Skriuw mar Frysk - basis - les 9

• Fries
• Beroepsopleiding

Fryslân A-diploma

Twa kear jiers: yn jannewaris en juny. 

Foar kursisten en belangstellenden. Kandidaat kriget rekken foar it eksamenjild.

Afûk stjoert kursisten Skriuw mar Frysk 2 likernôch 6 wiken foar it eksamen in ynskriuwlink ta.

Oefenje? Kin fia webside Afûk.

Underdielen: 

• ynfoltekst mei taaleigen- en oersetopdrachten Nederlânsk-Frysk en mearkarfragen (35 min.), 
• in staveringsopdracht (30 min.), 
• in tiidwurde-opdracht (25 min.) 
• de kar út in tal ûnderwerpen foar in skriuwopdracht (60 min.)

Mei dysleksy krigest mear tiid.

Slaggest ast trochinoar in 5,5 of mear helle hast en gjin sifer leger as in 4.

Oefenje mei in âld eksamen.

https://kursus.afuk.frl/particulier/skriuwen/examen

By de skriuwopdracht mei gebrûk makke wurde fan it Prisma wurdboek (printinge 2016 of letter). Jo hearre dêr sels foar te soargjen. 

Skriuw mar Frysk

basis - les 9

Foar it skriuwen fan teksten moatst net allinne goed staverje kinne, mar hast ek

kennis nedich fan tiidwurden, grammatika en taaleigen.

Wurklist

• Weromsjen op ôfrûne wike.
• Stavering dakjes/kapkes op de a, o en e.
  
• Unregelmjittige tiidwurden.
• Taaleigen: wurdskat & ynterferinsjes.
• Skriuwe: diktee, in gearfetting, Skriuw mar Frysk 1.9.
• Húswurk (kursus.edufrysk.nl)
• Neigesetsje.

Weromkomme op it húswurk:

- stavering brekking

- ûnregelmjittige tiidwurden

Frisismen: wa hat in foarbyld fan in frisisme?

Diktee

Ik lês it diktee foar.

De dikteesin wurdt net yn de les neisjoen.

Neisjen is ûnderdiel fan it húswurk, de flaters kinne der dan maklik úthelle wurde.

Dikteesin les 9:

Ik lês krekt yn dit bledsje dat it hjoed kâld wurdt, hasto genôch klean oandien?

Gatsjetekst:

Swarte Pyt soe te fytsen

doe knapte syn ..... (1).

Doe moast er wolle rinne,

mei de fyts oan ‘e hân.

Hy kaam yn ‘e buorren,

en sei ...... (2) de smid:

Ik ...... (3) dat der yn myn achterbân

in pipernútsje sit.

De smid moast wol ...... (4)

mar plakte de bân.

Doe koe Pyt wer fytse

troch it ...... (5) Fryske lân.

Troch Bitgum, troch Berltsum,

troch Ingelum en sa,

brocht Pyt op syn ...... (6) fytske

de pakjes wer ta.

Gatsjetekst:

Swarte Pyt soe te fytsen

doe knapte syn bân.

Doe moast er wolle rinne,

mei de fyts oan ‘e hân.

Hy kaam yn ‘e buorren,

en sei tsjin de smid:

Ik leau dat der yn myn achterbân

in pipernútsje sit.

De smid moast wol laitsje

mar plakte de bân.

Doe koe Pyt wer fytse

troch it hiele Fryske lân.

Troch Bitgum, troch Berltsum,

troch Ingelum en sa,

brocht Pyt op syn âld fytske

de pakjes wer ta.

Stavering dakjes

Lês de wurden fan it wurdfjild troch.

Lesboek side 95.

Opdracht 1

Begjin in ferhaaltsje mei 1 sin:

Der wie ris ...

Brûk in wurd fan de wurdlist.

Jou dyn ferhaaltsje troch oan buorman/frou. Dy plakt der 1 sin oan mei ek wer in wurd fan de wurdlist. Ensfh.

Lit in pear ferhaaltsjes foarlêze en set wat drege wurden op it boerd.

Skoft

Schrijfplankje van Tolsum

In het jaar 1914 werd een Romeins schrijfplankje gevonden met daarop een Latijnse tekst. De handgeschreven letters waren moeilijk leesbaar, maar toch kon een tekst worden ontcijferd. De tekst bleek een Romeins koopcontract te zijn over de verkoop van een koe voor een bedrag van 115 muntstukken, in hoogstwaarschijnlijk de eerste eeuw na Chr.

Stavering dakjes op a, e, o, u

(oersjoch regels side 20)

û	oe-lûd sjoch les 3
â / ô / ê	lûd wurdt langer , nei â, ô, ê nea in dûbeld bylûd	hân, stâl, drôf, rôt, stêd, elitêr
e	útsûnderings: bern, ferzen (frieze mulwurd), gers	It dakleaze bern leit yn it be ferzen gers .
â	foar -n, foar -ld, foar -lt	S ân âld e s âlt e dropkes.
ô	foar oare letters, tiidwurden dy't einigje op -gje, doetiid sterke tiidwurden.	kôgje, tôgje, rôp, kôke
â / ô	foar -l folgje stavering NED	rôlje (NED rollen), stâl (NED stal)
â/a ô/o ê/e	dakje ferdwynt by útspraak (meartal/ferlytsing) lân-lannen-lantsje-lânskip stêd-stêden-stedsje-Alvestêdetocht	hân - hannen - hantsje - handoek bôle - bôlen - boltsje - bôlekoer bêd - bêden - bedsje - bêdeguod
ô/o, ê/e	tink derom: betsjuttingsferskil	wer (weer) - wêr (waar), der (er) - dêr (daar) werom (terug) - wêrom (waarom) derom (erom) - dêrom (daarom)

Diktee

Ik lês it diktee foar.

[boek ticht + les diele út]

It diktee wurdt yn de les neisjoen.

Wurkje yn groepkes fan 2-3. Hawwe jim itselde skreaun? It giet fansels benammen om de:

dakjes â, ô en ê.

It diktee fan it kursusboek kin yn Edufrysk makke wurde.

As it te lang is: de helte foarlêze.

Diktee neisjen: â, ô en ê.

Boarne: Flotwei Frysk.

It diktee fan it kursusboek kin yn Edufrysk makke wurde.

Opdracht 2

Folje yn: e, ê, o, ô, a of â.

Wês taret op in foarlêsbeurt.

Opdracht 2 neisjen

Unregelmjittige tiidwurden

Sjoch yn it boekje Tiidwurden hoe’t de tiidwurden bliuwe, drage, driuwe, falle, farre, grave, merke, priuwe, skriuwe, stekke, swerve, triuwe, wage, witte en wriuwe bûgd wurde.

Opdracht 3 = húswurk

Folje de goede tiidwurdsfoarm yn.

Antwurdboek side 54.

Taaleigen: fariaasje yn wurdskat. 

Oersjoch regels side 60-61.

Rikke, rikje o/m sjen, eagje.

Ynterferinsje

NED ynstee fan geef Frysk.

Yn sprektaal wurdt mear akseptearre as yn skriuwtaal. 

Hâld rekken mei de doelgroep.

Oersjoch regels side 66.

Opdracht 4

Ferbetterje de flaters yn de sinnen.

Wês taret op in foarlêsbeurt.

Helte fan de groep begjint by 1.

Oare helte begjint by 18.

Skriuwopdracht:    www.itnijs.frl

Lês it artikel datst útkeazen hast en skriuw in gearfetting.

Skriuw in gearfetting yn folsleine sinnen mei in dúdlike yndieling en soargje dat oaren it begripe kinne. 

De tekst is kwa stavering en grammatika korrekt.

 It handichst is om earst de haadpunten út de tekst op te skriuwen en dêr dan in ferhaal fan te meitsjen. De wichtichste saken steane meastentiids oan it begjin of de ein fan in alinea. Tips: oersjoch regels side 78.

Ta beslút stiet der yn elke les in skriuwopdracht. Dy skriuwopdrachten wurde opboud fan A1 nei B2. It doel is om

oan de ein fan module 2 nivo B2 te heljen.

Húswurk

EduFrysk en/of Antwurdboek:

• Opdracht 5: Sjoch de dikteesin nei.

        Ferbetterje flaters. Earst sels neitinke!

• Lêstekst: wurdskat.
• Diktee en skriuwopdracht yn EduFrysk.
• Opdracht 6: tiidwurden.
• Opdracht 7: app-petear oersette.
• Opdracht 8: siswizen út de sport.

Lêze: 

- Nijsgjirrich om te witten.
- Boeketip

De lêsteksten kinne yn EduFrysk foarlêzen wurde.

Skriuw in pear sinnen by ien fan de plaatsjes.

Brûk yn elts gefal 2 wurden út taaleigen fan dizze les.

rikke, útrikke, skrasse, tsjen, dreech, muoilik, grou, grut, swier, hearre, harkje, sjen, dikerje, stoareagje, gnuve, kypje, eagje.

Neigesetsje

fiifwurdenútitwurdfjild

Wurkje yn twatallen.

Elk set fiif wurden út it wurdfjild efter elkoar sûnder romte dertusken. De oar set streekjes tusken de wurden en skriuwt de wurden op.

Toetsfragen

Wurkje yn groepkes fan 5-6.

Elk betinkt yn trije minuten twa toetsfragen oer de lesstof fan hjoed.

Stel dyn fragen oan de oaren.