10.5 Bloedvaten

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

10.5 Bloedvaten

Beantwoord de volgende vragen in je schrift:

1. Noem 2 verschillen tussen aders en slagaders?

2. Hoe noemen we de kleine adertjes die door de weefsels heen lopen?

3. Wat gebeurd er als je aders beschadigd raken? 

Vandaag:

1. Terugblik practicum

2. Uitleg 9.5 

3. Aan de slag met leerdoelen 9.5

Typen bloedvaten - bouw

Slagaders en aders: dekweefsel (endotheel), basaal membraan (eiwitten en collageen vezels), elastisch bindweefsel (slagaders), glad spierweefsel, bindweefsel.

Het endotheel is glad zodat

het bloed weinig weerstand

heeft.

Typen bloedvaten - bouw

Sommige aders hebben kleppen om

er voor te zorgen dat bloed de

goede kant op stroomt.

Door de lage bloeddruk in de aders

is dit nodig.

Typen bloedvaten - bouw

Ligging tussen skeletspieren of 

bij slagaders helpt het omhoog

stuwen van het bloed in de aders.

Lezen: Kopje bloedstolling (blz. 65-66)

1. Hoe ontstaat een plaque in een ader?

2. Wat zijn mogelijke gevolgen van een plaque?

3. Bekijk Binas 84O. Wat is de cascade die optreedt bij een beschadiging aan het bloedvat?

Beschadigingen - fase 1

Beschadiging van de bloedvatwand:

Bloedplaatjes plakken aan het beschadigde en bereikbare basale membraan en vormen een

plaatjesprop. 

Beschadigingen - fase 1

Bloedplaatjes in de plaatjesprop geven stoffen af die

zorgen voor aantrekken van extra bloedplaatjes en het samentrekken van de spieren

rond het bloedvat.

Propvorming

Bloedstolling

Bloedstolling 

De bloedplaatjes uit de plaatjesprop geven de plaatjesfactor af. Samen met vitamine K, Ca2+ en stollingsfactoren in het bloed komt een cascade (reeks/ waterval) op gang die uiteindelijk zorgt voor de omzetting van protrombine in trombine. 

Weefselbeschadiging (extrinsiek) bevorderd dit proces, maar het verloopt ook zonder als bloedplaatjes klonteren.

Bloedstolling

Trombine zet op zijn beurt weer fibrinogeen om in fibrine.

Fibrinedraden vormen met plaatjes en rode bloedcellen een bloedstolsel.

www.bioplek.org

Weefselherstel

Nieuwe bloedvatwandcellen ontstaan door celdeling.

Na verloop van tijd wordt het enzym streptokinase aangemaakt dat de fibrinedraden weer oplost.

Littekenweefsel: herstel ging gepaard met de aanmaak van veel collageenvezels en een onregelmatige weefselstructuur. Minder elasticiteit.

Kleine lesafsluiter 10.5 les 1

Juist of onjuist?

1. De wand van slagaders en aders hebben dezelfde opbouw uit drie lagen

2. Slagaders hebben kleppen om te voorkomen dat bloed terug kan lopen

3. 

Typen bloedvaten - bouw

Haarvaten: alleen endotheel en basaal membraan.

Type 1: glad endotheel met

tight-junctions. Er kunnen

nauwelijks stoffen tussen de cellen

door.

Meeste stoffen via diffusie,

endocytose, exocytose.

Typen bloedvaten - bouw

Haarvaten: alleen endotheel en basaal membraan.

Type 2: glad endotheel met poriën.

Op plekken waar extra capaciteit

nodig is: hersenen, nieren en alvleesklier.

Typen bloedvaten - bouw

Haarvaten: alleen endotheel en basaal membraan.

Type 3: endotheel met open structuur.

In organen waar veel contact

tussen bloed en orgaan nodig

is: lever, milt en rode beenmerg.

Uitwisseling met weefsels

De bloeddruk neemt af van 4,6 kPa naar 2,3 kPa tussen begin en eind haarvat.

Uitwisseling met weefsels

In het bloed achtergebleven eiwitten (te groot om het bloedvat te verlaten) zorgen voor een colloïd osmotische druk.

Uitwisseling met weefsels

Het verschil tussen de bloeddruk (BD) en de Colloïd Osmotische Druk (COD) levert de netto filtratiedruk (NFD).

Uitwisseling met weefsels

Deze NFD zorgt er voor dat veel weefselvloeistof aan het einde van een haarvat weer terugstroomt het haarvat in (met afvalstoffen, CO2).

Weefselvloeistof

Uitwisseling met weefsels

Dagelijks ongeveer 20L van bloedplasma -> weefselvloeistof. Ongeveer 10% blijft achter in de weefsels.

Het lymfesysteem zorgt er voor dat deze weefselvloeistof weer terug komt in de bloedbaan

Lymfesysteem

Weefselvloeistof wordt

verzameld in lymfevaten.

Het heet dan lymfe.

Lymfesysteem

Lymfevaten hebben

kleppen om te zorgen

dat de lymfe de goede

kant op stroomt.

Lymfesysteem

Via de borstbuis bij de

sleutelbeenader weer het bloed

in.

Bloedplasma=weefselvloeistof

=lymfe.

Aan de slag met de leerdoelen