6.1 Het zintuigstelsel

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Thema 6 Waarneming en gedrag

6.1 Het zintuigstelsel

Leerdoelen

• Je kunt de werking van zintuigen beschrijven en de relatie van het zintuigstelsel met het zenuwstelsel beschrijven.

Prikkels

Zintuigen met receptoren die prikkels opvangen

• Externe prikkels: extern milieu, zoals geluid en geur
• Interne prikkels: intern milieu, zoals osmoreceptoren en pH-receptoren of proprioceptoren (spanning spier en stand lichaam)

Soorten receptoren

Mechanische receptoren: 

• Prikkel = mechanische energie
• Celmembraan buigt of strekt 
• Bijv: aanraking, druk, beweging, geluid

Soorten receptoren

Gehoor/evenwichts receptoren: 

• Prikkel = mechanische energie
• Vloeistof laat haartjes bewegen

Binas tabel 87D

Soorten receptoren

in de huid

Tast/druk receptoren: 

• Prikkel = mechanische energie
• Tast: vlak onder opperhuid
• Druk: dieper in de huid

Temperatuurreceptoren:

• Prikkel = warmte en kou boven of onder normwaarde

Pijnreceptoren:

• Prikkel = extreme druk, extreme temperaturen of door stoffen die vrijkomen bij beschadiging of ontsteking weefsel
• In het hele lichaam

Binas tabel 87A

Soorten receptoren

Chemische receptoren: 

• Prikkel = moleculen
• Bijv: smaak en reuk

Soorten receptoren

Lichtreceptoren (foto): 

• Prikkel = zichtbaar licht
• Bij mens in oog

Binas tabel 87C

Prikkel

Zintuigcel

Impuls via gevoelszenuwcel

Ruggenmerg (schakelcellen)

Hersenstam

Grote hersenen

Ruggenmerg (schakelcellen)

Impuls via bewegingszenuwcel

Spier of klier = reactie

Prikkeldrempel

Adaptatie/gewenning: de aanpassing van de gevoeligheid van een zintuig aan een aanhoudende prikkel

Leerdoelen behaald??

• Je kunt de werking van zintuigen beschrijven en de relatie van het zintuigstelsel met het zenuwstelsel beschrijven.

Het huiswerk

Bestudeer blz. 66 t/m 68

Maken + nakijken opdr. 1 t/m 4