1.5 transport door membranen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Het huiswerk was:
Maak van thema 1, basisstof 4 de volgende opdrachten:
34, 35, 36, 37, 38, 40 en 41

Welke van deze opdrachten moet besproken worden?

Een dierlijke cel heeft:

1. wel een celkern - wel een celwand - wel bladgroenkorrels
2. wel een celkern -GEEN celwand - GEEN bladgroenkorrels
3. GEEN celkern - wel een celwand - GEEN bladgroenkorrels
4. GEEN celkern - wel een celwand - wel bladgroenkorrels

Sleep functie naar het juiste organel

Celkern

Cytoplasma

Celmembraan

Vacuole

Mitochondrium

Stroperige vloeistof waarin celorganellen liggen

Bepaalt welke stoffen de cel in en uit mogen

Regelt wat er in de cel gebeurt

Met vocht gevuld blaasje dat stevigheid geeft aan de cel

Zorgt voor energie

Er wordt een eiwit gemaakt in een cel. Welke organellen komt dit eiwit (in wording) achtereenvolgend tegen?

1

3

4

2

Celkern

Mitochondrium

Celmembraan

Ribosoom

ER

Golgi-systeem

1.5 transport door membranen

Leerdoelen

• Je kunt de concentratie van een oplossing berekenen.
• Je kunt uitleggen wat diffusie en osmose is en toelichten welke rol osmose speelt bij de stevigheid van planten.
• Je kunt beschrijven hoe transport van stoffen via (cel)membranen plaatsvindt. 

Wat betekent concentratie?

Lezen

Samen lezen we blz. 38 + begin 39

Belangrijkste onderdelen uit de tekst.

• Sommige vetten en kleine moleculen (O₂, N en CO₂) kunnen het celmembraan ongehinderd passeren.
• Watermoleculen ook maar heel traag.
• Speciale eiwitten in het celmembraan zorgen ervoor dat andere stoffen de cel in en uit kunnen.
• Concentratieverschil in en buiten de cel is belangrijk bij het transport van stoffen. 

'Een oplossing bestaat uit een oplosmiddel en 1 of meerdere opgeloste stoffen'. Noem een voorbeeld van een oplosmiddel.

Opgeloste stof:

• gram per liter: g/L of g.L^-1
• gram per kilogram, dan vaak in %
• Lage concentratie? dan ppm (parts per milllion) 
• 1ppm = 0,0001%
• Soms ook in mol/L of mol.L^-1
• Mol is een eenheid voor aantal deeltjes.

Fysiologische zoutoplossing

• Komt overeen met de concentratie opgeloste stoffen in menselijke cellen.
• 0,9% keukenzout.
• 9 gram keukenzout op 991 gram water.

Je maakt 250 ml fysiologische zoutoplossing. Hoeveel gram zout nodig?

1. 2,0
2. 2,1
3. 2,2
4. 2,25

Gezwollen rode bloedcellen worden in fysiologisch zout gelegd (0,9%). Wat zal er gebeuren?

1. De cellen exploderen
2. de cellen worden heel klein
3. de cellen nemen hun natuurlijke vorm aan
4. er gebeurt niks

We lezen verder.

Blz. 39 Diffusie

Belangrijkste onderdelen uit de tekst.

• Diffusie is de verplaatsing van een stof van een plaats met een hoge concentratie naar een plaats met een lage concentratie.
• De afgifte en opname van zuurstof door cellen vindt plaats door diffusie.
• Moleculen zijn altijd in beweging.
• Door diffusie verdelen moleculen zich gelijkmatig over de beschikbare ruimte. 

Wanneer is de diffusiesnelheid hoger? Bij een hoge of lage temperatuur, en in gas of vloeibaar medium?

1. Lage temperatuur, gas
2. Hoge temperatuur, gas
3. Lage temperatuur, vloeibaar
4. Hoge temperatuur, vloeibaar

We lezen verder.

Blz. 40 Osmose

Belangrijkste onderdelen uit de tekst.

• Een permeabel membraan laat alle stoffen door.
• Een semipermeabel (of selectief permeabel) membraan laat water wel door maar de opgeloste stoffen niet.
• Osmose: diffusie van water door een semipermeabel membraan. 

We lezen verder.

Blz. 41 Osmotische waarde

Belangrijkste onderdelen uit de tekst.

• De osmotische waarde wordt bepaald door het aantal opgeloste deeltjes per volume-eenheid (bv per liter).
• Als 2 oplossingen gescheiden zijn door een semipermeabel membraan, gaat er water van de oplossing met de laagste osmotische waarde naar de oplossing met de hoogste osmotische waarde (want de concentratie water bij een hoge osmotische waarde is laag).
• Zwaartekracht zorgt ervoor dat er concentratieverschillen aan beide zijden van het semipermeabele membraan soms niet gelijk wordt. 

Wat gaat er gebeuren? Leg je antwoord uit.

We gaan weer lezen.

Blz. 42, Membranen zijn semipermeabel

Blz. 43 Osmose bij dierlijke cellen

Belangrijkste onderdelen van Membranen zijn semipermeabel.

• Celmembranen en membranen van organellen zijn semipermeabel.
• Diffusie en osmose spelen een belangrijke rol bij transport van stoffen in cellen van organismen.
• Aquaporines zijn speciale eiwitten in (cel)membranen die zorgen voor snel transport van watermoleculen.

Belangrijkste onderdelen van Osmose bij dierlijke cellen.

• Heeft de omgeving een lagere osmotische waarde dan de cel, dan is de oplossing hypotoon.
• Heeft de oplossing een gelijke osmotische waarde dan de cel dan is de oplossing isotoon.
• Heeft de oplossing een hogere concentratie dan de cel, dan is de oplossing hypertoon. 

3x raden..jawel we gaan weer lezen.

Blz. 44 Stevigheid door osmose

Belangrijkste onderdelen uit stevigheid door osmose.

• Celwanden zijn volledig permeabel. 
• Het celmembraan is semipermeabel.
• De osmotische waarde van het cytoplasma is hoger dan die van de omgeving (hypotoon).
• De druk van het water op de celwand heet turgor.
• Bij een isotone omgeving verliest de plant zijn stevigheid.
• Bij een hypertone omgeving laat het celmembraan los van de celwand (=plasmolyse)

Een plantencel wordt in een bak met zeewater gezet. Wat gebeurt er in de cellen van de plant?

1. Plasmolyse
2. Turgor
3. Diffusie
4. Niets

I Deze plantencel bevindt zich
in hypotonisch milieu

II Deze plantencel verkrijgt zijn stevigheid
door plasmolyse

1. I is juist
2. II is juist
3. I en II zijn juist
4. I en II zijn onjuist

Waardoor komt turgor of plasmolyse bij rode bloedcellen niet voor?

1. Rode bloedcellen kunnen geen water opnemen
2. Rode bloedcellen hebben geen celkern
3. Rode bloedcellen hebben geen celwand
4. Rode bloedcellen hebben geen celmembraan

Wanneer treedt plasmolyse op in een plantaardige cel?

1. Als de osmotische waarde van de extracellulaire vloeistof hoger is
2. Als de osmotische waarde van de extracellulaire vloeistof lager is
3. Als de osmotische waarde van extracellulaire vloeistof gelijk is aan de cel

Nog 1x lezen.

Blz. 45 + 46 Transporteiwitten en Actief transport.

Belangrijkste onderdelen transporteiwitten.

• Passief transport is het verplaatsen van stoffen met het concentratieverval mee (dit is van een hoge concentratie naar een lage concentratie).
• Passief transport kost geen energie.
•  Diffusie en osmose zijn voorbeelden van passief transport.
• Transportkanaaltjes zijn membraaneiwitten die zorgen voor transport van bepaalde ionen.
• Sommige transportkanaaltjes gaan pas open als er eerst iets aan dit eiwit bindt.
• Transporteiwitten verplaatsen grotere moleculen, zoals glucose.
• Door de binding van het te transporteren molecuul veranderd de transporteiwit van vorm waardoor dat molecuul de cel in kan (of juist uit kan).

Belangrijkste onderdelen actief transport.

• Als het transport tegen het concentratieverval in plaats vindt (dus van een lage concentratie naar een hoge concentratie) dan kost dat energie.
• ATP moleculen leveren deze energie. 

Wat is een van de verschillen in passief en actief transport

1. passief kost energie, actief transport niet
2. actief transport kost energie, passief transport niet
3. actief en passief transport kosten beide energie
4. actief en passief transport kosten beide geen energie

In cellen van de dunne darm vindt veel actief transport plaats. Welke celorganellen zijn nodig in cellen waar veel actief transport plaatsvindt?

1. lysosomen
2. mitochondriën
3. ribosomen
4. endoplasmatisch reticulum

Is dit een vorm van passief of actief transport

1. passief
2. actief

Een cel met veel aquaporines heeft heen ... doorlaatbaarheid voor water

1. Grote
2. Kleine

Welk orgaan bevat cellen met veel aquaporines?

Water moleculen (blauw) bewegen naar links door:

1. diffusie, actief transport
2. diffusie, passief transport
3. osmose, actief transport
4. osmose, passief transport

Aan het werk

Maak van basisstof 5 de volgende opdrachten:

47, 48, 49, 50, 52, 53, 54 en 55