Les 5 O-uur Zinsdelen

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo lwoo
• Leerjaar 1

Nederlands

1.1 Woordsoorten 

Zinsdelen

DOEL

-Je kunt de zin in zinsdelen verdelen.

-Je kunt de verschillende zinsdelen benoemen; persoonsvorm, werkwoordelijk gezegde, onderwerp en lijdend voorwerp.

Wat is een zin?

1. Woorden op een rijtje
2. Een zin bestaat uit woorden die samen iets vertellen
3. Een zin vertelt je niks
4. Een zin maakt een verhaal

Kun je de woorden in de zin zomaar door elkaar husselen?

1. Ja
2. Nee

Probeer zoveel mogelijk nieuwe zinnen te maken van “De man
loopt op straat""

Mogelijkheden

De man |loopt| op straat.

Loopt de man op straat?

Op straat loopt de man.

Probeer zoveel mogelijk nieuwe zinnen te maken van: De vrouw leest een boek.

Mogelijkheden

De vrouw |leest |een boek.

.

Leest de vrouw een boek?

Een boek leest de vrouw.

Zinsdelen

• Een zinsdeel kan bestaan uit één woord, maar ook uit een paar woorden die bij elkaar horen.
• De woorden in een zinsdeel kunnen niet uit elkaar gehaald worden.
  
  Voorbeeld:
  Jan | heeft | vorige week | een film | gekeken.

Zinsdelen

Een zin | bestaat | uit zinsdelen.

Kijk welk deel voor de persoonsvorm kan.

Dit deel is dan een zinsdeel.

Voorbeeld: 

De timmerman | had | zijn gereedschap | laten | liggen.

Bouwplan

Een zinsdeel geeft antwoord op de vragen:

Wie?

Wat? 
Waar?

Wanneer?

Waarom/waarheen?

Voorbeeld

Piet loopt in de morgen over de stoep naar school

Wie? Piet

Wat? loopt

Waar? over de stoep
Wanneer? in de morgen

Waarom/waarheen?  naar school

De persoonsvorm (pv)

• De persoonsvorm is altijd een werkwoord.
• Staat er maar één werkwoord in de zin? Dan is dat automatisch de persoonsvorm.
• Door de zin vragend te maken kun je de persoonsvorm vinden (werkwoord vooraan is de persoonsvorm)
• Door de zin van tijd te veranderen kan je de persoonsvorm vinden (werkwoord dat verandert is de persoonsvorm)

Als je zinsdelen gaat benoemen, dan begin je altijd met de persoonsvorm.

1. Waar
2. Niet waar

Hoeveel zinsdelen zie je hier?

Bij mijn oma speel ik altijd spelletjes.

1. 4
2. 5
3. 6
4. 7

Is de zin juist verdeeld in zinsdelen?
De jonge held | kreeg | een onderscheiding.

1. juist
2. onjuist

Werkwoordelijke gezegde

= alle werkwoorden in de zin (inclusief de pv)

Hoort ook bij wg, terwijl het geen werkwoord is:
- Een voorzetsel bij een splitsbaar werkwoord (afrekenen)
- Het woordje 'te'

- De woorden 'aan het' (Hij is aan het dansen.)

Voorbeelden

Mevrouw Fennich eet haar sushi op.
wg: eet op  (opeten = splitsbaar ww)

Mevrouw Fennich ligt te slapen.
wg: ligt te slapen (te)

Mevrouw Fennich is aan het eten.
wg: is aan het eten (aan het)

Pietje is de hele dag aan het werken.
Wat is het wg in deze zin?

1. is
2. werken
3. is werken
4. is aan het werken

 Werkwoordelijk gezegde

• Het werkwoordelijk gezegde = alle werkwoorden in de zin.

• De persoonsvorm is onderdeel van het werkwoordelijk gezegde.
  

• Het werkwoordelijk gezegde zegt wat het onderwerp 
  ‘doet’ of ‘overkomt’.

Het onderwerp

Het onderwerp vertelt wie of wat iets doet in de zin. 

Als je wilt weten wat het onderwerp is, stel je de vraag:

 wie of wat + werkwoordelijk gezegde

Mark gaat naar school. 

- Wie gaat? Mark

Het onderwerp kan een mens, een dier of een ding zijn. 

Het onderwerp kan één woord zijn, maar er kunnen ook meer dan één woord in het onderwerp staan. 

Miek en Sama gaan naar school. - Wie gaan (naar school)? Miek en Sama

Lena en Ahmed zijn naar school gelopen.
Wat is het werkwoordelijk gezegde?

1. zijn
2. zijn naar gelopen
3. zijn gelopen
4. gelopen

Lena en Ahmed zijn naar school gelopen.
Wat is het onderwerp?

1. Lena
2. Lena en Ahmed
3. naar school
4. Ahmed

Opdracht

Ga aan de slag met de opdrachten in Learnbeat.

Succes!

Welke zinsdelen kun je benoemen?