Hen of hun?

Leerdoelen algemeen

Analyseren: Je kan verschillen tussen taalgevoel, taalwerkelijkheid en taalnorm herkennen en uitleggen.

Reflecteren: Je begrijpt hoe je eigen taalgevoel zich verhoudt tot de taalwerkelijkheid en taalnorm.

Onderzoeken: Je kan voorbeelden uit de praktijk analyseren en deze verbinden aan taalkundige regels.

Toepassen: Je past je kennis van taalvormen toe in je eigen taalgebruik en herkent de context waarin een bepaalde vorm passend is.

Leerdoelen specifiek

- Je kan je eigen intuïtieve gebruik van "hen" en "hun" beschrijven (taalgevoel).

- Je analyseert hoe vaak "hun" in plaats van "hen" wordt gebruikt in informele contexten (taalwerkelijkheid).

- Je kent de officiële regel dat "hen" voor lijdend voorwerp en "hun" voor meewerkend voorwerp zonder voorzetsel wordt gebruikt (taalnorm).

Hen of hun?

- Taalnorm

- Taalgevoel

- taalwerkelijkheid

De drie T's

Het oefenen met de volgorde taalgevoel, taalwerkelijkheid en taalnorm is effectief, omdat deze volgorde aansluit bij hoe je taal intuïtief ervaart en verwerkt. 

Taalnorm: De regels volgens officiële taaladviezen en grammatica’s.

Taalgevoel: Wat mensen intuïtief mooi, logisch of prettig vinden.

Taalwerkelijkheid: Hoe taal daadwerkelijk in de praktijk wordt gebruikt.

De drie T's

Beginnen bij taalgevoel: intuïtie en persoonlijke betrokkenheid

Reden: Taalgevoel is het startpunt, omdat het aansluit bij wat leerlingen al weten en voelen. Het is hun natuurlijke, intuïtieve reactie op taal.

De drie T's

Overgaan naar taalwerkelijkheid: Feitelijk taalgebruik door mensen in dagelijkse situaties.

Reden: Taalwerkelijkheid volgt op taalgevoel, omdat het je uitnodigt om je intuïties te toetsen aan hoe taal in de praktijk wordt gebruikt.

De drie T's

Eindigen met taalnorm: Regels over hoe taal ‘correct’ zou moeten worden gebruikt.

Reden: Taalnorm komt als laatste, omdat het helpt om je intuïtie en praktijk in een breder, systematisch kader te plaatsen.

Bekijk de zinnen met hen/hun

Het wil er maar niet in. 

Is het nu Ik heb hen een fles wijn gegeven 

of Ik heb hun een fles wijn gegeven? 

En hoe komt het dat zelfs de meest taalgevoelige mensen daarover twijfelen?

Ik heb hen een fles wijn gegeven.
Ik heb hun een fles wijn gegeven.
Wat vind je goed?

alleen hen

hen is beter

allebei goed

hun is beter

alleen hun

Waarom vind je dat?

logisch

taalgevoel

aangeleerd

Moeilijkste taalregels

Een van de moeilijkste taalregels is het verschil tussen hun en hen. 

Dat is een krankzinnige regel, want het Nederlands heeft in geen enkel ander geval verschillende vormen voor 'lijdend voorwerp' (Ik heb hen gefeliciteerd') en 'meewerkend voorwerp ('Ik heb hun een fles wijn gegeven; in deze zin is een fles wijn lijdend voorwerp). 

Moeilijkste taalregels

Bij andere pers. vnw gebruik je in beide gevallen altijd dezelfde vorm, bijv. hem, ons of jullie: Zij hebben ons gefeliciteerd en ons een fles wijn gegeven. De hen-/hun-regel is dan ook een onnatuurlijk bedenksel uit de zeventiende eeuw. 

Moeilijkste taalregels

En dan hebben mensen de regel om nog eens massaal 'verkeerd' in hun hoofd, misschien wel omdat ze hun (vanwege hun hebben?) lelijk vinden, of omdat hen nu eenmaal minder spreektalig overkomt.

hun hebben

Het is overduidelijk: hun als onderwerp moet je vermijden als je niet voor dom uitgemaakt wilt worden.

Zeg 0 en vooral: schrijf - dus nooit: hun hebben, hun gaan, toen zijn hun vertrokken. 

hun hebben

Hun hebben is volgens miljoenen mensen de ergste taalfout die je kunt maken: als je dat zegt, ben je een halve wilde. 

Op dat strenge oordeel is de huidige taalnorm gebaseerd.

hun hebben

Wat hun hebben werd in 1911 voor het eerst melding gemaakt. Toen kwam het waarschijnlijk al een tijdje voor in het midden en westen van Nederland. 

Mijn eigen oma (1921-2013) zei het haar hele leven zo. En inmiddels komt het in vrijwel heel Nederland voor, juist ook in 'standaardtaal', in elk geval in vormen van Nederlands die niet duidelijk een bepaald dialect zijn.  

hun hebben

Taalkundigen hebben een paar jaar geleden onderzocht hoe hun-zeggers dat woord gebruiken. Er blijkt een duidelijk systeem in te zitten: hun als onderwerp verwijst altijd naar personen en is daarom specifieker dan zij of ze. 

En, als je kinderen vraagt waarom ze hun gebruiken en niet zij, kun je antwoorden verwachten als: maar het zijn toch geen meisjes? Het heeft kennelijk voordelen om hun als onderwerp te gebruiken in plaats van zij. 

Wat vind je mooi?

hun hebben

geen voorkeur

zij hebben

hun en zij

Omdat hun als onderwerp zo lelijk wordt gevonden, zal het nog heel lang duren of misschien zelfs eeuwig duren, voordat het door iedereen geaccepteerd wordt. 

De afkeer van hun hebben is onder jongeren nog altijd bijna even groot als onder ouderen. 

hun of zij

Toch is een vergelijkbare taalverandering eerder wél gelukt. Twee eeuwen geleden mocht je niet zeggen of schrijven: 

u gaat, u bent, u komt. 

U was geen onderwerp, maar LV of MV: Ik zie u. 

De onderwerpsvorm moet gij zijn: gij gaat, gij zijn, gij komt. 

hun of zij

Maar, in Nederland was de opkomst van het onderwerp u onstuitbaar. 

Een eeuw later was iedereen overstag; u is sindsdien de norm en gij is uitgestorven. 

In België is gij als niet-formele aanspreekvorm blijven bestaan. 

Nu jullie!

Je gaat nu de drie T's ook toepassingen bij de volgende onderwerpen:

- Het boek dat/wat

- 

Leerdoelen: Het boek dat/wat

- Je begrijpt waarom sommige mensen "wat" natuurlijker vinden dan "dat" (taalgevoel).

- Je ziet dat "wat" in informele teksten vaak gebruikt wordt, ondanks de officiële regel (taalwerkelijkheid).

- Je weet dat de taalnorm voorschrijft dat "dat" bij concrete antecedenten hoort (taalnorm).

Leerdoelen: Die/Welke

- Je begrijpt waarom "welke" soms als formeel of ouderwets wordt ervaren (taalgevoel).

- Je herkent dat "die" veel vaker in de praktijk wordt gebruikt, zelfs in formele teksten (taalwerkelijkheid).

- Je weet dat de taalnorm adviseert om "welke" te vermijden in moderne teksten (taalnorm).

Leerdoelen: Frankrijk: haar/zijn