de handel

In steden waar veel handel is met Joden gebeurt dit ook

Rene Descartes 

'Cogito Ergo Sum'

Franse filosoof en wiskundige, leefde in de Republiek

Stelde wonderlijke gebeurtenissen uit de Bijbel aan de kaak. Dit mocht in de Republiek.

Het ontkennen van het bestaan van God mocht niet.

‘De boekhandel van de wereld. Drukkers, boekverkopers en lezers in de Gouden Eeuw’.

Kritisch denken, Rationalisme

Waarde van de mens

Hobbes

• Volgens Thomas Hobbes (1588-1679 ) is de mens van nature slecht
• Homo homini lupus ("De cive, 1651)
  
• Er is een sterke leider nodig om de mens tegen zichzelf te beschermen 
• De vorst neemt de beslissingen anders ontstaat er chaos

Godsdienstvrijheid en tolerantie.

Scheiding kerk en staat

Rousseau (1712 - 1778)

• De mens is van nature goed
  
• Beschaving heeft gezorgd voor ongelijkheid
• Gelijke rechten voor iedereen
• Volksvergadering legt wil volk vast

John Locke

Iemand die veel kritiek had op het absolutisme was John Locke (1632 - 1704)

Burgers regering afzetten indien onbekwaam.

Bij wie gebeurde dat?

Montesquieu

De trias politica

Wetgevende macht

Uitvoerende macht

Rechtelijke macht

Montesquieu: Trias Politica

Adam Smith

• Mensen streven altijd eigen voordeel na
• Vrije economie
• Tegen mercantilisme
  
• Wet van vraag en aanbod zorgt als onzichtbare hand voor zo groot mogelijke voorspoed

KORTOM:
Het nieuwe denken ging eerst alleen over de natuur en de wereld. Totdat wetenschappers dit nieuwe denken gingen toepassen op de mens en maatschappij: 

• Hoezo is een koning aangewezen door God en mag hij als een God regeren?
• Wie mag het land besturen en hoe moet dat eerlijk gebeuren?
• Hoezo mag een koning zo maar meer belasting gaan vragen? 

Veel grote denkers

• Beïnvloeden Nederland. Patriotten nemen ideeën over: volk zijn de eigenaren van het land
• 1786: Democratische Revolutie. Patriotten macht
• 1787: Patriottenopstand neergeslagen
• Koning Pruisen herstelt ancien régime in Republiek
• Patriotten naar Frankrijk
• Daar is?

Franse Revolutie

• Einde absolute monarchie
• Verklaring van Rechten van Mens en Burger:
• Artikel 1: Alle mensen vrij en gelijk geboren (Locke)
  
• Artikel 2: Recht op vrijheid, bezit, veiligheid en verzet tegen onderdrukking (Locke)
  
• Artikel 3: Soevereiniteit is van volk
  
• Artikel 6: Wet is uitdrukking van algemene wil (Rousseau)
  
• Artikel 7/8/9: Principes van rechtstaat. Gevangen wanneer wet overtreden, onschuldig tot schuld bewezen
  

1795

• Patriotten naar Nederland met Franse leger → Bataafse Republiek
• Nederlandse Verklaring
• Eerste grondwet. Eenheidsstaat: einde gewesten
• 1805: Napoleon eindigt democratische grondwet. Eenheidsstaat bleef

Gebruik paragraaf 6.2 van het handboek.

Leg een verband tussen het ontstaan van vrijheidsrechten en politieke rechten en het kenmerkend aspect: de bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek.