6.4 Relaties tussen soorten

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

6.4 Relaties tussen soorten

6.4 Relaties tussen soorten

Je leert 

-over prooi predator relaties en voedselketen en voedselweb.

- wat de gevolgen zijn van moeilijke afbreekbare schadelijke stoffen in een voedselketen.

-  over duurzame relaties (symbiose) tussen soorten en welke drie soorten relaties er zijn.

je kunt toepassen: Herbivoren
, Carnivoren, Predatie, Omnivoren , Predatoren , Predator-prooirelatie,  Voedselketen
, Voedselweb, Accummulatie,  Persistent , Symbiose:  (mutualisme - commensalisme - epifytisme - parasitisme), energie in een systeem

Tussen de hoeveelheid predatoren en de hoeveelheid prooidieren bestaat een dynamisch evenwicht. Vaak ligt de piek van de predator rechts van die van de prooidieren. Kun je dat voor jezelf verklaren?

In BINAS 93D2 zie je nog een voorbeeld.

Er zijn altijd meer predatoren dan prooien in een predator-prooirelatie.

1. waar
2. niet waar

Autotrofe organismen produceren direct of indirect het voedsel voor alle andere organismen.

Deze producenten staan altijd aan de basis van een voedselketen of voedselweb.

voedselketen 

In de voedselketen spreek je van producenten en consumenten 1e, 2e, 3e,...... orde.

Let op!

Hoe gaan de pijltjes !!!!!!

producent

consument 1e orde

consument 2e orde

consument 3e orde

consument 4e orde

consument 5e orde

voedselweb

- wie zijn de producenten?

- wie zijn de consumenten

  1e, 2e of 4e orde?

- welke organismen zijn herbivoor, carnivoor of omivoor?

- welke organismen zijn elkaars concurrenten om voedsel?

Wat mag er niet in een voedselweb?

1. planteneters
2. vleeseters
3. afvaleters
4. nutriënten

Verstoorde voedselketen

Door:

-ziekte

-gif 

Heeft effect op een heel ecosysteem.... 

Silent spring (1962)     Rachel Carson                                     

In 1962 verscheen in de V.S. het boek Silent spring van Rachel Carson, waarin ze de effecten beschreef van het gebuik van insecten dodende middelen (insecticiden) in de landbouw op veel vogel populaties. (met name het middel DDT)

Het symbool van de V.S. is de American Bold Eagle en ook met deze vogelsoort ging het slecht. De schil van de eieren was door DDT zo zacht, dat de eieren door de ouders vertrapt werden in het nest.

Het gebruik van DDT werd verboden en de populatie is weer hesteld.

De stof DDT was, voor het in gebruik werd genomen, uitgebreid getest, onder andere op toxiciteit (giftigheid) voor de mens en allerlei diersoorten. Toch ging het mis door accumulatie.

accumulatie
= toenamen van de concentratie  niet goed afbreekbare stoffen (perisitente stoffen) in een voedselketen.

De stof DDT is slecht afbreekbaar door organismen. Daardoor hoopt het zich, in de loop van het leven, op in het lichaam van een dier.

Wordt het dier (samen met andere dieren) opgegeten, dan komt al hun DDT in het lichaam van de predator.

In de toppredator vind je de hoogste concentratie

Enkele kenmerken van biociden zijn:
1 Ze hebben een snel effect.
2 Ze zijn niet selectief.
3 Er treedt accumulatie op.
Welk(e) van deze kenmerken behoort (behoren) tot de voordelen van chemische gewasbescherming bij een insectenplaag?

1. 1
2. 1 en 2
3. 2 en 3
4. 1,2 en 3

Accumulatie van persistente stoffen

voedselrelaties 

Verschillende diersoorten en plantensoorten kunnen nauw en langere tijd met elkaar samenleven. Dit noem je symbiose 

mutualisme
commensalisme (bij planten epifytisme)
parasitisme

Mutualisme is een vorm van symbiose, waarbij allebei de soorten voordeel hebben van de relatie. Een win win situatie dus.

Voorbeelden van mutualisme

Commensalisme is een vorm van symbiose, waarbij één van de soorten voordeel heeft van de relatie en de ander maakt het niet zo veel uit. (geen voordeel en geen nadeel)

Commensalisme bij planten noem je epifytisme

De reiger profiteert van de insecten die op de mest afkomen en de in de omgewoelde grond zitten. Buffel heeft geen uitgesproken voordeel of nadeel

Remora vissen zwemmen mee en eten de restjes van de haai.

Parasitisme is een vorm van symbiose, waarbij één van de soorten voordeel heeft van de relatie en de ander een nadeel.

Voorbeelden van parasieten en gastheer

Er zijn duidelijke verschillen tussen parasitisme en predatie.

-  Meestal is de parasiet klein ten opzichte van de gastheer. De predator is meestal groot vergeleken met de prooi.

- parasiet en gastheer leven langere tijd samen; bij predator prooi is er een (eenmalige) korte ontmoeting.

-  de prooi wordt gedood, de gastheer heeft schade, maar blijft in leven (een parasiet heeft niets aan een dode gastheer)

Leerlingen kijken wat er allemaal leeft in een zoetwaterplas en wie van wie leeft. In de afbeelding zijn enkele voedselrelaties schematisch weergegeven. Drie schakels zijn in de afbeelding niet ingevuld, deze zijn aangeduid met 1,2 en 3.
Welk van de volgende dieren kan in schakel 3 thuishoren?

1. Een garnaal
2. Een kaaimankrokodil
3. Een waterkever

Wat is het verschil tussen mutualisme en coöperatie

1. Bij mutualisme hebben twee organismen voordeel.
2. Coöperatie is een vorm van symbiose.
3. Mutualisme betreft verschillende soorten.
4. Mutualisme komt alleen bij dieren voor.

Symbiose

= langdurig samenleven van individuen van verschillende soorten

Mutualisme:  +/+

Parasitisme:   +/-

Commensalisme:  +/0