3.3 en 3.4 Het bestuur wordt feodaal en De verspreiding van de islam

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Examenvraag

In Rome staat de San Clemente, een kerk uit de twaalfde eeuw. Onder de kerk bevinden zich drie oudere bouwlagen (van boven naar beneden): 

1)  Een christelijke basiliek uit de vierde eeuw;

2) Een Romeins huis uit de eerste eeuw. Consul Titus Flavius stelde zijn kelder beschikbaar voor

     geheime bijeenkomsten van christenen;

3) Een Mithras-heiligdom. Deze Perzische zonnecultus kwam in de eerste eeuw naar Rome via  de Oosterse provincies en was vooral onder soldaten populair.

Hierbij kun je de volgende bewering doen:  ‘De San Clemente illustreert de opkomst van het christendom.’   Toon dit met deze drie gegevens aan, door bij elke laag aan te geven wat de  positie van het christendom in die tijd was .(3p)

Voorbeeld van een juist antwoord

De San Clemente illustreert goed de opkomst van het Christendom, want:

In de oudste laag (het Mithras-heiligdom) vind je nog geen overblijfselen van de christelijke cultus; het christendom is blijkbaar nog een van vele sekten die in het Romeinse Rijk bestaan (1p)

In de middelste laag staat een hoge Romeinse functionaris sympathiek tegenover het christendom / het christendom krijgt voet aan de grond in Rome (1p)

In de bovenste laag is het christendom “bovengronds” gekomen is/ staatsgodsdienst is geworden in Rome (1p)

Let op: voor deze vraag kun je 3 punten verdienen. Zorg ervoor dat ook je antwoord bestaat uit 3 fragmenten, in plaats van een doorlopend verhaal.

Planning

	ONDERWERP	PARAGRAAF
51	Opkomst steden	4.1
52/1	KERSTVAKANTIE
2	Expansie christendom	(4.1) en 4.2
3	Investituurstrijd en staatsvorming	4.3 en 4.4
4	Renaissance en Europese expansie	5.1 en 5.2
5	Reformatie	5.3
6	Afronding en voorbereiding tw 2
7	TOETSWEEK 2

VERTICALE SOLIDARITEIT

3.3 Het bestuur wordt feodaal

KA Het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen hoe het feodale stelsel werkt en waarom het is ingevoerd.

Ontstaan feodalisme

Frankische koningen 2 problemen: 

1) Geen geld om soldaten te betalen

2)  Kon groot rijk niet alleen besturen.

Oplossing was het leenstelsel: 

1) vazallen betaald met een stuk land

2)  leenmannen aangesteld die een gebied voor de koningbesturen

Werking leenstelsel 

• Koning = leenheer
• Edellieden (graaf, hertog) of bisschop = leenman
• Leenmannen krijgen gebied 'in leen' en beloven leenheer trouw :

- advies in bestuur en rechtsspraak (= raad)

- militaire steun in oorlog (= daad)

Feodum = leen

Leenheren geven gebieden in leen aan leenmannen

Leenheer: vaak koning

Leenman: vaak edelman of geestelijke (bisschop)

Persoonlijke banden

Bestuurlijke piramide

Sociaal-economisch systeem vanaf de 5e eeuw

Politiek-bestuurlijk systeem vanaf de 8e/9e eeuw

Verschil hofstelsel en leenstelsel?

Nadelen feodale stelsel

• Lenen worden erfelijk
•  Systeem van achterleenmannen zorgt voor onduidelijkheid en onpersoonlijkheid
• Eed van trouw soms aan meerdere leenheren die in conflict kunnen komen met elkaar: wie steun je dan? 

3.4 De verspreiding van de islam

KA Het ontstaan en de verspreiding van de islam

Leerdoel

• Je kunt een aantal kenmerken noemen van de islam
• Je kunt een aantal verklaringen geven voor de snelle verspreiding van de islam

Ontstaan islam

• In 610 krijgt Mohammed een openbaring van Allah
• Koran:  woorden van Allah, Mohammed zijn profeet
• 622  vlucht Mohammed uit Mekka – begin islamitische jaartelling
• 632 sterft Mohammed, islam belangrijkste godsdienst op Arabische schiereiland

Succesvolle verovering

• Zwakke lokale bestuurders
•  Islamitisch geloof bevorderde saamhorigheidsgevoel
• Plicht van de 'jihad'
• Religieuze tolerantie
• Centralisatie: belasting, munt, Arabisch, rechtsregels (= sharia)
• Wetenschappelijke en culturele bloei
  

De kleine jihad = de gewapende strijd ter verdediging van (het land) van de islam

-> kan ook worden uitgelegd als de plicht nieuwe gebieden te veroveren voor de islam

De grote jihad  verwijst naar de voortdurende innerlijke strijd van de gelovige met zichzelf om als een goed moslim door het leven te gaan. 

Religieuze tolerantie: Bekering niet verplicht, maar niet-moslims moesten meer belasting betalen

Leg uit dat de Islamitische elite misschien niet uit was op het bekeren van overwonnen volken, maar dat het toch waarschijnlijk was dat mensen moslim werden.

Religieuze verdeeldheid

• Omstreden opvolging van Mohammed zorgt voor een scheuring in de islam

• Soennisme en sjiisme:

- 90% van de Moslims is Soennitisch

- 10% Sjiitisch 

Kalief = opvolger van profeet

Begrippen

• feodaal stelsel
• islam
• kalifaat
• leenheer
  
• leenman
• sharia
• sjiisme
• soennisme
• vazal

Wie is de opperste leenheer in het feodale stelsel?

1. Koning
2. Vazallen
3. Adel
4. God

Een kernbegrip in het feodale stelsel is:

1. macht
2. trouw
3. geld
4. oorlog

Sleep de kenmerken naar het juiste begrip 

Feodale stelsel

Domeinstelsel

Leenheer

Horige

Economisch

Politiek

Herendiensten

Leenman

Wat waren nadelige gevolgen van het feodale stelsel?

1. Koning werd te machtig
2. Versnippering in het rijk
3. Lenen werden erfelijk
4. Er kwam een gebrek aan geld

Welke termen horen bij het leenstelsel/feodale stelsel?

1. Adel, horigen, leenheer, herendiensten
2. Adel, leenheer, vazal, leenman
3. Boeren, horigen, landheer, herendiensten
4. Landheer, leenman, boeren, horigen

Examenvraag

Bij de Franken was het gewoonte dat alle vrije mannen zitting hadden in de lokale rechtbanken. Omdat er te weinig vrije mannen beschikbaar waren, werd vanaf de negende eeuw de rechtspraak steeds meer overgelaten aan scabini, meestal adellijke mannen.

2p Leg een verband tussen deze ontwikkeling en:

- de uitbreiding van het hofstelsel in deze tijd en

- de feodalisering van het bestuur.

Antwoord

Maximumscore 2

Kern van een juist antwoord is:

• De uitbreiding van het hofstelsel ging samen met een toename van de horigheid / een afname van het aantal vrije mannen dat beschikbaar was voor de rechtbank1

• Door de feodalisering van het bestuur nam de invloed van de edelen toe (waardoor zij ook in de rechtbanken meer plaatsen op konden eisen) 1

In welke volgorde verspreidde de islam zich over de drie gebieden?

1. Noord-Afrika – Arabisch Schiereiland – Spanje
2. Spanje – Noord-Afrika – Arabisch Schiereiland
3. Arabisch Schiereiland – Noord-Afrika – Spanje
4. Noord-Afrika – Spanje – Arabisch Schiereiland.

Wie zorgde voor de grote verspreiding van de Islam?

1. Allah
2. Mohammed
3. De volgelingen van Mohammed
4. De volgelingen van Jezus Christus

Wat was er zo speciaal aan de verspreiding van de islam?

1. Het ging vanzelf zonder slag of stoot.
2. Mensen met een monotheïstische godsdienst, werden gedwongen om Islamistisch te worden.
3. De verspreiding van de islam ging verrassend snel.
4. De verspreiding van de islam was een Aziatisch en Afrikaanse aangelegenheid.

Wat was géén reden voor de succesvolle verspreiding van de islam?

1. Vijandige landen waren verzwakt door slecht bestuur
2. De islam bevorderde het saamhorigheidsgevoel
3. Andere geloven werden vervolgd
4. De verharde handelsroutes in het Midden-Oosten