9.5 Bloedvaten (zelfstandig)

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

9.5 Bloedvaten

Leerdoelen 9.5

Je leert: 

• hoe bloedvaten opgebouwd zijn
• wat atherosclerose is
• hoe de bloedstolling verloopt
• hoe cellen stoffen met het bloed uitwisselen

Deelconcepten

Slagaders, haarvaten, aders, dekweefsel, basaal membraan, bindweefsel, glad spierweefsel, plaque, atherosclerose, infarct, bloedplaatjes, bloedstolling, plaatjesfactor, tromboplastine, cascade, stollingsfactoren, trombine, protrombine, fibrinogeen, fibrinedraden, bloedstolsel, tight junctions, filtratiedruk, weefselvloeistof, colloid-osmotische druk, lymfesysteem, lymfeknopen

Bouw bloedvaten

Typen bloedvaten - bouw

Slagaders en aders: dekweefsel (endotheel), basaal membraan (eiwitten en collageen vezels), elastisch bindweefsel (slagaders), glad spierweefsel, bindweefsel.

Het endotheel is glad zodat

het bloed weinig weerstand

heeft.

Typen bloedvaten - bouw

Sommige aders hebben kleppen om

er voor te zorgen dat bloed de

goede kant op stroomt.

Door de lage bloeddruk in de aders

is dit nodig.

Typen bloedvaten - bouw

Ligging tussen skeletspieren of 

bij slagaders helpt het omhoog

stuwen van het bloed in de aders.

Typen bloedvaten - bouw

Haarvaten: alleen endotheel en basaal membraan.

Type 1: glad endotheel met

tight-junctions. Er kunnen

nauwelijks stoffen tussen de cellen

door.

Meeste stoffen via diffusie,

endocytose, exocytose.

Typen bloedvaten - bouw

Haarvaten: alleen endotheel en basaal membraan.

Type 2: glad endotheel met poriën.

Op plekken waar extra capaciteit

nodig is: hersenen, nieren en alvleesklier.

Typen bloedvaten - bouw

Haarvaten: alleen endotheel en basaal membraan.

Type 3: endotheel met open structuur.

In organen waar veel contact

tussen bloed en orgaan nodig

is: lever, milt en rode beenmerg.

Atherosclerose

Hoe ontstaat een hartinfarct?

- de kransslagader voorziet de hartspier van zuurstof

- wanneer er een plaque vormt in het bloedvat door vetachtige stoffen (bijv. cholesterol) kan het vernauwen of zelfs helemaal dichtbslibben

- Een deel van het hartweefsel krijgt geen zuurstof, met een hartinfarct als gevolg  

Behandelingmethoden

Dotterbehandeling: Bij deze behandeling wordt de vernauwde kransslagader weer wijder gemaakt d.m.v. een klein ballonetje en eventueel een stent. 

 

Bypassoperatie: Er wordt een nieuwe verbinding gemaakt tussen de aorta en de kransslagader (een omleiding)

Bloedstolling

Beschadigingen - fase 1

Beschadiging van de bloedvatwand:

Bloedplaatjes plakken aan het beschadigde en bereikbare basale membraan en vormen een

plaatjesprop. 

Beschadigingen - fase 1

Bloedplaatjes in de plaatjesprop geven stoffen af die

zorgen voor aantrekken van extra bloedplaatjes en het samentrekken van de spieren

rond het bloedvat.

Bloedstolling

Bloedstolling 

De bloedplaatjes uit de plaatjesprop geven de plaatjesfactor af. Samen met vitamine K, Ca2+ en stollingsfactoren in het bloed komt een cascade (reeks/ waterval) op gang die uiteindelijk zorgt voor de omzetting van protrombine in trombine. 

Weefselbeschadiging (extrinsiek) bevorderd dit proces, maar het verloopt ook zonder als bloedplaatjes klonteren.

Bloedstolling

Trombine zet op zijn beurt weer fibrinogeen om in fibrine.

Fibrinedraden vormen met plaatjes en rode bloedcellen een bloedstolsel.

www.bioplek.org

Weefselherstel

Nieuwe bloedvatwandcellen ontstaan door celdeling.

Na verloop van tijd wordt een enzym aangemaakt dat de fibrinedraden weer oplost.

Littekenweefsel: herstel ging gepaard met de aanmaak van veel collageenvezels en een onregelmatge weefselstructuur. Minder elasticiteit.

Wanneer je een wondje hebt, moet dat snel gedicht worden. Welke bloedbestanddelen spelen een rol bij het vormen van een korstje?

1. de bloedplaatjes, rode bloedcellen en witte bloedcellen
2. fibrinogeen, bloedplaatjes en rode bloedcellen
3. witte bloedcellen en bloedplaatjes
4. fibrinogeen, bloedplaatjes en witte bloedcellen

Weefselvloeistof

Uitwisseling met weefsels

De bloeddruk neemt af van 4,6 kPa naar 2,3 kPa tussen begin en eind haarvat.

Uitwisseling met weefsels

In het bloed achtergebleven eiwitten (te groot om het bloedvat te verlaten) zorgen voor een colloïd osmotische druk.

Wat was osmose ook alweer?

https://biologielessen.nl/index.php/dna-3/582-diffusie-en-osmose 

Uitwisseling met weefsels

Het verschil tussen de bloeddruk (BD) en de Colloïd Osmotische Druk (COD) levert de netto filtratiedruk (NFD).

Uitwisseling met weefsels

Deze NFD zorgt er voor dat veel weefselvloeistof aan het einde van een haarvat weer terugstroomt het haarvat in (met afvalstoffen, CO2).

Weefselvloeistof

Weefselvloeistof

Uitwisseling met weefsels

Dagelijks ongeveer 20L van bloedplasma -> weefselvloeistof. Ongeveer 10% blijft achter in de weefsels.

Het lymfesysteem zorgt er voor dat deze weefselvloeistof weer terug komt in de bloedbaan

Lymfesysteem

Weefselvloeistof wordt

verzameld in lymfevaten.

Het heet dan lymfe.

Lymfesysteem

Lymfevaten hebben

kleppen om te zorgen

dat de lymfe de goede

kant op stroomt.

Lymfesysteem

Via de borstbuis bij de

sleutelbeenader weer het bloed

in.

Bloedplasma=weefselvloeistof

=lymfe.

Afronding 9.5

Maak nu opdracht 1 t/m 10 van 9.5