V4 §6.4 Relaties tussen soorten

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

§6.4 relaties tussen organismen

-  Je leert over prooi predator relaties en voedselketen en voedselweb.

-  Je leert wat de gevolgen zijn van moeilijke afbreekbare schadelijke stoffen in een voedselketen.

-  En je leert over duurzame relaties (symbiose) tussen soorten en welke drie soorten relaties er zijn.

Wat is waar over de wolf?
en wat over de herten?

1. Wolf is predator Hert is carnivoor
2. Wolf is prooi Hert is carnivoor
3. Wolf is prooi Hert is herbivoor
4. Wolf is predator Hert is herbivoor

Tussen de hoeveelheid predatoren en de hoeveelheid prooidieren bestaat een dynamisch evenwicht. Vaak ligt de piek van de predator rechts van die van de prooidieren. Kun je dat voor jezelf verklaren?

In BINAS 93D2 zie je nog een voorbeeld.

Autotrofe organismen (bijvoorbeeld planten) kunnen zelf organische stoffen maken uit energie arme kleine anorganische stoffen met behulp van een energiebron. (Zon).

Heterotrofe organismen hebben andere organismen nodig als voedselbron.

Autotrofe organismen produceren direct of indirect het voedsel voor alle andere organismen.

Deze producenten staan altijd aan de basis van een voedselketen of voedselweb.

 voedselketen => zichtbaar welke organismen als voedsel (energiebron) dienen voor andere organismen.

In de voedselketen: producenten en consumenten 1e, 2e, 3e,...... orde.

Let op!

Pijltjes gaan " in de bek", anders worden de koeien opgegeten door het gras!

Weet je het niet meer, kijk dan in BINAS 93E1

producent

consument 1e orde

consument 2e orde

consument 3e orde

consument 4e orde

consument 5e orde

Onderling verweven voedselketens => voedselweb.

geeft informatie over:

- wie zijn de producenten?

- wie zijn de consumenten

  1e, 2e of 4e orde?

- welke organismen zijn herbivoor, carnivoor of omivoor?

- welke organismen zijn elkaars concurrenten om voedsel?

Is de kever een producent, consument 1e orde of 2e orde?

Is de wezel een carivoor, omnivoor of herbivoor.

Van welke andere organismen is de vos een concurrent om voedsel?

Hoe wordt de relatie genoemd tussen zeester en zeeslak?

1. concurrentie relatie
2. producent consument relatie
3. predator prooi relatie
4. omnivoor carnivoor relatie

Silent spring (1962)     Rachel Carson                                     

In 1962 verscheen in de V.S. het boek Silent spring van Rachel Carson, waarin ze de effecten beschreef van het gebuik van insecten dodende middelen (insecticiden) in de landbouw op veel vogel populaties. (met name het middel DDT)

Het symbool van de V.S. is de American Bold Eagle en ook met deze vogelsoort ging het slecht. De schil van de eieren was door DDT zo zacht, dat de eieren door de ouders vertrapt werden in het nest.

 DDT werd verboden. De populatie is weer hersteld.

De stof DDT was vooraf uitgebreid getest, onder andere op toxiciteit (giftigheid) voor de mens en allerlei diersoorten. Toch ging het mis door accumulatie.

accumulatie
= toenamen van de concentratie  niet goed afbreekbare stoffen (perisitente stoffen) in een voedselketen.

DDT is slecht afbreekbaar (persistent)

=> ophoping in het lichaam van een dier.

Wordt het dier (samen met andere dieren) opgegeten, dan komt al hun DDT in het lichaam van de predator.

In de toppredator vind je de hoogste concentratie

duurzame relaties

 Verschillende diersoorten en plantensoorten kunnen nauw en langere tijd met elkaar samenleven. 

symbiose:  drie verschillende vormen

mutualisme
commensalisme (bij planten epifytisme)
parasitisme

Mutualisme is een vorm van symbiose, waarbij allebei de soorten voordeel hebben van de relatie. Een win win situatie dus.

Voorbeelden van mutualisme

Commensalisme is een vorm van symbiose, waarbij één van de soorten voordeel heeft, en de ander maakt het niet zo veel uit. (geen voordeel en geen nadeel)

Commensalisme bij planten noem je epifytisme

De reiger profiteert van de insecten die op de mest afkomen en de in de omgewoelde grond zitten. Buffel heeft geen uitgesproken voordeel of nadeel

Remora vissen zwemmen mee en eten de restjes van de haai.

Parasitisme is ymbiose, waarbij één van de soorten voordeel heeft van de relatie en de ander een nadeel.

Voorbeelden van parasieten en gastheer

Er zijn duidelijke verschillen tussen parasitisme en predatie.

-  Meestal is de parasiet klein ten opzichte van de gastheer. De predator is meestal groot vergeleken met de prooi.

- parasiet en gastheer leven langere tijd samen; bij predator prooi is er een (eenmalige) korte ontmoeting.

-  de prooi wordt gedood, de gastheer heeft schade, maar blijft in leven (een parasiet heeft niets aan een dode gastheer)

vragen?

opgaven maken

Er staat ook nog een oefening (voedselweb) klaar in de studiewijzer