Grammatica: lijdend voorwerp en meewerkend voorwerp

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Lijdend en meewerkend voorwerp

Leerdoelen

• Je kent het verschil tussen een-, twee- en drieplaatswerkwoorden
• Je kunt een lijdend voorwerp herkennen in een zin
• Je kunt een meewerkend voorwerp herkennen in een zin

Lijdend voorwerp

Alleen in WG-zinnen!

Een lijdend voorwerp ONDERGAAT de handeling in de zin. Het onderwerp voert de handeling uit.

Ik koop een fiets. 

Het lijdend voorwerp is vaak een zelfstandig naamwoord (of een woordgroep met een zelfstandig naamwoord). Het LV begint nooit met een voorzetsel. -> Ik koop een nieuwe fiets.

Meewerkend voorwerp

Het meewerkend voorwerp is vaak een persoon of een instantie die de ontvangende partij is. Het meewerkend voorwerp werkt mee met de handeling, diegene ontvangt iets.

De zon geeft ons energie. 

Vaak begint het meewerkend voorwerp met het voorzetsel: aan, of kan je dat ervoor denken. 

Lezen HS 9 Grammaticaboekje

Een eenplaatswerkwoord vraagt alleen een onderwerp

1. waar
2. niet waar

Een tweeplaatswerkwoord vraagt

1. een onderwerp en een koppelwerkwoord
2. een onderwerp en een lijdend voorwerp
3. een naamwoordelijk gezegde
4. een werkwoordelijk gezegde

Ik loop.
Loop is een voorbeeld van een

1. eenplaatswerkwoord
2. tweeplaatswerkwoord

Ik zie een vogel.
Zie is een voorbeeld van een

1. eenplaatswerkwoord
2. tweeplaatswerkwoord

Ik eet een boterham.
Eet is een voorbeeld van een

1. eenplaatswerkwoord
2. tweeplaatswerkwoord

Aan de slag!

Wat? Maken opdracht 13 (blz. 25).

Hoe? Grammaticaboekje en pen.

Tijd? 15 minuten.

Hulp? Je gaat zelfstandig aan de slag.

Klaar? Lezen in grammaticaboekje.

Tweeplaatswerkwoorden

Een tweeplaatswerkwoord vraagt 2 zinsdelen: 

onderwerp en lijdend voorwerp

Ik eet een boterham

handeling = eten

onderwerp = ik 

lijdend voorwerp = boterham

werkwoordelijk gezegde = eet

De hond pakt de bal.

onderwerp

lv

wg

De hond

pakt

de bal

Opdracht

Maak nu oefening 14 uit het boekje.

Je hebt 5 minuten de tijd.

Meewerkend voorwerp

Sommige werkwoorden zijn drieplaats. Ze hebben 3 zinsdelen nodig: 

onderwerp

lijdend voorwerp

meewerkend voorwerp

Wat voorbeelden

Ik geef de bal aan de hond.

Ik maak een cadeau voor mijn moeder. 

Ik geef de hond een nieuwe riem. 

Soms moet het meewerkend voorwerp erbij, soms kun je het ook weglaten.

Ik aai de hond.

de hond =

1. lijdend voorwerp
2. meewerkend voorwerp

Ik koop een nieuwe riem.

een nieuwe riem=

1. lijdend voorwerp
2. meewerkend voorwerp

Ik koop een nieuwe riem voor mijn hond.
voor mijn hond =

1. lijdend voorwerp
2. meewerkend voorwerp

Opdracht en huiswerk

Maak nu oefening 15, 16 en 17.

Oefening 15 kijken we over 5 minuten na.

Oefening 16 en 17 maak je af als huiswerk voor vrijdag. 

Ik weet nu wat een-, twee- en drieplaatswerkwoorden zijn

Ja

nee

Ik kan een lijdend voorwerp herkennen

ja

nee

Ik kan een meewerkend voorwerp herkennen

ja

nee

Dit wil ik in de les van vrijdag graag nog herhalen: