Skriuw mar Frysk - basis - les 3 (3x flipover + stiften)

• Fries
• Beroepsopleiding

Skriuw mar Frysk

basis - les 3

Foar it skriuwen fan teksten moatst net allinne goed staverje kinne, mar hast ek

kennis nedich fan tiidwurden, grammatika en taaleigen.

siz

Fryske bibel 1943

Mattheus 17:12

Tsjintwurdich brûkt it Frysk de saneamde Steatestavering (oftewol de nije stavering), 

dy't yn 1980 ynfierd is.

Wikipedy

Foar 1879

Elk skreau mar sa't it him goedtocht.

1879 Selskipsstavering

Yn 'e lêste helte fan 'e njoggentjinde iuw is de Fryske standerttaal gearstald. De earste offisjele stavering datearret út 1879.

1948 Akademystavering

Ek wol de âlde stavering neamd.

1980 Steatestavering

Ek wol de nije stavering neamd.

Wurklist

• Weromsjen op ôfrûne wike.
• Stavering û-lûden & de apostrof.
  
• Regelmjittige tiidwurden op -je.
• Grammatika: of, oft en as & dêr't en wêr't & lidwurden by lichemsdielen.
• Taaleigen: wurdskat prate & sprekke. 
  
• Skriuwe: diktee, in stikje tekst oer dyn libben, Skriuw mar Frysk 1.3.
• Húswurk (kursus.edufrysk.nl)
• Neigesetsje.

Weromkomme op it húswurk:

- stavering f/v en s.z.

- helptiidwurden.

- synonimen foar spesjale en dwaande.

Binne der kursisten dy't witte wêr't harren famyljenamme oarspronklik weikomt of dy't stambeamûndersyk dien hawwe?

Diktee

Ik lês it diktee foar.

De dikteesin wurdt net yn de les neisjoen.

Neisjen is ûnderdiel fan it húswurk, de flaters kinne der dan maklik úthelle wurde.

Dikteesin les 3:

Hjoed sloch de slûge man in âlde boer dy't om tsien oere jûns noch bûten rûn.

Stavering û-lûden

Lês de wurden fan it wurdfjild troch.

Opdracht 1

Staveringsrace.

Wurkje yn 2 teams. Foarmje per team in rige by jim boerd.

Ik neam in wurd út it wurdfjild. 

Dejinge dy't foaroanstiet skriuwt it wurd op: rapste + goed = 1 punt.

Jou de stift troch oan in oar teamlid.

...

Stavering oe / û

(oersjoch regels side 9)

û	koart oe-ienlûd	kût, rûch, bûgel, drûch, rûn, fûn
û	lang oe-ienlûd	hûs, hûd, útnûging
oe	twalûd	boer, oere, goed, hjoed, fjoertoer, stjoer
oe	Nederlânsk oe-lûd en oe stavere	skoech, snoek, koeke, boek, sloech
û / oe	Nederlânsk oe-lûd oars stavere	dûs (douche), dûane (douane) retoer (retour)
û / oe	doetiid / mulwurd: > ûnregelmjittige tiidwurden meast oe > foar in -n altyd û	sloech, joech, droech rûn, fûn

YouTube

Fryske útlis filmkes

Diktee

Ik lês it diktee foar.

[boek ticht + les diele út]

It diktee wurdt yn de les neisjoen.

Jou dyn wurk oan dyn buorman/frou. Dy sjocht dyn wurk nei. It giet fansels benammen om de:

 û en oe.

Diktees les 3:

It diktee kin ek yn Edufrysk makke wurde.

It diktee fan it kursusboek kin yn Edufrysk makke wurde.

As it te lang is: de helte foarlêze.

Diktee neisjen: û of oe.

Opdracht 2

Folje yn: û of oe.

Wês taret op in foarlêsbeurt.

Opdracht 2 neisjen

Folje yn: û of oe.

Skoft

Schrijfplankje van Tolsum

In het jaar 1914 werd een Romeins schrijfplankje gevonden met daarop een Latijnse tekst. De handgeschreven letters waren moeilijk leesbaar, maar toch kon een tekst worden ontcijferd. De tekst bleek een Romeins koopcontract te zijn over de verkoop van een koe voor een bedrag van 115 muntstukken, in hoogstwaarschijnlijk de eerste eeuw na Chr.

Opdracht 3 = húswurk

Skriuw de tiidwurden belje en reagearje hielendal út.

Antwurdboek side 24.

Regelmjittige -je tiidwurden

Tiidwurden side 22-23.

Oersjocht regels side 24.

Opdracht 3 neisjen

De tiidwurden belje en reagearje.

Begjin mei de stam fan it tiidwurd: (-je fuortlitte).

De kontekst moat by 'do' útwize oft de notiid of doetiid bedoeld wurdt.

Tiidwurden op -earje krije brekking yn de 2e en 3e persoan inkeltal notiid, yn de doetiid en by it mulwurd. Skriuw dan in dûbele r:

ik avesearje = ik haw avesearre.

Stam giet út op d = -zje: wâdzje.

Stam giet út op t = -sje: flechtsje.

	notiid	doetiid
ik	stam + -je	stam + -e
do	stam + -est	stam + -est
hy	stam + -et	stam + -e
meartal + jo	stam + -je	stam + -en
mulwurd		stam + -e

Opdracht 4 = húswurk

Folje de goede tiidwurdsfoarm yn.

Yn de les makke?

Lês om bar in sin foar.

Stavering fan 'e apostrof

Tink derom: Wy wenje oan 't wetter. Oant moarn (= tot morgen).

(oersjoch regels side 10)

'e	ôfkoarting fan it wurd: de (mei spaasjes)	yn 'e auto, op 'e hoeke
't	ôfkoarting fan it wurd: it (mei spaasje)	yn 't spier, yn 't doaske
'k	ôfkoarting fan it wurd: ik (mei spaasje)	dat ha 'k noch net dien
't	midden yn in wurd: ...oft, ...dat (gjin spaasje)	dêr't, wêr't, hoe't, doe't, nei't, om't
'n	midden yn in wurd: ...ien (gjin spaasje)	sa'n, hoe'n

Op dit ûnderdiel wurde in protte flaters makke.

Kursisten moatte der foaral goed oer neitinke hokker wurd oft no eins ôfkoarte wurdt.

Grammatika

Of = as it giet om ien fan beiden: De reade of de wite trui.

Oft = by twifel: Ik wit net oft er komt.

As = yn it Nederlânsk als, indien: As it reint, bliuwe wy thús.

Utsûnderingen lidwurd by lichemsdielen: it kût (de kuit), it ankel (de enkel), it kin (de kin).

Dêr't = weromferwize: It doarp dêr't ik wenje.

Wêr't = fraach of twifel: Hy wol witte wêr't de krante is.

Dêr't = weromferwize yn it Nederlânsk waarin, waarmee, ensfh. wurde yn it Frysk meastal útinoar helle: It hûs dêr't ik yn wenne haw.

(oersjoch regels side 37-38)

Taaleigen: fariaasje yn wurdskat. 

Oersjoch regels side 55-56.

Praatsk, mûlryp - sprekke, prate.

Opdracht 5

Ferbetterje de flaters yn de sinnen.

Wês taret op in foarlêsbeurt.

Skriuwopdracht

Skriuw in stikje oer dysels.

Fertel wat oer dyn jeugd. Fertel hoe't dyn libben der no útsjocht. Fertel wat oer dyn takomstplannen.

It stikje is op syn minst in heale A-4 en de tekst is kwa stavering korrekt.

Tips: Oersjoch regels side 76-80.

Ta beslút stiet der yn elke les in skriuwopdracht. Dy skriuwopdrachten wurde opboud fan A1 nei B2. It doel is om

oan de ein fan module 2 nivo B2 te heljen.

Húswurk

EduFrysk en/of Antwurdboek:

• Opdracht 6: Sjoch de dikteesin nei.

        Ferbetterje flaters. Earst sels neitinke!

• Lêstekst: û/oe koart, lang, twalûd.
• Diktee en skriuwopdracht yn EduFrysk.
• Opdracht 7: tiidwurden.
• Opdracht 8: app-petearen oersette.

Lêze: 

- Nijsgjirrich om te witten.
- Boeketip

De lêsteksten kinne yn EduFrysk foarlêzen wurde.

Skriuw in pear sinnen by ien fan de plaatsjes.

Brûk yn elts gefal ien wurd út taaleigen fan dizze les.

praatsk, mûlryp, it heucht my, ik wit noch, gewaarwurde, skrander, snoad, útsliept, snoad, tûk, prate.

Neigesetsje

Seeslach

Wurkje yn twatallen. 

Meitsje op dyn hokjespapier twa kear in seeslachskema. Elk skriuwt 5 wurden út it wurdfjild yn it skema. De wurden meie elkoar net reitsje of kruse. It oare skema bliuwt leech. Om bar neame jim in fakje, b.g. C5. 

As in fakje neamd wurdt dêr't by dyn tsjinstanner in letter stiet, wurdt sein hokker letter oft it is. Folje de letter yn op it lege skema. 

Goed ret = noch in beurt. Mis = beurt foarby.

Wat fûnst hjoed fan de les?
Wêrom?

😒🙁😐🙂😃