Skriuw mar Frysk - basis - les 10

• Fries
• Beroepsopleiding

Skriuw mar Frysk

basis - les 10

Foar it skriuwen fan teksten moatst net allinne goed staverje kinne, mar hast ek

kennis nedich fan tiidwurden, grammatika en taaleigen.

Wurklist

• Praktyske saken: 8 lessen folge = sertifikaat, kofje/tee ôfrekkenje.
• Weromsjen op ôfrûne wike.
• Stavering frjemde wurden.
  
• Unregelmjittige tiidwurden.
• Taaleigen: wurdskat & ynterferinsjes.
• Skriuwe: diktee, in boekferslach.
• Húswurk (kursus.edufrysk.nl > koade wurket in jier lang)
• Neigesetsje.

Weromkomme op it húswurk:

- stavering dakjes/kapkes

- ûnregelmjittige tiidwurden

- ûnbekende wurden út de lêstekst

Wurden út de sport: yn it wurdboek kinne jo ek útdrukkingen en siswizen fine: besykje it ris mei 'folle'.

Diktee

Ik lês it diktee foar.

De dikteesin wurdt net yn de les neisjoen.

Neisjen is ûnderdiel fan it húswurk, de flaters kinne der dan maklik úthelle wurde.

Dikteesin les 10:

Op it sjoernaal seach ik in sjimpansee dy't sjampanje dronk yn in taksy op wei nei it akwarium.

Stavering frjemde wurden

Lês de wurden fan it wurdfjild troch.

Wy hawwe no hast alle letters fan it alfabet behannele. Wa’t de kop der goed by hân hat, mist noch in pear. It binne letters dy’t faak yn frjemde wurden foarkomme. 

Yn it Frysk wurde dy wurden

safolle mooglik neffens 

útspraak stavere. 

It is bytiden wol even 

wennen oan it wurdbyld...

Opdracht 1 Galchje

Wurkje yn groepkes fan 3-4.

Ien betinkt in wurd fan it wurdfjild en skriuwt likefolle puntsjes as letters op. De oaren neame om bar in letter op. Stiet de letter net yn it wurd, dan wurdt in stik fan de galge tekene. 

Besykje it wurd te rieden foar't it popke oan de galge hinget.

[boeken ticht]

Yn it kursusboek is opdracht 1 Lettermiks (letters fan de frjemde wurden husselje). Is gjin handige opdracht foar dysleksy.

Stavering frjemde wurden

Sykje in pear frjemde wurden op yn it wurdboek: correct, chic, xylofoon, aquaduct.

By twifel is it ferstannich om it wurdboek te brûken. De foarkarswurdlist fine jim op www.frysker.nl (foarhinne www.taalweb.frl)

(oersjoch regels side 21)

fonetysk	staverje neffens útspraak	buro (bureau), kompjûter (computer), kûplet (couplet), bûzjy (bougie), literêr (literair), sjoernaal (journaal)
c / ch	allinnich kombinaasje ch	sintrum (centrum), sifer (cijfer), kafee (café), kommissaris (commissaris)
ch	ch nea oan begjin fan in wurd	gaos (chaos), sûkelade (chocolade)
q / x	komme yn it Frysk net foar	akwarium (aquarium), kwotum (quotum), ekskurzje (excursie), taksy (taxi)
Ingelsk	wurde faak net oerset	team, trainer, coach

Opdracht 2

Set de wurden tusken heakjes oer yn it Frysk.

Wês taret op in foarlêsbeurt.

Opdracht 2 neisjen

Diktee

Ik lês it diktee foar.

[boek ticht + les diele út]

It diktee wurdt yn de les neisjoen.

Wurkje yn groepkes fan 2-3. Hawwe jim itselde skreaun? It giet fansels benammen om de:

 frjemde wurden.

It diktee fan it kursusboek kin yn Edufrysk makke wurde.

As it te lang is: de helte foarlêze.

Diktee neisjen: frjemde wurden.

It diktee fan it kursusboek kin yn Edufrysk makke wurde.

Skoft

Schrijfplankje van Tolsum

In het jaar 1914 werd een Romeins schrijfplankje gevonden met daarop een Latijnse tekst. De handgeschreven letters waren moeilijk leesbaar, maar toch kon een tekst worden ontcijferd. De tekst bleek een Romeins koopcontract te zijn over de verkoop van een koe voor een bedrag van 115 muntstukken, in hoogstwaarschijnlijk de eerste eeuw na Chr.

 Oergongs-w en tusken-n

Yn it Frysk wurdt nei in lûd gjin w skreaun oan de ein fan in wurd, 

útsein by de letterkombinaasje iuw: liuw, wriuw, triuw, skriuw, bliuw.

Dy oergongs-w wurdt al skreaun as it lûd folge wurdt troch in oar lûd sûnder klam: blauwe, rouwich, dowen, kowefleis, leauwe, trouwe.

Gjin tusken-n as dy net te hearren is.

NET: sikehûs, bistetún, toskedokter. 

WOL: binnenlân, bûtenlân.

Opdracht 3

(oersjoch regels side 22)

Unregelmjittige tiidwurden

Sjoch yn it boekje Tiidwurden hoe’t de tiidwurden begripe, bergje, blike, fjochtsje, frieze, keapje, sykje, snije, stjerre, stjonke, treffe, waskje en winke bûgd wurde.

Opdracht 4 = húswurk

Folje de goede tiidwurdsfoarm yn.

Antwurdboek side 58.

Kursusboek en hantlieding lesjouwer komme de nûmers foar opdracht 3 en 4 net oerien.

Taaleigen: fariaasje yn wurdskat. 

Oersjoch regels side 61.

Swarre o/m leven.

Ynterferinsje

NED ynstee fan geef Frysk.

Yn sprektaal wurdt mear akseptearre as yn skriuwtaal. 

Hâld rekken mei de doelgroep.

Oersjoch regels side 66-67.

Opdracht 5

Ferbetterje de flaters yn de sinnen.

Wês taret op in foarlêsbeurt.

Helte fan de groep begjint by 1.

Oare helte begjint by 18.

Skriuwopdracht

Lês in Frysk boek. Skriuw dêrnei in koart ferslach fan it boek.

Skriuw in koarte gearfetting fan it ferhaal. Jou dyn eigen miening oer it boek en jou foarbylden om it út te lizzen. 

It ferhaal hat in dúdlike yndieling, in logysk ferrin 9is foar oaren te folgjen en de tekst is kwa stavering en grammatika korrekt. Tips: Oersjoch regels side 104.

Ta beslút stiet der yn elke les in skriuwopdracht. Dy skriuwopdrachten wurde opboud fan A1 nei B2. It doel is om

oan de ein fan module 2 nivo B2 te heljen.

Húswurk

EduFrysk en/of Antwurdboek:

• Opdracht 6: werhelling stavering.
• Opdracht 7: Sjoch de dikteesin nei.

        Ferbetterje flaters. Earst sels neitinke!

• Lêstekst: tiidwurden en wurdskat.
• Diktee en skriuwopdracht yn EduFrysk.
• Opdracht 8: tiidwurden.
  
• Opdracht 9: app-petearen oersette.

Lêze: 

- Nijsgjirrich om te witten.
- Boeketip

De lêsteksten kinne yn EduFrysk foarlêzen wurde.

Neigesetsje

Wurdtsjil

Wurkje yn groepkes fan 4-5.

Tekenje in sirkel en ferdiel dy sirkel yn krekt safolle hokjes as dyn wurd. Skriuw it wurd deryn. Meist sels witte wêr'tst begjinst en hokker kant ast omdraaist.

De oaren riede om hokker wurd oft it giet.

Kies de goede stavering. 1

1. ferfryske - fiver
2. verfryske - vifer
3. ferfryske - fifer
4. vervryske - viver

Kies de goede stavering. 2

1. enersjy - vertredsje
2. enerzji - vertredzje
3. enersjie - fertredsje
4. enerzjy - fertrêdzje

Kies de goede stavering. 3

1. moochlik - ruchelje
2. mooglik - rûgelje
3. moochelijk - ruchelje
4. mogelik - rugelje

Kies de goede stavering. 4

1. koreograaf - oerémis
2. choreograaf - oeremus
3. koreochraaf - oerémus
4. goreograaf - oeremús

Kies de goede stavering. 5

1. nijsgjirruch - prestyzje
2. nijsgjirich - prestizje
3. neisgjirich - prestysje
4. nijsgjirrich - prestiizje

Kies de goede stavering. 6

1. kompjoeter - gegnuuf
2. kompjûter - gegnúf
3. compjoeter - gechnûf
4. compjuter - gegnuf

Kies de goede stavering. 7

1. iensûm - ferstand
2. iinsum - ferstan
3. iensum - ferstân
4. ynsum - ferstaan

Kies de goede stavering. 8

1. freon - útsûnderings
2. freun - utsunderings
3. freon - útsoenderings
4. freun - utsûnderings

Kies de goede stavering. 9

1. Amerikaansk - beamke
2. Amearikaansk - bjemke
3. Amerykaansk - beämke
4. Amerikaensk - bjemke

Kies de goede stavering. 10

1. De frou trout noch dizze iew.
2. De frouw trout nog dizze iuw.
3. De frou trouwt nog dizze iew.
4. De frou trout noch dizze iuw.