herhaling en samenvatting van hoofdstuk 10

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

herhaling en samenvatting van hoofdstuk 10

Paragraaf 10.1

Macronutriënten 

Micronutriënten 

vitamines

mineralen 

koolhydraten

(brandstof)

vetten

(brandstof + bouwstof) 

eiwitten 

(bouwstof)

Paragraaf 10.2

Eiwitten (proteïnen)

Spieren

Enzymen

Hormonen 

Eiwitten

Eiwitten

• Opgebouwd uit aminozuren
• Afbreken van eiwitten geeft weer aminozuren
• Je lichaam maakt heel veel verschillende eiwitten
• Eiwitten hebben allemaal een functie

Aminozuren (binas T67H1)

Vorming eiwitten

dipeptide

Wat voor type reactie is dit?

Vorming eiwitten

dipeptide

Wat voor type reactie is dit?

Condensatiereactie

Vorming eiwitten

peptidebinding

Voorbeeld 

De vorming van het dipeptide Tyr-Leu

Stap 1: kijk in Binas (!) en zoek beide aminozuren op in T67H1

Voorbeeld 

De vorming van het dipeptide Tyr-Leu

Stap 3: Teken de structuurformule van het dipeptide

peptidebinding

Geef de vergelijking van de hydrolyse van dit dipeptide 

in structuurformules. Welke aminozuren ontstaan? 

Geef het 3-letter- en het 1-lettersymbool

Paragraaf 10.3

Koolhydraten 

• belangrijkste energiebron
• brood, rijst, pasta, aardappels, etc.
• verteerbaar/onverteerbaar

verteerbare koolhydraten 

monosachariden: bouwblokjes van koolhydraten

lactose is opgebouwd uit galactose en glucose

lactose is een

disacharide

Wat voor reactie is dit?

+

+ H₂O

lactose is opgebouwd uit galactose en glucose

lactose is een

disacharide

Wat voor reactie is dit?

Condensatie/hydrolyse

+

+ H₂O

Polysachariden (poly = veel)

Zetmeel (amylose) 

reserve

Cellulose

Voor stevigheid

Gemaakt door planten

Binas

monosachariden: T67F1

disachariden: T67F2

polysachariden: T67F3

Paragraaf 10.4

Opbouw vetten 

Bij ieder vet is dit hetzelfde.

Deze lange rijen zijn anders zodat je verschillende soorten vetten en oliën krijgt.

De 'kapstok' van het vet is glycerol

Wat is de systematische naam van glycerol?

propaan-1,2,3-triol 

(zie ook binas T66A)

De 'jassen' zijn vetzuren 

vetzuren vindt je in binas T67 G2

 Vetten zijn drievoudige esters

Verkorte notatie vetzuren 

volledige notatie vetzuren 

binas T67G2

stearinezuur

palmitinezuur

C₁₇H₃₅COOH

(molecuulformule)

C₁₅H₃₁COOH

(molecuulformule)

Vorming van vetten: Binas 67G1

Binas 67G2

glycerol     +          vetzuren

vet (triglyceride)             +      water   

Verzadigde en onverzadigde vetten op microniveau

• Dubbele C=C bindingen zorgen voor 'knikken' in het molecuul. Daardoor zijn de moleculen niet stapelbaar -->  zwakkere vanderwaalsbinding, waardoor het smeltpunt lager ligt
• Links verzadigd vetzuur,  rechts onverzadigd vetzuur

verzadigd

onverzadigd

Verzadigde en onverzadigde vetten op macroniveau

vast bij kamertemperatuur

vloeibaar bij kamertemperatuur

Paragraaf 10.5

Soorten reacties van voedingsstoffen 

additie

substitutie

hydrolyse

verzeping

Additiereacties

Iets toevoegen aan een molecuul, waardoor een dubbele binding wordt verbroken 

vetharding: het verbreken van de c=c bindingen in een vetzuur, door additiereacties met H₂

additie

bij een additie reactie klapt een c=c binding open, en kunnen aan elke C nieuwe atoom(groepen) binden.

Substitutiereacties

De grote wisseltruc. Twee moleculen ruilen een atoom om. 

Afbraak van voedingsstoffen in het menselijk lichaan 

Hydrolysereacties

(Omgekeerde van condensatie)

De afbraak vindt plaats met behulp van enzymen

Hydrolyse van eiwit:

Hydrolyse Koolhydraten:

Hydrolyse van een vet:

Vet of olie kan ook gebruikt worden om zeep te maken   

Hoe wordt zeep gemaakt?

Hydrolyse van een vet:

Een vet kan ook worden gehydrolyseerd met een base  

Dit heet verzeping 

Verzeping 

Hydrolyse van vetten met basisch milieu

• Gaat niet makkelijk (in het laboratorium)-> natronloog toevoegen!
• Hydrolyse van vetten in basisch milieu (verzeping) geeft glycerol en de vetzuurresten.
• Een zout met een vetzuurrest wordt ook wel een zeep genoemd.
• Bijvoorbeeld ontstaan van een natriumzeep:

Verzeping

Verzeping van glycerylstearaat met natronloog

Kan met:

natronloog: oplossing van natriumhydroxide in water 

kaliloog: oplossing van kaliumhydroxide in water