YH4-TH5-BS3

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Het Zenuwstelsel

Thema 5 BS3

Leerdoelen

• Je kunt de bouw, functies en werking van de verschillende delen van het zenuwstelsel beschrijven.
  
• Je kunt de bouw en signaalverwerking van de verschillende typen zenuwcellen beschrijven.
• Je kunt de bouw, functies en werking van de hersenen en het ruggenmerg beschrijven.

Begrippen BS3

• centrale zenuwstelsel
• perifere zenuwstelsel
• animale zenuwstelsel
• autonome zenuwstelsel
• prikkel
• impuls
• receptor
• conductor
• effector
• neuronen
• neurotransmitter
• dendriet
• axon

• myelineschede
• synaps
• motorische zenuwcel
• sensorische zenuwcel
• schakelcel
• hersenschors
• grijze stof
• witte stof
• hersenstam
• gevoelscentra
• bewegingscentra
• ruggenmerg
• ruggenmergszenuwknopen

00:25

Centrale zenuwstelsel

Perifeer zenuwstelsel

Grote hersenen

Hersenstam

Hersenzenuw

Ruggenmergzenuw

Kleine hersenen

01:24

• Willekeurige zenuwstelsel heet ook wel het animale zenuwstelsel
• Onwillekeurige zenuwstelsel heet ook wel het autonome zenuwstelsel

Route van communicatie

Prikkel: invloed uit de omgeving van een organisme

Impuls: elektrisch signaal

Sensorische zenuw: van receptor naar centraal zenuwstelsel

Motorische zenuw: van centraal zenuwstelsel naar effector

Binas 88A

Receptor

Effector

CZS

Motorische zenuwcel

Sensorische zenuwcel

Bouw zenuwcel

Axon (neuriet) : uitloper die impuls van het cellichaam af geleidt

Dendriet: uitloper die impuls naar het cellichaam toe geleidt

Soorten zenuwcellen

• Sensorische zenuwcel

- Van receptor naar CZS

- 1 lange dendriet en 1 korte axon

- Cellichaam dichtbij CZS

• Schakelcel

- Binnen CZS

• Motorische zenuwcel

- CZS naar effector

- Meerdere korte dendrieten en 1 lange axon

- Cellichamen in CZS

De hoeveelheid neurotransmitter, die per tijdseenheid door een bepaalde zenuwcel in een synapsspleet wordt gebracht, is niet constant.
Waar hangt deze hoeveelheid vanaf?

1. De sterkte van aankomende impulsen
2. De frequentie waarmee impulsen aankomen
3. De herkomst van aankomende impulsen

Impulsgeleiding

Cellen van Schwann zorgen voor isolatie rondom de uitlopers van zenuwcellen. De impuls 'springt' van opening naar opening en gaat daardoor sneller

Bouw van de hersenen

• Linker- en rechterhelft
• Centrale groeve (voor en achter)
• Schors

      - Donker (geen myeline); Cellichamen van schakelcellen

• Merg 

      -Licht (wel myeline); Uitlopers van schakelcellen

De kleine hersenen

Functie is het coördineren van: 

• Bewegingen
• Evenwicht

De grote hersenen
“Het Bewustzijn”

• Functies

    - Verwerken van impulsen afkomstig 

       van receptoren (sensorische bewustwording)

    - Regelen van bewuste reacties (motorisch)

• Hersencentra zijn groepen cellichamen van schakelcellen in de schors

   - Sensorisch centra (achter centrale groeve) verwerken binnenkomende impulsen

   - Motorische centra (voor centrale groeve) regelen bewuste reacties

Wat wordt waar gereguleerd?

Iemand tikt je aan op je rechter bovenarm. Waar in de hersenen zal dit signaal ontvangen worden?

De hersenstam en verlengde merg

Functies:

• Geleiden van impulsen

      -Ruggenmerg ↔ hersenen

      -hersenzenuwen (hoofd & hals) ↔ hersenen

• Coördineren van autonome zenuwstelsel met speciale hersenstam-centra 

• In het verlengde merg kruisen de impulsbanen elkaar via hersenstam worden impulsen van linkerlichaamshelft geleid naar de rechterhersenhelft

Ruggenmerg

Ligging van de verschillende typen zenuwcellen in het ruggenmerg

Ligging van de verschillende typen zenuwcellen in het ruggenmerg

Je ziet hier een dwarsdoorsnede van het ruggenmerg van een persoon (druk op +). Aan welke kant van de tekening bevindt zich de rugzijde van deze persoon? Leg uit waarom.

Gebruik je Binas slim.

De cellichamen van sensorische cellen liggen net buiten het CZS aan de rugzijde

Gebruik je Binas slim.

Cellichamen van schakelcellen liggen in de grijze stof in het ruggenmerg en de hersenen

Gebruik je Binas slim.

De richting van het actiepotentiaal is de richting van de impuls, dus uit de afbeelding kan je halen sensorisch naar CZS etc.

Huiswerk

• Lees BS3 in je boek
• Maak opgave 22 tm 36 uit je boek
• Maak test jezelf BS3