Praat mar Frysk - basis - les 9

• Fries
• Beroepsopleiding

Praat mar Frysk - basis - les 9

Les 9 is it tema de feestdagen. De les giet oer handige wurden en sinnen oer dit tema. Yn dizze les is der omtinken foar de telwurden en de ûnbepaalde foarnamwurden.

Les 8 wie it tema it waar. It is de bedoeling no te oefenjen mei it praten oer dat tema.

Feestagen

Offisjele nammen fan feestdagen en bysûndere dagen skriuwe we mei in haadletter: Kryst, Faletynsdei, Peaske, Wrâldbistedei.

Net offisjele nammen en ynformele nammen skriuwe we mei in lytse letter; de krystdagen, de peaskedagen, falentyn, bistedei.

Stap foar stap:

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

Nedich (fan it meast nei it minst):

*

*

*

*

*

*

Resept foar pipernuten

Lis de strookjes yn de goede folchoarder.

Nedich = fan it meast nei it minst.

Stap foar stap:

1. Set de oven op 175 °C.
   
2. Fetsje de bakplaat alfêst yn.
   
3. Doch alle yngrediïnten byinoar.
   
4. Knyp de yngrediïnten ta in bol.
   
5. Meitsje knikkertsjes fan it deech.
   
6. Lis de knikkertsjes op de bakplaat.
   
7. Doch de bakplaat mei de pipernuten yn ’e midden fan de oven.
   
8. Bak de pipernuten yn 20 minuten gear.
   
9. Lit se bûten de oven ôfkuolje.
   
10. Lekker ite.

Nedich (fan it meast nei it minst):

• 125 gr selsrizend bakmoal,
  
• 50 gr bûter,
  
• 50 gr brune sûker,
  
• ½ ytleppel spekulaaskrûden,
  
• 1 teeleppel sjerp,
  
• ½ teeleppel sâlt.

Resept foar pipernuten

Lis de strookjes yn de goede folchoarder.

Wurklist

• Húswurk fan ôfrûne wike beprate.
• Wurdskat útwreidzje: 

       feestdagen

• Grammatika: bepaalde en ûnbepaalde telwurden.

• Húswurk foar kommende wike.
• Neigesetsje.
  

Húswurk beprate

it waar

fan Frysk nei Nederlânsk 

(side 94-95)

Yn petear oer it waar

Wurkje yn in trije- of fjouwertal.

Ien stelt in fraach, elk jout antwurd.

• Wat is dyn favorite ding om te dwaan as it de hiele dei reint?
• Wat dochsto graach as it hiel moai waar is?
• Soesto kieze foar in wintersportfakânsje of in strânfakânsje? Wêrom?
• Mei watfoar waar bisto it leafst bûten?
• ...

Fraach en antwurd

Elk krijt in kaartsje mei in fraach.

Sykje in oare kursist op.

A Stel dyn fraach.

B Jou antwurd en stel dyn fraach.

A Jou antwurd.

Ruilje jimme kaartsjes.

Sykje in oare kursist ...

Hantlieding lesjouwer, side 77.

Yn de winter gean ik ...

A seit boppesteande sin en makket him ôf.

B werhellet de sin fan A en neamt in twadde ding.

C werhellet de sin fan A en B en neamt in tredde ding.

Ensfh.

Fariaasje: yn de simmer / hjerst / maitiid gean ik ...

Opdrachtekaartsjes

Wurkje yn groepkes fan 4-5.

Elk krijt in opdrachtekaartsje.

Op it kaartsje stiet in situaasje beskreaun. 

Doch de praatopdracht dy't dêrby heart.

Oaren jouwe in reaksje of in antwurd.

Hantlieding lesjouwer, side 78.

Skoft

Mei ik kofje?

Ik wol graach in kopke tee.

Mei molke en sûker.

Wolst ek in stikje koeke?

Tankjewol.

Graach dien.

Bepaalde haadtelwurden (1, 2, 3) en rangtelwurden (1e, 2e, 3e).

Unbepaalde haadtelwurden (alle, ferskate) en rangtelwurden (middelste, lêste).

Folle kin brûkt wurde yn kombinaasje mei in ûntkenning en mei tefolle/hoefolle/safolle.

Folle kin ek as bywurd: it sil net folle wêze. 

Mear foarbylden foar folle as bywurd yn Frysker.

Unbepaalde foarnamwurden

It Fryske wurdsje men is altyd ynklusyf de sprekker. Soms moat it Nederlânske men dus oars oerset wurde. 

Der is in ferskil tusken skriuwtaal en sprektaal. > immen, nimmen en eat binne skriuwtaal. 

> ien, gjinien en wat binne mear sprektaal.

Meitsje in bingokaart: kies 10 tiidwurden

krij	krigest	krige	krije	krigen
lakest	laket	laitsje	lake	laken
lês	lêst	lies	liest	lêzen
lit	litst	lietst	lieten	litten
mei	meist	mochtst	mochten	mocht
meitsje	makkest	makket	makke	makken
moat	moatst	moatte	moasten	moatten
nimst	nimt	naam	namen	nommen
sil	silst	soe	soest	soenen
stean	stiest	stiet	stie	stien

We spylje aansten BINGO.

Do krigest in opdracht:

krije - ik - notiid

Streekje it antwurd krij 

op dyn bingokaart troch.

Hantlieiding lesjouwer, side 82-85.

TIP foar de lesjouwer: 

printsje dizze side om oan te krusen hokker tiidwurden neamd binne.

Spinner draaie op kommende side.

Bingo

Elk hat in bingokaart 

mei ferskillende 

tiidwurdsfoarms.

Do krigest in opdracht:

krije - ik - notiid

Streekje it antwurd krij

op dyn bingokaart troch.

Opdracht 1 & 2 Dialooch

Ik lês de tekst earst foar.

Wurkje yn twatallen.

Oefenje it petear.

Wikselje fan rol.

Sels foarlêze of fia EduFrysk.

Opdracht 3 wurdskat feestdagen

Foarbyldwurden en sinnen steane efter yn it lesboek.

De Waadhoeke yn 41 finsters & Gemeente Harns yn 3

1. Frjentsjer	2. Sint Anne	3. Dronryp	4. Menaam
5. Berltsum	6. Sint Jabik	7. Minnertsgea	8. Seisbierrum
9. Tsjummearum	10. Tsjom	11. Marsum	12. Deinum
13. Winsum	14. Aldebiltsyl	15. Bitgummole	16. Bitgum
17. Froubuorren	18. Achlum	19. Easterbierrum	20. Wjelsryp
21. Rie	22. Boksum	23. Ingelum	24. Doanjum
25. Nij Altena	26. Peins	27. Hjerbeam	28. Spannum
29. De Westhoek	30. Hitsum	31. Wier	32. Skalsum
33. Pitersbierrum	34. Sweins	35. Baaium	36. Skingen
37. Slappeterp	38. Blessum	39. Furdgum	40. Boer
41. Kleaster-Lidlum	A. Harns	B. Midlum	C. Winaam

Fertel nije wike yn 2 minuten wat oer dyn finster.

Húswurk

Lear de wurden en sinnen fan dizze les. 

Mear foarbylden steane efter yn it lesboek. 

Lear de wurdskat fan de feestdagen

fan Frysk nei Nederlânsk (side 95-96).

EduFrysk flitskaarten feestdagen, bepaalde en ûnbepaalde telwurden.

Hint: os en ezel = okse en ezel.

Neigesetsje

Kwartet Feestdagen

Skodzje en ferdiel de kaarten. 

A begjint mei freegjen nei ien fan de missende kaarten. As de spiler dy kaart hat, moat er dy jaan. De freger mei dan nochris. Hat de oar de kaart net, dan kriget dy persoan de beurt om te freegjen. Wa't in kwartet kompleet hat, leit dat op tafel. Sammelje de measte kwartetten.

Hantlieding lesjouwer, side 105.

Sykje de ferskillen

Opdracht 5 In ferhaal yn sifers

Fertel in ferhaaltsje en brûk dêrby safolle mooglik telwurden en ûnbepaalde foarnamwurden.

Kinst bygelyks wat fertelle oer dysels: 

- dyn lingte yn sentimeters,

- de ôfstân fan dyn hûs oant hjir,

- dyn leeftyd yn dagen,

- yn in persintaazje oanjaan hoesto earne oer tinkst,

- ...

Waarberjocht

Elts skriuwt in waarberjocht en presintearret dat oan de groep.

Sjonge oer it waar

We harkje nei in liet oer it waar.

OF

Wurkje yn twa- of trijetallen.

Elk kriget in tekst.

Lês dyn tekst en fertel oan de oaren wêr't it liet oer giet.

Hantlieding lesjouwer, side 79-81.

Lieten hearre litte op eduFrysk.