Intro: Waarom taalwetenschappen?

• Taalwetenschappen
• Secundair onderwijs

Waarom taalwetenschappen?

Binnen de humane wetenschappen bieden taal-, vertaal- en literatuurstudies een brede waaier aan domeinen waarin je je kan verdiepen. 

Taal- en literatuurwetenschappers zijn dus actief in heel diverse wetenschappelijke domeinen, en spelen ook in verschillende maatschappelijke domeinen een rol. 

Zo helpen taaltechnologen mee om fake news op te sporen op sociale media, stellen sociolinguïsten talige profielen op om online criminelen te vatten en helpen historische letterkundigen archeologen en historici om het verleden te begrijpen. 

In dit overzicht vind je een selectie van weetjes over de relatie tussen (ver)taal- en literatuurwetenschappers en op het eerste zicht verrassende onderwerpen. Sommige weetjes gaan over puur wetenschappelijk onderzoek, sommige hebben te maken met de arbeidsmarkt en nog andere met de bredere maatschappij. 

Ontdek hoe taal en literatuur verweven zitten in ons leven.

Wat is de link tussen taal en ...

hate speech? 

Taalkundigen helpen hate speech op sociale media en nieuwssites op te sporen. Met computermodellen bestuderen ze de verschillende vormen van hate speech. Ze identificeren specifieke begrippen, concepten en personen die haatzaaierij kunnen uitlokken in online discussies. Zo willen ze begrijpen waarom en hoe hate speech verspreid wordt op het internet. Vanuit die inzichten kunnen ze alternatieve verhalen verspreiden via dezelfde kanalen om zo te proberen de invloed van hate speech af te zwakken.

Wat is de link tussen taal en ...

bol.com

Op veel websites, zoals Bol.com, kunnen klanten communiceren met een chatbot. Dat is een computerprogramma dat vragen kan beantwoorden of een gesprek met je kan voeren alsof je met een echte persoon chat. Zo vraagt de chatbot naar je voorkeur of helpt hij je bij een keuze of betaalprobleem. Het programma dat erachter schuilt, leidt betekenisvolle kernwoorden uit zinnen af om zo een ‘natuurlijke’ reactie te kunnen geven. Chatbots worden ontworpen door taaltechnologen.

Wat is de link tussen taal en ...

gezondheid?

Onder het motto “lezen helpt genezen” is bibliotherapie een bekende soort behandeling binnen de geneeskunde. Romans, prentenboeken en handleidingen worden er ingezet als therapeutisch hulpmiddel voor mensen met psychologische problemen. Bovendien kunnen boeken met kwetsbare personages met bepaalde psychologische problemen dokters en zorgkundigen helpen om zich voldoende in te leven in patiënten met gelijkaardige uitdagingen.

Hoewel de term pas in 1916 voor het eerst werd gebruikt, hadden de oude Grieken al begrepen dat literatuur op psychologisch en spiritueel vlak heel belangrijk was. Boven hun bibliotheken prijkten zelfs borden met als opschrift “een plaats voor de genezing van de ziel”.

Wat is de link tussen taal en ...

videogames?

Veel moderne videogames vertellen eigenlijk complexe verhalen, die veel zeggen over de samenleving waarin ze worden gemaakt. Zo bieden ze literatuurwetenschappers een nieuw soort ‘tekst’ om zich over te buigen. Zij onderzoeken in hoeverre literair onderzoek toegepast kan worden op die digitale teksten. Want ook de helden in videogames, die zich bewegen in vaak mysterieuze en spannende ‘ruimtes’, ergens in het verleden, de verre toekomst of in een voor ons onbekende tijd en ruimte, vertellen iets over de samenleving waarin de makers en de spelers van de game zich bevinden.

Wat is de link tussen taal en ...

archeologie?

Geregeld ontdekken archeologen eeuwenoude inscripties en heuse teksten op bijvoorbeeld papyrus, of in steen of brons gebeiteld. Het zijn historische taalkundigen die betekenis geven aan die vondsten door de opschriften te herstellen en in verband te brengen met wat al bekend is over de geschiedenis van talen en culturen. Hoe mensen vroeger leefden, kunnen we afleiden uit voorwerpen. Hoe mensen vroeger dachten of zich voelden, moeten we uit tekeningen, taal en teksten halen.

Wat is de link tussen taal en ...

ecologie?

Historische literatuurwetenschappers gebruiken recente modellen uit de ecologie voor de studie van middeleeuwse teksten. Ze passen dezelfde modellen toe die de biodiversiteit (graad van verscheidenheid aan levensvormen) en de overlevingskansen van diersoorten in kaart brengen. Zo hebben ze berekend hoeveel procent van de oude handschriften de tand des tijds overleefd zou hebben.

Wat is de link tussen taal en ...

gender?

In zowel de taalkunde als de literatuur zijn genderstudies intussen helemaal ingeburgerd. Zo doen literatuurwetenschappers onderzoek naar vrouwelijk auteurschap. Taalkundigen buigen zich dan weer over de relatie tussen het grammaticale geslacht van woorden en het geslacht van de persoon waarnaar ze verwijzen.

Recent onderzochten taalkundigen de omgang met vrouwelijke en mannelijke sprekers in het parlement over een periode van zestig jaar. Ze wilden nagaan of de manier waarop vrouwen in het parlement worden aangesproken en de frequentie waarmee ze er onderbroken worden, gelijklopend veranderd zijn met hun aandeel in de politiek.

Wat is de link tussen taal en ...

Starbucks?

De vrouw met de vissenstaart op het iconische logo van het koffiemerk Starbucks is een figuur uit de middeleeuwse sage Melusine. Op het einde van de vijftiende eeuw voltooide de Franse auteur Jean d’Arras zijn Roman de Mélusine, een verhaal met de bekende thematiek van de liefde tussen een bovennatuurlijk wezen en een mens. De roman zelf kennen we niet meer, maar dankzij Starbucks blijft de afbeelding van Melusine toch voortleven in ons cultureel geheugen.

Wat is de link tussen taal en ...

chemie?

Zowel de chemische sector in België als de auto-industrie, de elektrotechnische, chemische, petrochemische en farmaceutische sector worden gedomineerd door Duitse multinationals. Denk maar aan BASF en Bayer, Volkswagen, BMW, Audi en Siemens. Wie in die sectoren wil werken en een mondje Duits spreekt, heeft absoluut een streepje voor op andere kandidaten. Omdat Duitsland van oudsher de belangrijkste handelspartner van België is, is een basiskennis van de Duitse taal dus een niet te onderschatten pluspunt.

Hetzelfde geldt natuurlijk voor Frans bij grote Franse multinationals met vestigingen in België, zoals Renault, Peugeot, Carrefour, BNP Paribas of Total. Wie wil opklimmen in de structuur van een buitenlands bedrijf, spreekt nog altijd best de taal van het management.

Wat is de link tussen taal en ...

virtual reality?

Hoewel online vergaderen sinds corona helemaal ingeburgerd is, stuiten gebruikers nog op een aantal gebreken. Het is een groot gemis dat deelnemers moeilijk de sfeer van de vergadering kunnen aanvoelen aan de hand van alle non-verbale signalen die ze tijdens fysieke samenkomsten wel kunnen oppikken. Linguïstische antropologen zoeken op dit moment naar een systeem waarin ten minste de voorzitter de culturele achtergrond van de deelnemers kent om zo te kunnen inspelen op verschillen. Ook moet dat systeem op basis van gezichtsuitdrukkingen en talige communicatie de emoties van de deelnemers aan de voorzitter melden, zodat die daarop kan inspelen.

Wat is de link tussen taal en ...

politiek?

Het belang van talenkennis in de Belgische en internationale politiek kan in geen geval overschat worden. In het federale parlement debatteren Nederlandstalige, Franstalige en Duitstalige politici over de meest uiteenlopende onderwerpen. In de Europese instellingen zijn naast Engels ook Frans en Duits de voertalen. 

Wat is de link tussen taal en ...

Siri?

Digitale assistenten zoals Siri van Apple¸ Alexa van Amazon of Kate van KBC zijn ontworpen met de hulp van taalkundigen. Ze zijn zo geprogrammeerd dat ze dankzij de inzet van artificiële intelligentie voortdurend bijleren en daardoor steeds gerichter op vragen van gebruikers kunnen antwoorden.