pragraaf 6.3, wie heeft er profijt van

• Economie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

6.3

Wie heeft er profijt van?

individuele goederen (bijvoorbeeld kleding of netflix)

semicollectief goed (quasi-collectief goed). Bijvoorbeeld treinvervoer of de aanvraag van een paspoort.

een collectief goed. Bijvoorbeeld een dijk, de politie of een bankje in het park.

wordt geproduceerd door de markt.

Een goed door de overheid geproduceerd, het is uitsluitbaar en je kan er een prijskaartje aan hangen. 

Door de overheid geproduceerd goed, het is niet uitsluitbaar en er hangt geen prijskaartje aan. 

Leerdoelen

• Je kunt het verschil uitleggen tussen eigen belang en collectief belang en dit koppelen aan de productie van de overheid.
• Je kunt uitleggen hoe de collectieve  sector georganiseerd is.
• Je kunt uitleggen wat externe effecten zijn.
• Je kunt voorbeelden geven van positieve en negatieve externe effecten. 

verschillende soorten belangen

individueel belang

voorop stellen van je eigen belang. 

vaak niet de optimale uitkomst.

collectief belang

optimale uitkomst

komt tot stand door samen te werken en afspraken 

Betekenis van het woord collectief:

Het woord betekend 'samen', dus voor iedereen beschikbaar.

Een collectief heeft een gezamenlijk belang. Bijvoorbeeld de politie, die is er voor iedereen.

Gevangendilemma

collectieve dwang

Meeliftersgedrag

Rationeel gedrag

Collectieve dwang

Collectieve dwang kan op meerdere manieren:
- via de belasting: alleen de overheid kan mensen verplichten te betalen voor collectieve goederen, omdat ze mensen kan dwingen te betalen via de belastingen.
- een contract afsluiten: men kan elkaar zo aan afspraken houden.

- via wet- en regelgeving: iedereen is verplicht om een zorgverzekering en een autoverzekering af te sluiten bijv. 

Wat is een voorbeeld van
collectieve dwang?

1. Belasting
2. Meeliftgedrag
3. Zelfbinding
4. Kijken naar collectieve opbrengsten

de publieke sector

de collectieve sector 

de overheid

verantwoordelijk voor produceren collectieve goederen en diensten

particuliere sector

burgers en bedrijven 

in welke sector zitten de (meeste) leraren?

1. de publieke sector
2. de collectieve sector
3. geen bepaalde sector
4. de particuliere sector

Gemeente

Provincie

Het Rijk

externe effecten

externe effecten

onbedoelde gevolgen van de productie

negatieve externe effecten.

negatief extern effect

een onbedoeld gevolg van productie en deze valt negatief uit.

Bij negatieve externe effecten zijn niet alle externe kosten in de prijs opgenomen.

1. Juist
2. Onjuist

Negatieve externe effecten

Positieve externe effecten 

Het hebben van een koeienstal

Het aan leggen van een nieuwbos vlakbij een eethuis

Afval dat in Tilburg op straat ligt

Het omzagen van bomen in het tropische regenwoud

Afval scheiden

positieve externe effecten.

postief extern effect

een onbedoeld gevolg van de productie en deze valt positief uit.

wat kan de overheid doen tegen externe effecten?

subsidies en accijns

de overheid kan een geldbedrag geven voor het gebruik van producten, die milieuvervuiling tegengaan of accijns voor producten die slecht zijn voor het mileu en de gezondheid.

verbod

ze kunnen een verbod instellen, zoals het rookverbod 

6.3

Zelf aan het werk.