dyslexie

• Nederlands
• Middelbare school
• HBO
• vwo
• Leerjaar 3
• Studiejaar 4

Dylextie, dikslecty, disss.....

Dyslexie

Hoe werkt dat in de praktijk? 

Vandaag

- Hoe ervaart iemand dyslexie?

- Toename dyslexie. Diagnose

- Observatie van de docent 

- Wat werkt wel, wat werkt niet?

- Wat kan je doen als docent?

Aan het eind van dit college...

....heb je ervaren hoe het is om dyslexie te hebben.

...weet je hoe je dyslexie kan herkennen.

....kan je aanbevelingen inzetten in je eigen lespraktijk

Dyslexie

Wat ervaart iemand met dyslexie?

Je gaat zo ervaren hoe het is om dyslexie te hebben. 

Open de simulator en probeer de vragen goed te beantwoorden. 

www.expertisecentrum-dyslexie.nl

b | p | d | verwisseling, oftewel het spiegelen van letters die erg op elkaar lijken.

Letters die tijdens het lezen continu verspringen (‘dansende’ letters).

Het verwisselen van de woordvolgorde binnen een zin.

Letters die uit elkaar gaan en nieuwe woorden lijken te vormen.

Het verwisselen van de lettervolgorde binnen een woord.

Spellend, letter voor letter lezen.

Wat viel je op? 

Hoe zou dit zijn voor kinderen in de klas.

Bij stillezen? Bij het maken van toetsen?

Aantal mensen met dyslexie neemt toe...

In 2011 12% van eindexamenleerlingen dyslexie. 
1/3 van de leerlingen in een klas met dyslexie.

Bekend maakt gezien

Dyslexie is handel 
Hogere eisen 

Bekwaamheid neemt niet toe
Geen onderscheid (4% ernstig) Wel etiket

Hoeveel leerlingen met dyslexie zitten er in jullie klas(sen)?

Diagnose 

VO signalering:

• op basis van informatie uit het basisonderwijs;

• door observatie;

• door afname van signaleringstoetsen in de brugklas.

Ook is een combinatie mogelijk.

VO: observatie --> bespreken --> leergeschiedenis opvragen --> zorgspecialist onderneemt actie --> onderzoeksbureau
Intake, testen, scoreformulieren, dossier, informeren --> dyslexieverklaring GZ-psycholoog met aanbevelingen

Waarom niet eerder gezien?

 - Compenseren

 - Zwakke cognitieve capaciteiten, 

- Anderstalig

- Financiën  

Over het algemeen wordt bij een intelligentie lager dan IQ 70

de diagnose dyslexie niet gesteld. 

Observatie van de docent 

Luuk, 1 havo

Luuk zit in 1 havo. Vanuit de basisschool kreeg hij een vmbo-t/havo advies. Tijdens het stillezen in de les is Luuk snel afgeleid. Hij leest graag boeken met plaatjes, bijvoorbeeld meester Jaap. Hij geeft aan het lezen niet leuk te vinden. 
Op de formatieve vraag: vat in 1 zin samen wat je hebt gelezen, weet hij vaak geen antwoord te geven.
Tijdens hardop lezen gebruikt hij zijn vinger en leest woord voor woord. Onbekende woorden hakkelt hij en spreekt ze in meerdere delen uit. Hij heeft een lage woordenschat. 

Het valt op dat hij na herhaaldelijke uitleg de opdracht niet begrijpt. Mondelinge uitleg is moeilijk te volgen, Luuk doet iets heel anders dan de opdracht is.
Luuk werkt erg traag tijdens het schrijven en lezen. Opdrachten zijn opeens klaar, dan vindt hij het wel goed. Hij heeft moeite om te starten aan een schrijfopdracht. 
Aangestreepte feedbackfouten, zoals (ww)spelling,  laat hij staan, hij zegt ze niet te zien.
Zijn begrijpend lezen toetsen zijn altijd onvoldoende. Hij heeft moeite met het lezen van lange teksten. Hij geeft aan het toch niet te kunnen. Vooral mc-vragen gaan fout. 

Luuk

Tekst Nick, 1 havo

5 kinderen vermit in een grot

uiteindelijk na 1 uur zoeken hebben ze de uitgnag gevonden.
 er waren 5 kinderen vermist in een grot.

ze waren verdwaalt ze wisen niet waar de uitgang was.

wat allemaal in de grot was gebeurt is onbekend.

er stonden politie bij de grot te kijken aan wat erde hand was.

(Schrijf een samenhangend nieuwsbericht van 100 woorden over het verhaal Alert. Geef antwoord op de wwwwwh-vragen.)

Nick

Heb jij weleens een vermoeden gehad? 

Wat werkt wel, wat werkt niet

werkt wel

werkt niet

gekleurde brillenglazen

Visolie 

Oprekken van stop-consonanten. Digitaal. Bijv. p of t langer laten klinken.

Speciaal lettertype

(Zeer) uitvergroot lettertype

Tekst laten voorlezen

Reading pen

sociaal-emotioneel

- Dyslexie gaat gepaard met lage zelfwaardering, depressief gedrag en negatief zelfbeeld. Dit beïnvloed het leerresultaat.

- CAR
- Competentie: succeservaring, feedback ontwikkeling 
- Autonomie: Vaak afhankelijk (spellingcontrole), zelf kiezen
- Relatie: veilig leerklimaat, niet uitlachen. Zet leerling niet voor het blok met bijv voorlezen. 

 

pedagogisch-didactisch

- Differentiëren: geeft dyslectische leerlingen meer tijd.

- Maak lesdoelen en agenda duidelijk

- Instructie op uitvoeren van de taak (metacognitie)

- Geef keuzemogelijkheden in hoe ze de taak willen uitvoeren of leerstof eigen willen maken. Alternatieve productievorm

- gebruik plaatjes, tabellen, schema's. 

- Handelend ervaren 

- Sluit les af met FE

Hoe gaan jullie om met spelfouten bij dyslectici op toetsen?

Verwerking en beoordeling bespreken

- Geef voldoende tijd om werk te verbeteren. 

- Zorg dat het stil is!
- Geef een cijfer voor inhoud en een cijfer voor spelling/taalverzorging 

-  Laat leerlingen het 'schrijven zoals je het hoort'

- Sta spellingcorrectie toe 

- Vermijd mc-vragen 

- Lay-out toets: Arial 12, veel lijnen, afdekken 

- Lesboeken: logische opbouw, samenvatting, plaatjes op 1 plek, rustige opbouw. https://goedekennis.dedicon.nl/toegankelijk-lesmateriaal 

- Werk met tekstverwerker (ivm doorhalen, herschrijven, overzicht)

Nederlands

- Woordenschatuitbreiding viertakt. 

- Stimuleer lezen en luisteren. (Tijdschrift, journaal) Lees zelf.

- Laat leerlingen voor het lezen een film over het boek bekijken. 

- Luisterboek, meelezen in eigen boek. Karaoke-lezen

- Model leesstrategieën. (Leesdoel)
- Ezelsbruggetjes: EAU - Een Ander Uitschelden 

- Uitgebreid stappenplan schrijven 

- Laat teksten voorlezen 

Aanpassingen

- Tijdverlenging
- Mondeling overhoren 
- Ondersteunde technologie gebruiken 

--> positief effect op leerresultaten, maar bij sommigen ook op vaardigheid technisch lezen, schrijven, zelfwerkzaamheid, motivatie, competentiegevoel en concentratie 
(Lovett, 2010) 

Tools

- claroread of vertaalprogramma. 

- Dedicon.nl (ingesproken krant, Daisy en nog veel meer!)
- Luisterboeken

-  LEX app 

- Readingpen 

- Tekstvoorspeller. WoDy (www.sensotec.be / www.lexima.nl) 

- Karaokelezen (Yoleo leesgame)

- Livescribe Smartpen (steekwoorden en inspreken)

- DE BRILLEN WERKEN DUS NIET! 

Is het realistisch? 

- Kan je dit allemaal in je les? Leerstof-jaar-klassensysteem 

- Bewaak je grenzen, vraag ondersteuning aan het ZAT-team. 

Dyslexie herkennen door observatie

Wat neem je mee naar je eigen lespraktijk?

Bedankt!