4H 1.5 Transport door membranen les 1

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

 Welkom!

• Loop rustig het lokaal binnen en praat zachtjes.
• Ga zitten op je stoel
• Oortjes doe je uit
• Je jas hang je over je stoel
• Pak je boek + pen 
• Maak de startopdracht hiernaast alleen en in stilte.

 Antwoord startopdracht

D. van het golgi-systeem

Het Golgi-apparaat/systeem  ontvangt eiwitten/enzymen van het ER, die in een blaasje in het Golgi-systeem worden verpakt, verwerkt en uiteindelijk worden afgeknepen als een Lysosoom. 

Inleiding in de biologie

1.1 Biologie is overal
1.2 Organen, weefsels en cellen
1.3 Plantaardige en dierlijke cellen
1.4 Organellen
1.5 Transport door membranen, deel 1
1.6 Natuurwetenschappelijk onderzoek

 Leerdoelen 1.5 

• Je kunt de concentratie van een oplossing berekenen.
• Je kunt uitleggen wat diffusie en osmose is en toelichten welke rol osmose speelt bij de stevigheid van planten.
• Je kunt beschrijven hoe transport van stoffen via (cel)membranen plaatsvindt.

1.5 Transport door membranen

• Je kunt de concentratie van een oplossing berekenen.
• Je kunt uitleggen wat diffusie en osmose is en toelichten welke rol osmose speelt bij de stevigheid van planten.
• Je kunt beschrijven hoe transport van stoffen via (cel)membranen plaatsvindt.

Het celmembraan 

• De afscheiding met de omgeving​ en het cytoplasma​. 
• Stoffen moeten in de cel komen en naar buiten kunnen. 
• Het celmembraan is voor veel stoffen ondoordringbaar​. 
• Zuurstof, stikstof en koolstofdioxide kunnen wel passeren.
• Watermoleculen kunnen dit ook via aquaporines, maar heel langzaam.​
  

​

Voor actief transport van andere 

stoffen is energie nodig (ATP). ​

Stoffen gaan in en uit de cel

Om alle processen in een cel te laten plaatsvinden, moeten er dus stoffen worden aan- en weggevoerd.​

​De hoeveelheid stof IN de cel en wat er BUITEN de cel is, heeft een bepaalde concentratie. Die concentratie verandert steeds.​

Het is dus van belang dat je 

begrijpt, hoe dat zit.​

Concentratie berekenen

Oplossing: oplosmiddel (meestal water) + één of meer opgeloste stoffen 

Concentratie: Hoeveelheid stof die is opgelost in een oplosmiddel:

Gram per liter: gr/L​

Gram per kubieke deciliter: gr/dm3​

Per gewichtseenheid: in %​

Erg lage concentratie in ppm:​

1ppm: 0,0001%

gram per kubieke decimeter. De omzetting is: 1000 kg/m3 = 1 g/cm3 = 1 kg/dm3.

PPM

Ppm: parts per million​

1 ppm komt overeen met een concentratie van 0,0001%​

Van ppm naar % schijf je de komma vier plaatsen naar rechts op.​

Percentage bepalen

• Om het percentage te bepalen, 

vermenigvuldig je dit getal met 100%. ​

• Een fysiologische zoutoplossing kun 

je maken door 9 gram keukenzout op 
te lossen in 991 g water. ​

• De totale oplossing weegt dan 1000 g. ​
  
• Dus: 9 g : 1000 g × 100% = 0,9%.​

Oplossing in procenten

Je lost 4 gram suiker en 5 gram zout in 50 gram water. 

--> Hoe groot is de suikerconcentratie en de zoutconcentratie in de oplossing?​

• Stap 1. Dit komt erbij (Dus...4 + 5 gram komt bij de 50 gram water) = oplossing van 59 gram water. Hierbij wordt 59 gelijk aan het totaal (100%)​
  
• Deel 4 gram door 59 = 0,067, en dan x 100. Nu heb je het aantal procenten van de suiker.​ (6,78%)
• 5 (gram zout) : 59 x 100 = 8,47% zout.

Celmembranen en membranen van organellen zijn semipermeabel: diffusie en osmose spelen een belangrijke rol bij het transport van stoffen in cellen van organismen.

Semipermeabel = selectief doorlaatbaat

Diffusie

• Verplaatsing van een stof van een plaats met een hoge concentratie naar een plaats met een lage concentratie van die stof. 

• De moleculen verdelen zich gelijkmatig (homogeen) over de beschikbare ruimte -> de concentratie wordt overal gelijk

Diffusie

• Diffusiesnelheid: snelheid waarmee moleculen van een opgeloste stof zich homogeen over de ruimte verdelen (afhankelijk van temperatuur en medium)

• In cellen: CO₂ en O₂
  

• Kost geen energie (ATP)

Osmose

• = Diffusie van water door een semipermeabel membraan (= selectief membraan)

Osmose

• De opgeloste stoffen 'trekken' water aan.

• Watermoleculen verplaatsen van een plaats met een lage  osmotische waarde naar een plaats met een hoge osmotische waarde --> het waterniveau rechts daalt en links stijgt.

• Osmotische waarde: de hoeveelheid opgeloste deeltjes per volume-eenheid
  
• Water verplaatsing door semipermeabel membraan: van oplossing met lage osmotische waarde naar oplossing met hoge osmotische waarde
  
• Osmotische druk: 'aanzuigkracht' door opgeloste deeltjes op het water
• Hoe hoger de osmotische waarde, hoe hoger de osmotische druk

Welk type molecuul kan op deze manier door het membraan?

1. glucose
2. natrium-ionen
3. eiwit
4. zuurstof

Diffusie of
osmose?

1. Diffusie
2. Osmose

Diffusie of
osmose?

1. Diffusie
2. Osmose

Huiswerk

Lezen 1.5 

Maken: begrippenlijst van alle dikgedrukte woorden. 

Herhalen en/of extra oefenen

Uitlegvideo 1.5

Uitlegvideo celmembraan

Oude examenopdrachten cellen en osmose

Oefening transport door celmembraan

Verplaatsing van water over een membraan van een lage zoutconcentratie naar een hoge zoutconcentratie is...

1. Diffusie
2. Osmose
3. Actief transport
4. Kan niet

Diffusie of
osmose?

1. Diffusie
2. Osmose

Diffusie of
osmose?

1. Diffusie
2. Osmose

Demopractica

De invloed van temperatuur op de diffusiesnelheid van kleurstof in water.

& 

De diffusiesnelheid van opgeloste stoffen: sodaoplossing en calciumchloride oplossing.