Th4: samenvatting thema 4 basisstof 1 tm 5

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Th4: Sporten

Planning

B1: Een sport kiezen

Thema 4: Sporten

Doelstelling

• Je kunt redenen noemen waarom mensen sporten
• Je kunt sporten ook op verschillende manieren indelen
• Je kunt aangeven waar een sport kiezen mee te maken heeft
• Je kunt lichamelijke- en karaktereigenschappen noemen die belangrijk zijn bij het kiezen van een sport 

D1: Je kunt redenen noemen waarom mensen sporten

• Ontspanning
• Gezelligheid
• Gezondheid
•  Mooier uiterlijk
• Verdediging
• Geld (professionele sport)
• Beroemd worden (professionele sport)

D1: Je kunt sporten ook op verschillende manieren indelen

Individuele sport:

Je sport alleen, wel tegen iemand

Atletiek, boksen, tennis

Teamsport:

Je sport samen, tegen een ander team

Voetbal, hockey, volleybal

D1: Je kunt sporten ook op verschillende manieren indelen

Profsport:

Je bent zo talentvol dat je tot de besten van het land/wereld behoort

Het is dan je werk

Je wordt ervoor betaald

Recreatiesport:

Je sport in je vrije tijd

Het kost je vaak geld

D2: Je kunt lichamelijke- en karaktereigenschappen noemen die belangrijk zijn bij het kiezen van een sport 

Lichamelijke eigenschappen: lengte, gewicht, uithoudingsvermogen, lenigheid, spierkracht

Karaktereigenschappen: doorzettingsvermogen, concentratie, geduld en nauwkeurigheid

B2: Je skelet

Thema 4: Sporten

Doelstelling B2

• Je kunt in een afbeelding van het skelet de botten benoemen 
• Je kunt de functies van het skelet noemen
• Je kunt de kenmerken van botweefsel en kraakbeenweefsel noemen
• Je kunt beschrijven hoe de vorm van de botten kan bijdragen aan stevigheid

Functies van het skelet

1. Stevigheid
2. Beweging
3.  Bescherming
4. Vorm

2 typen weefsel voor stevigheid

Kraakbeenweefsel

- Groepjes cellen in tussencelstof

- Beweeglijk

Botweefsel

- De cellen liggen in kringen rondom een kanaaltje

- heel klein beetje buigzaam!

De samenstelling van botten

Kalkzouten

Zorgen voor stevigheid

Lijmstof

Zorgt voor buigzaamheid

De vorm van botten

Pijpbeenderen 

- Niet zwaar en toch stevig

Platten beenderen

- Licht

Boogvorm?

Stevig of niet?

B3: Je gewrichten

Thema 4: Sporten

Doelstelling

• Je kunt vier manieren onderscheiden waarop botten met elkaar verbonden zijn.
• Je kunt de delen van een gewricht noemen met hun functies
• Je kunt drie typen gewrichten beschrijven 

Beenverbindingen

• Vergroeid
  

             Geen beweging

• Naadverbinding
  

             Geen beweging

• Kraakbeenverbinding
  

            Beetje beweging

• Gewricht
  

          Veel beweging

Bouw van een gewricht

• Kraakbeenlaagjes gaan slijtage tegen, 

gewricht kan hierdoor soepel bewegen

• Gewrichtskapsel geeft gewrichtssmeer 

af en houdt de botten op hun plaats

• Kapselband bij sommige gewrichten

helpen mee om de botten op de plaats

 te houden

Drie typen gewrichten

Kogelgewricht

Scharniergewricht

Rolgewricht

Kogelgewricht

Beweging in verschillende richtingen

Scharniergewricht

Beweging heen en terug

Rolgewricht

Het ene bot draait in de lengteas om het andere bot

B2: Je spieren

Thema 4: Sporten

Doelstelling

• Je kunt de werking van spieren beschrijven
• Je kunt aangeven wat het verschil is tussen spierkracht tussen krachtsporterts en duursporters
• Je kunt het belang van een goede lichaamshouding aangeven 

Krachtsporters

• In korte tijd lichamelijke inspanning
• Veel spierkracht nodig
• Ontwikkeling extra spiervezels 

Duursporter

• Lange tijd lichamelijke inspanning leveren
• Er is minder spierkracht nodig
• Groot uithoudingsvermogen
• Ontwikkeling van extra haarvaten in de spieren (meer opnamen van zuurstof)

Bouw van een spier

Pezen: bevestigen spieren aan beenderen, 

ze trekken niet samen

Spierbundels: Bundel spieren omgeven door bindweefsel

Spiervezel: ontstaan door samensmelting van vele spiercellen

Werking van een spier

Samentrekken van een spier:

• Spier wordt korter
• Spier wordt dikker
• De afstand tussen 2 aanhechtingsplaaten wordt kleiner
• Er vind veel verbranding plaats (meer zuurstof en brandstof nodig)

Antagonisten

2 spieren waarvan het samentrekken een tegenovergesteld effect heeft

Bijvoorbeeld:

• armbuigspier - armstrekspier
• bovenbeenspier - hamstring
• buikpieren - rugspieren
• kuitspier - scheenbeenspier

Wervelkolom

• Heeft een dubbelen-S-vorm
• De dubbele-S-vorm wordt in stand gehouden door spieren
• De tussenwervelschijven werken als schokbrekers

Zitten

Tillen

Voorkomen van rugproblemen

Goed rechtopzitten

Tillen vanuit de knieën

De rug blijft dan in de dubbele-S-vorm

B5: Je uithoudingsvermogen

Thema 4: Sporten

Doelstelling

• Je kunt beschrijven welke veranderingen in je lichaam plaats vinden bij lichamelijke inspanning.
  
• Je kunt ook aangeven wat een goed uithoudingsvermogen is
• Je kunt de verbranding in het lichaam beschrijven
• Je kunt de delen van het ademhalingsstelsel noemen en beschrijven hoe in de longen de gaswisseling verloopt
• Je kunt aangeven op welke manieren het ademhalings-volume kan worden bepaald

Wat verandert er in je lichaam bij lichamelijke inspanning?

• Je energiebehoefte neem toe, de benodigde energie komt vrij door verbranding
• Meer verbranding
• Ademhaling gaat sneller, hart klopt sneller, de huid wordt rood, lichaam wordt warmer (zweten) 

Verbranding

Welke stoffen verbruikt het lichaam bij een inspanning?

• Zuurstof
• Brandstof (glucose)

Verbranding

Welke stoffen worden daarbij geproduceerd? (wat zijn de verbrandingsproducten?)

• Koolstofdioxide
• Water

Energiebehoefte

Wanneer heb je een hogere energiebehoefte?

• Bij lichamelijke inspanning

Er is dan veel zuurstof en glucose nodig, er ontstaat meer koolstofdioxide en water. De energie die vrij komt gebruik je om te bewegen (en warm te worden)

Ademhalingstelsel

Functie: Opnemen van zuurstof (O₂) en afgifte van koolstofdioxide (CO₂)

Neusholte

Mondholte

Keelholte

Luchtpijp

Bronchiën

Strottenhoofd

Long

Middenrif

Luchtpijptakje

Longblaasjes

Longblaasjes

• Zuurstof wordt opgenomen in het bloed
• Koolstofdioxide wordt opgenomen in de lucht van de longblaasjes
• Gaswisseling vindt snel plaats door:
• dunnen wand longblaasjes en longhaarvat
• alle longblaasjes samen hebben een groot oppervlak (16m gebied voetbalveld)

Bepaling ademhalingsvolume

De hoeveelheid lucht tijdens een in-en uitademing

Vitale capaciteit: De maximale hoeveelheid

Longvolume: De vitale capaciteit + de lucht die in de longen achterblijft

Maximale zuurstofopname: De hoeveelheid zuurstof die per minuut kan worden opgenomen