C1a Endogene processen

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Welkom terug bij Aardrijkskunde! 

Startklaar:

• Jas uit, tas op de grond
• telefoon en oortjes weg
• map en pen op tafel  
• laptop dicht op tafel

Programma vandaag

1. Retrieval grid doorkijken 
2. (aan)tekeningen platentektoniek 
3. Examenvraag 

Leerlingen verwachtingen laten invullen, zelf verwachtingen uitspreken. 

Week 1	Week 2	Week 3	Week 4	Week 5	Week 6	Week 7
voorkennis + nulmeting C1	C1	C2 + C3	examen-training	voorkennis + nulmeting E1	E2	examen-training

Weekplenda

Retrieval grid 

C1 Natuurlijke systeem aarde
C2 Landschap
C3 Middellandse Zeegebied

Hoofd

Grote vragen domein C

☆Hoe ziet de binnenkant van de aarde eruit?

☆He zijn de landschappen op aarde gevormd en hoe veranderen ze? 

☆Hoe gaan mensen om met natuurrampen?

☆Wat kan de mens doen om de fysieke aarde leefbaar te houden?

C1: Endogene krachten

Les 1

Lesdoelen

Aan het einde van C1a kan ik...

• het actualiteitsbeginsel uitleggen.
• verschillende lagen van de aarde opnoemen en aanwijzen.
• uitleggen waarom aardplaten bewegen.
• verschillen tussen divergerende, convergerende en transforme plaatgrenzen beschrijven.
• uitleggen hoe vulkanen, aardbevingen en gebergten ontstaan en kan de bijbehorende geomorfologische verschijnselen herkennen.
• verschillende vormen van vulkanen linken aan het eruptietypen.  

En hier examenvragen over maken! 

Leerlingen verwachtingen laten invullen, zelf verwachtingen uitspreken. 

Voorkennis: Weet je het nog? 

• Schrijf nummer 1t/m 10 op in je schrift / laptop
  
  
• Lijst van 10 definities, welk begrip hoort erbij? 

1	Het wegduiken van een oceanische plaat onder een andere plaat.
2	Het buitenste deel van de aarde bestaande uit de aardkorst en het buitenste deel van de aardmantel. Dit deel verschuift met de platentektoniek.
3	Stroming van vloeibaar en plastisch gesteente die in de mantel opwelt, onder de lithosfeer afkoelt, zijdelings wegstroomt en uiteindelijk weer daalt.
4	Hete plek in de asthenosfeer en de lithosfeer boven een mantelpluim, die gepaard gaat met vulkanisme.
5	Zeer grote vulkaankrater die is ontstaan door het instorten van het dak van een leeggelopen magmakamer.
6	Gloedwolk bestaande uit golven van vaste of half vloeibare lava, gas, rotsen en as.
7	Hoge golf bij de kust die ontstaat door een aardbeving in de oceanische lithosfeer.
8	Gebergte dat is ontstaan door buiging van de aardkorst.
9	Een langs een breukvlak omhoog gekomen deel van de aardkorst.
10	Schaal om de kracht van een aardbeving aan te geven.

subductie

lithosfeer

convectiestromen

hotspot

Caldera / Caldeira

pyroklastische stroom

tsunami

plooiingsgebergte

horst

schaal van richter

Cornell aantekeningen

Kernwoorden C1a

vulkanisme

• explosieve eruptie
• pyroklastica
• stratovulkaan
• caldera
• effusieve eruptie
• schildvulkaan
• hotspot

platentektoniek

• asthenosfeer
• convectiestromen
• lithosfeer
• (mid)oceanische rug
• subductie
• diepzeetrog
• convergente plaatgrens
• divergente plaatgrens
• transforme plaatgrens

Aardbevingen

• magnitude (schaal van Richter)
• intensiteit (schaal van Mercalli)
• tsunami
• epicentrum
• hypocentrum

Gebergtevorming

• breukgebergten
• horsten en slenken
• plooiingsgebergten

Geologische tijdschaal

Pagina 9 van je bundel

Hoe werken we?

1. Cornell-methode in je bundel of in je map
2. (aan)tekeningen in je bundel of in je map 

Dit combineren we met een examenvraag aan het einde van de les of als huiswerk

Leerlingen verwachtingen laten invullen, zelf verwachtingen uitspreken. 

(Aan)Tekeningen

- Opbouw van de aarde

- Platentektoniek

De aarde is 4.6 miljard jaar oud...

Veel ontwikkelingen door gemaakt.

grondbeginsel:

Het Actualiteitsbeginsel

Men gaat ervan uit dat processen die we nu op de aarde zien, vroeger ook zo hebben gewerkt. 

Het heden vormt dus de sleutel tot het verleden. Processen herhalen zich gedurende de tijd. 

Met dit concept kunnen geologen tegenwoordig dingen uitleggen en verklaren. 

Theorie tekening 1

Opbouw van de aarde 

asthenosfeer 

 

convectiestromen

lithosfeer

kern

Het bovenste deel van de mantel tussen de ondermantel en de lithosfeer.

Bewegend heet magma in de mantel van de aarde.

De buitenste schil van de aarde, bestaande uit de aardkorst en het vaste, buitenste gedeelte van de aardmantel.

slab-pull

Ridge-push

Slab-pul model

Aardplaten bewegen door het slab-pull model.

Duwkracht vanuit de (mid)oceanische rug (ridge-push) en een trekkracht als gevolg van het wegduiken van de oceanische korst bij een subductiezone (slab-pull)

Duwkracht

Trekkracht

Theorie tekening 2

Platentektoniek

(mid)oceanische rug

subductie

diepzeetrog

convergente plaatgrenzen

divergente plaatgrenzen

transforme plaatgrenzen

hotspot

Theorie tekening 3

Typen vulkanen

explosieve eruptie

stratovulkaan 

pyroklastica

caldera

 

effusieve eruptie

schildvulkaan   

Gloeiend hete wolk die met een geweldige snelheid de vulkaanhelling afdaalt. 

Aardbevingen

Meeste aardbevingen bij subductiezone 

Maar bevindt het epicentrum zich onder water dan...

Aardbevingen

Meest gebruikt: Schaal van Richter

Sterkte / hoeveelheid energie die vrijkomt

Andere schaal =
Schaal van Mercalli.

De intensiteit a.h.v. waarneembare schade

Gebergtevorming

Door plaatbegwegingen komt gesteente onder druk te staan.
- Plooiingsgebergten

- Breukgebergten 

Casus 1 : Pacaya in Guatemala

Casus 2 : Aardbeving Sulawesi

Aan het werk

1. Wil je meer info? Lees (delen van) H1 de Geo - Systeem aarde 
2. Maak examentraining op pagina 58 en 59

Leerlingen verwachtingen laten invullen, zelf verwachtingen uitspreken. 

Retrieval grid 

C1 Natuurlijke systeem aarde
C2 Landschap
C3 Middellandse Zeegebied

Lesdoelen

Aan het einde van C1a kan ik...

• het actualiteitsbeginsel uitleggen.
• verschillende lagen van de aarde opnoemen en aanwijzen.
• uitleggen waarom aardplaten bewegen.
• verschillen tussen divergerende, convergerende en transforme plaatgrenzen beschrijven.
• uitleggen hoe vulkanen, aardbevingen en gebergten ontstaan en kan de bijbehorende geomorfologische verschijnselen herkennen.
• verschillende vormen van vulkanen linken aan het eruptietypen.  

En hier examenvragen over maken! 

Leerlingen verwachtingen laten invullen, zelf verwachtingen uitspreken. 

Hoeveel minuten duurt een SE / CE?

1. 120 minuten
2. 150 minuten
3. 180 minuten
4. 200 minuten