Grondwet van 1848 en de Politieke stromingen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 4

Grondwet van 1848 en de Politieke stromingen

Vorige keer?

1815 ?

1830?

1840?

Les Doelen

• Nederland werd een parlementaire democratie in 1848
• Met de grondwet van 1848 kreeg het volk klassieke grondrechten
• Met de grondwet van 1848 werden de drie machten gescheiden 
• Ook de Eerste en Tweede kamer kregen rechten met de grondwet van 1848
• Er zijn drie verschillende stromingen: Liberalisme, Socialisme, Confessionalisme 

Revolutiejaar 

1848

• De ‘erfgenamen van de Franse Revolutie’, de Liberalen, komen tot de conclusie: "Alles is weer hetzelfde als vóór de Franse Revolutie!"
• Overal zitten er weer koningen op de Europese tronen en ondanks 'een grondwet' is er maar weinig democratie.

Nieuwe Grondwet

1848

Gevolgen

• De leider van de Nederlandse Liberalen: Johan Rudolf Thorbecke maakt een nieuwe grondwet:
  

1. Koning is onschendbaar
2. Ministeriële verantwoordelijkheid

• Dit betekent: de ministers zijn verantwoordelijk voor de daden van de regering (ook voor de daden van de koning)
  

Gevolgen 

• Parlementaire democratie (=parlement heeft het laatste woord)

• Constitutionele monarchie (=koning moet zich aan de grondwet houden)

• Verandering van het parlementaire stelsel ("Hoe wordt het parlement gekozen?", "Wie heeft welke macht?")

Examenvraag

In 1844 diende minister Thorbecke een voorstel in om de grondwet te wijzigen. Koning Willem II wees dit voorstel af. Een paar jaar later veranderde de koning van mening en gaf hij alsnog de opdracht om de grondwet te wijzigen.

 Geef een reden waarom koning Willem II een paar jaar later alsnog de opdracht gaf om de grondwet te wijzigen.

Trias Politica

(Driemachtenleer)

Klassieke grondrechten

• Vrijheid van onderwijs
• Vrijheid van meningsuiting
• Vrijheid van godsdienst
• Vrijheid van drukpers
• Vrijheid van vereniging
• Censuskiesrecht

Rechten van Tweede kamer

• Initiatiefrecht

Tweede Kamerleden mogen zelf wetsvoorstellen indienen. De Eerste Kamer heeft dit recht niet.

• Recht van amendement

Tweede Kamerleden hebben het recht om wetsvoorstellen aan te passen. De Eerste Kamer heeft dit recht niet.

Rechten van Eerste en Tweede kamer

Budgetrecht

De Eerste en Tweede Kamer hebben het recht om de inkomsten en uitgaven van het Rijk te beoordelen en daarna te verwerpen of goed te keuren.

Enquêterecht

Het parlement kan, buiten het kabinet om, een parlementair onderzoek instellen naar een bepaalde kwestie. De zwaarste onderzoeksvorm is de parlementaire enquête. De Tweede Kamer verhoort dan getuigen onder ede.

Vragenrecht/ recht van interpellatie 

Alle Kamerleden mogen een minister of staatssecretaris ter verantwoording roepen en (mondeling of schriftelijk) vragen stellen. Dit gebeurt bijvoorbeeld tijdens het wekelijkse vragenuurtje op dinsdagmiddag.

Recht om moties in te dienen

De Kamer mag een motie indienen. Dit betekent een uitspraak doen over een bepaald onderwerp. Het kabinet is niet verplicht een motie uit te voeren. Dit geldt niet voor een motie van wantrouwen. Hiermee zegt de Kamer het vertrouwen in een bewindspersoon (een minister of staatssecretaris) op. Die kan dan niets anders doen dan aftreden.

Hoe zag het bestuur 

van Nederland er 

vanaf 1848* uit?

*de meeste onderdelen zijn vandaag nog steeds geldig

Benoemt

Kiest

Verantwoording

Politieke Stromingen

Liberalen

Socialisten

Confessionelen

Liberalen

• Rijke burgers, eerste politici
• Thorbecke
• Politieke partij: Liberale Unie.
• Overheid moet zich zo min mogelijk met het land bemoeien, alleen zorgen voor veiligheid. Zeker niet met de economie.

Socialisten

• SDAP
• Pieter Jelles Troelstra
• Opkomen voor fabrieksarbeiders.
• Gelijkheid

Confessionelen

• Twee stromingen: Katholieken en protestanten.
• Beleid moet zijn volgens christelijke leer.
• Beiden willen dat overheid ook bijzondere scholen (christelijke scholen) betaald.
• Beiden zijn tegen socialisten en revolutie.

Protestanten

• Eerste politieke partij van Nederland: ARP (1879).
• Abraham Kuyper, 
• Stemmers: "Kleine Luyden": arbeiders die hard werkten: winkeliers, schoolmeesters, boeren.
• Kuyper wil dat zijn achterban mag stemmen.  

Katholieken

• RKSP & KVP
• Herman Schaepman
• Achtergestelde groep (alleen veel katholieken in het Zuiden). Willen zelfde rechten als protestanten.

Thorbecke was al vóór 1848 lid van de Tweede Kamer. Hij had verschillende ideeën. Zo wilde hij de grondwet wijzigen, waardoor rijke burgers meer invloed kregen op het bestuur van het land. Ook wilde hij dat er meer spoorlijnen kwamen om de infrastructuur te verbeteren. Welke begrippen passen bij de ideeën van Thorbecke?

1. liberalisme + pacificatie
2. C socialisme + industrialisatie
3. socialisme + pacificatie
4. liberalisme + industrialisatie

Les Doelen?

• Nederland werd in 1815 een Constitutionele monarchie, in 1848 werd het een democratie met een parlement. Hoe noemen we dat?
• Noem twee klassieke grondrechten
• Welke drie machten zijn er binnen de trias politica?
• Noem alle drie de stromingen