Lear mar Frysk - module 2 - les 1

• Fries
• Beroepsopleiding

Lear mar Frysk - ferfolch - les 1

Nelson Mandela (1918 - 2013)

Les 1: Hy is sa goed as bôle.

Hij is erg zachtaardig.

De cursus Fries verstaan-vervolg geeft u de gelegenheid uw passieve kennis te versterken, vergroten en laten beklijven. Daarnaast wordt er laagdrempelig een begin gemaakt met het actief toepassen van de woordenschat.

Wurklist

• Yn 'e kunde komme
• Praktyske saken

          - Koades Edufrysk          

          - lesplanning en fakânsjes

          - Frjentsjer: kofje / tee (1 euro de jûn, ôfrekkenje yn de lêste les)

• Harkje, lêze en útspraak oefenje (oer úterlik en karakter)
• Grammatika (regelmjittige tiidwurden)
• Om thús te dwaan (húswurk)

Koades EduFrysk

Frjentsjer: Y7agug

Provinsje: ysaqu6

Yn 'e kunde komme

Stel dysels foar:

Wa bist (myn namme is ...)

Hoe âld bist (ik bin ... jier)

Wêr komst wei (ik kom fan ...)

Wêr wennest no (ik wenje yn ...)

Wat is dyn berop (ik bin ...)

Wat is dyn leafhawwerij

Friezen freegje altyd: 'wêr komst wei en fan wa bist ien?'

www.allefriezen.nl  

As jo ek ta de neiteam fan Grutte Pier hearre, kinne jo by Tresoar yn Ljouwert in ‘Pierbewiis’ krije. Der wie in Grutte Pier ‘famyljedei’ op 19 juny 2016.

Opdracht 2: harkje, lêze, útspraak

Ik lês de tekst foar, lês mei.

(wol immen in foarlêsbeurt?)

We beprate drege wurden.

Dêrnei beäntwurdzje jim fragen.

Opdracht 2: Fragen oer 'brief oan Marije'

De antwurden steane letterlik yn de tekst.

1. Hie Rieanne nocht oan har earste skoaldei?2. Hoefolle jonges sitte der yn de klasse?

3. Op watfoar jonges falt Rianne?

4. Hoe sjocht Rico derút?

5. Wat kin Rianne wolris oan Rico freegje?6. Wat fynt Rianne fan Monyk?

7. Wêr sil Rico fansels wol efterkomme?

8. Hoe sjocht Anke derút?

9. Wat die de rektor?

10. Wat fynt Rianne fan de learares Nederlânsk?

11. Hoe is de gymlearaar?

12. Wêr is Rianne benijd nei?

Lês de fraach foar en jou antwurd yn in hiele sin.

1. Nee, se seach der ferskriklik tsjinoan en hat net lekker sliept.
2. Der sitte trije jonges yn de klasse.
3. Rianne falt op donkere jonges.
4. Rico hat swart hier en prachtige brune eagen.
5. Se kin wolris freegje om in opdracht mei har te dwaan.
6. Rianne kin Monyk net útstean, Monyk fielt harsels hiel wat en docht ferskriklik út de hichte.
7. Rico sil der fansels wol efterkomme dat Monyk ûnútsteanber is.
8. Anke sjocht der hiel stoer út, se hat tsien earbellen, in noas- en wynbraupiercing en in tatoeaazje.
9. De rektor hold in taspraak.
10. Rianne fynt de learares Nederlânsk hiel strang.  (Frysker strang/string)
11. De gymlearaar liket har wat in 'popiejopie', it is in knappe fint.
12. Rianne is benijd nei de ferhalen fan Marije.

Opdracht 3: Harkje en útspraak

1. Wat sjochst der goed/moai út!
2. Hast nei de kapper west?
3. Dy kleur stiet dy prachtich.
4. Dat fyn ik echt cool!
5. Ik fyn dat in kreaze frou/man.
6. Us buorman klaait him altyd wat sleau.
7. Hy draacht suterige klean.
8. Myn freondinne klaait har saaklik.
9. Dat sjocht der hiel sjyk út.
10. Ik hâld fan sportive klean.

1. René sjocht altyd sa brimstich.
   
2. Ik fyn him ek net sa sympatyk.
3. Syn suske is hiel aardich.
4. Dat is in blier famke.
5. Jelke is noch wolris wat aggressyf.
6. Dat jonkje is o sa sosjaal.
7. Wat in eigenwize fint!
8. Ik tink dat dy man tige dominant is.
9. Us Tet is hiel praktysk ynsteld.
10. De buorfrou is wat skruten.

armoedige - chic - knappe - nors - slordig - verlegen - vriendelijk  

Ik lês de sinnen foar. Sprek dêrnei de sinnen sels út.

De fetdrukte wurden steane hjirûnder (net op folchoarder)

Lês hieltyd earst in sin foar.

De hiele groep seit de sin nei of kursisten krije om bar in beurt om foar te lêzen.

Brûk de ynfolstreekjes om oersettingen op te skriuwen (steane ek achter yn it boek).

Skoft

Opdracht 4: Wurdskat úterlik en karakter

donkere jonges

lytse jonkjes

in lekker ding

lang ljocht hier

swart hier

lekker lang

in ôftraind liif

strak yn it pak

knappe fint

artistyke typkes

prachtige brune eagen

...

hiel stoere fammen

oantreklike famkes

fielt harsels hiel wat

út de hichte

trut

make-up

tuthola

earbellen

noas- en wynbraupiercing

tatoeaazje

briltsje op it puntsje fan de noas

...

aardich

ûnútsteanber

iverich

sêftaardich

ûnwis

strang/string

...

Betink sels noch fiif wurden > tsjinstellingen / synonimen

Bepraat oersettingen (achter yn it boek)

Kursisten betinke der sels wurden fiif by, bygelyks tsjinstellingen / synonimen.

Opdracht 4: Wurdskat úterlik en karakter

Beskriuw it úterlik en betink hokker karakter immen hat.

Opdracht 5: dialooch

Wurkje yn twatallen. Skriuw in dialooch (4 sinnen) út. 

Kinst sintsjes fan opdracht 3, 4 en Frysker brûke.

Wês taret op in foarlêsbeurt.

1. Wat fynst fan myn nije klean?
2. Myn broer stiet altyd ree om immen te helpen.
3. Ik seach krekt de nije learaar biology. Dy sjocht der echt net út!
4. Henk tinkt dat er it altyd better wit!
5. Jim famke is wol hiel ferlegen!
6. It wie juster wer raak. Klaas hat rûzje hân mei syn maten.

Tink nei oer wurdskat en sinsbou mar it mei fonetysk, stavering is net wichtich.

Jou yn 't foar oan de twatallen troch hokker dialooch se foarlêze moatte.

Opdracht 6: Frisismen

Set de sinnen oer nei geef Nederlânsk en geef Frysk.

Let op wurdskat, grammatika en sinsbou.

Frysk	Frisisme	Nederlânsk
Jo kinne altyd del komme.	U kunt altijd neerkomen.	U kunt altijd langskomen.
Sille wy om nije skuon sjen yn 'e stêd?	Zullen we om nieuwe schoenen kijken in de stad?	Zullen we voor nieuwe schoenen in de stad gaan kijken?
Hy is al wakker drok dwaande.	Hij is al wakker druk doende.	Hij is al bijzonder druk bezig.
Hasto dat wol oan tiid?	Heb jij dat wel aan tijd?	Heb jij daar wel tijd voor?
Sa út en troch nim ik in wyntsje.	Zo uit en door neem ik een wijntje.	Zo nu en dan neem ik een wijntje.
Do moatst dêr net sitten gean .	Jij moet daar niet zitten gaan.	Jij moet daar niet gaan zitten.
It hâldt mar oan mei friezen.	Het houdt maar aan met vriezen.	Het blijft maar vriezen.
Ik haw lêst fan it ankel.	Ik heb last van de enkel.	Ik heb last van mijn enkel.

Het belang van grammatica bij het leren van een andere taal.

1. in oar ferhâldingswurd (voorzetsel).

2. in oar ferhâldingswurd + it tiidwurd 'gean'.

3. in oar bywurd (bijwoord).

4. in oar ferhâldingswurd.

5. oare ferhâldingswurden (fêste kombinaasje).

6. folchoarder fan tiidwurden.

7. it tiidwurd 'blijven'.

8. lidwurd op plak fan besitlik foarnamwurd.

Grammatika

Tiidwurden

Fryske bibel 1943

2 Keningen 4 fers 38-39

En Elisa teach ... 

Dit binne de (ûnregelmjittige) tiidwurden dy't einigje op -n.

jaan, dwaan, slaan, 

gean, stean, sjen en tsjen

"Ik bin hikke en tein

 yn Ingelum"

Tarieding op opdracht 8 fan it húswurk.

	-e tiidwurd		-je tiidwurd
ik	fiel	fiel de	wen je	wenn e
do	fiel st	fiel dest	wenn est	wenn est
hy, sy, it	fiel t	fiel de	wenn et	wenn e
jo (u)	fiel e	fiel den	wen je	wenn en
wy	fiel e	fiel den	wen je	wenn en
jimme	fiel e	fiel den	wen je	wenn en
sy	fiel e	fiel den	wen je	wenn en
volt. deelw.		haw fiel d		haw wenn e

Let op: 't KOFSCHIP bepaalt of het -t of -d wordt in verleden tijd en volt. deelw.

De regelmjitttige tiidwurden op -e of op -je

(lesboek side 21)

't kofschip = as de stam einiget op ien fan de bylûden (medeklinkers) fan it kofschip dan krijt it in t.

Yn it Frysk skriuwe wy de doetiid sa koart mooglik: ik praat - ik prate.

Do ... fan -je tiidwurden yn notiid (tegenwoordige tijd) en doetiid (verleden tijd) beide -est, út kontekst moat blike wat bedoeld wurdt.

Fryske útlisfilmkes

17 De bûging fan regelmjittige tiidwurden

https://youtu.be/WD53qU1vS-A

Baas giele taksy

Inez Timmer sjongt lieten fan Joni Mitchell, 

oerset trocht Eppie Dam.

www.baasgieletaksy.nl

Gatsjetekst oer de i, ii, ij, y en ie

a dollar and a half = in daalder

spotty old apples = rûpstekkich fruit

Inez Timmer & Eppie Dam

Baas giele taksy

Dit wie it paradys, mar se walsten alles plat

Foar in pears hotel, in __1___ en McDonald's frytkot

Mar it is sa net altyd gien

Datsto noait witst watsto hiest oant it gie

Dit wie it paradys, mar se walsten alles plat

Sa kaam beam nei beam al gau __2___ it Beammuseum

En se doarden ek noch in daalder __3___ te freegjen

Mat is it sa net altyd gien

Datsto net witst watsto hiest oant it gie

Dit wie it paradys, mar se walsten alles plat

Hee túnman, túnman, __4___ oan kant dy spuiterij no

Jou __5___ rûpstekkich fruit, mar jou net it bijefolk __6___.

Please!

Mar is it sa net altyd gien

Datsto noait witst watsto hiest oant it gie

Dit wie paradys, mar se walsten alles plat

Justernacht hear ik de gaasdoar slaan

En in baas __7___ taksy hat sa __8___ man meinaam

Mar is it sa net altyd gien

Datsto noait witst watsto hiest oant it gie

Dit wie paradys, mar se walsten alles plat

Ik sei, is it sa net altyd gien

Datsto noait witst watsto hiest oant it gie

Dit wie paradys, mar se walsten alles plat

Stap 1: YouTube + gatsjetekst

Stap 2: sels foarlêze.

Stap 3: neisjen mei antwurden.

YouTube [2:21]

Baas Giele Taksy

LINK

https://youtu.be/epnz0s10R58

Inez Timmer & Eppie Dam

Baas giele taksy

Dit wie it paradys, mar se walsten alles plat

Foar in pears hotel, in boetyk en McDonald's frytkot

Mar it is sa net altyd gien

Datsto noait witst watsto hiest oant it gie

Dit wie it paradys, mar se walsten alles plat

Sa kaam beam nei beam al gau yn it Beammuseum

En se doarden ek noch in daalder yntreejild te freegjen

Mat is it sa net altyd gien

Datsto net witst watsto hiest oant it gie

Dit wie it paradys, mar se walsten alles plat

Hee túnman, túnman, smyt oan kant dy spuiterij no

Jou mij rûpstekkich fruit, mar jou net it bijefolk priis.

Please!

Mar is it sa net altyd gien

Datsto noait witst watsto hiest oant it gie

Dit wie paradys, mar se walsten alles plat

Justernacht hear ik de gaasdoar slaan

En in baas giele taksy hat sa myn man meinaam

Mar is it sa net altyd gien

Datsto noait witst watsto hiest oant it gie

Dit wie paradys, mar se walsten alles plat

Ik sei, is it sa net altyd gien

Datsto noait witst watsto hiest oant it gie

Dit wie paradys, mar se walsten alles plat

Opdracht 8, 9 (brûke we yn de les), 10, 11 en 12.

www.edufrysk.nl

* harkje nei de teksten

* kompjûter sjocht dyn wurk nei

De oefeningen even koart by del rinne om der wis fan te wêzen dat de kursisten snappe wat de bedoeling is.

Foar opdracht 11 praatst mei in oar yn it Frysk bûten de lessen om. It is wichtich datst meardere aksinten hearst.

TIPS:

YouTube filmkes:

Omrop Fryslân HEA!

Omrop Fryslân Tjits floch

Frysk ferstean & Frysk prate

Petear yn twatallen: Yn 'e kunde komme

Nederlânsk	Frysk	Antwurd
Hoe heet jij?
Wat is jouw naam?
Hoe oud ben je?
Waar woon je?
Wat voor werk doe je?
Ben je getrouwd?
Heb je kinderen?
Heb je broers en zussen?
Wat is je hobby?
Van welke sport houd je?

Betink hoe'tst dizze fragen yn it Frysk stelst.

Betink foar dysels de antwurden yn it Frysk.

Dêrnei diel ik jimme yn foar in petear: 

A stelt de fragen B jout antwurd.

Dêrnei wikselje jimme:

B stelt de fragen A jout antwurd.

Petear yn twatallen: Yn 'e kunde komme

Nederlânsk	Frysk	Antwurd
Hoe heet jij?	Hoe hytsto?	Ik hyt ...
Wat is jouw naam?	Wat is dyn namme?	Myn namme is ...
Hoe oud ben je?	Hoe âld bist?	Ik bin ... jier.
Waar woon je?	Wêr wennest?	Ik wenje yn ...
Wat voor werk doe je?	Hokker wurk dochst?	Ik wurkje as ...
Ben je getrouwd?	Bist troud?	Ja/Nee, ik bin (net) troud)
Heb je kinderen?	Hast bern?	Ja, ik haw ... bern.
Heb je broers en zussen?	Hast broers en susters?	Ja, ik haw .. broer(s) en ... sus(ters).
Wat is je hobby?	Wat is dyn hobby?	Myn hobby is ...
Van welke sport houd je?	Fan hokker sport hâldst?	Ik hâld fan ...

Foarbyld.

Wurdskat

Hjir sjochst de letters fan it Fryske alfabet.

Wurkje yn twa- of trijetallen.

Besykje by eltse letter ien wurd of mear wurden te betinken by it tema 'yn 'e kunde komme'. 

Wa hat in folsleine list?

Foarbyld

d - dach sizze

f - fûstkje

p - prate

Opdracht 7: prate oer 'in nije bazinne'

justermiddei

foarstelle

saaklik

net maklik

hurde wurker

wurkjouster

wurknimmer

taspraak  

mantelpakje / sjyk 

hier opstutsen

ien dy't wit wat se wol

net sa'n noflikenien

iverich / besiele

Jim hawwe op it wurk in nije bazinne krigen. Se hat justermiddei in praatsje holden om har foar te stellen. 

Dyn kollega wie dêr net by. Praat him/har by. Do fertelst hoe't se derút seach: nochal saaklik. Neffens dy is it net sa'n maklike tante, mar wol in hurde wurker.

Wurkje yn twatallen: A stelt de fraach, B jout antwurd.

Begjin it petear mei:

1. Hoi, hoe wie it justermiddei?

2. En hoe sjocht ús nije bazin derút?

3. Tinkst dat we der op foarút geane mei de nije bazin?

4. Wat is dyn yndruk fan ús nije wurkjouster?

Soargje dat der yn wikseljende twatallen wurke wurdt.

Doch de opdracht earst in kear foar mei ien fan de kursisten.

Freegje oft ien twatal it petear foar de groep dwaan wol.