Bloedtransfusie

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 4

Bloedtransfusie

Lesdoelen

- Je kan benoemen welke bloedproducten wanneer gegeven worden

- Je kan benoemen welke 8 belangrijkste bloedgroepen er zijn rekening houdend met bloedtransfusie

- Je weet welke bloedgroepen matchen en welke niet.

- Je kan de aandachtspunten benoemen die horen bij het toedienen van een bloedtransfusie

- Je kan de complicaties benoemen die kunnen ontstaan bij het toedienen van een bloedtransfusie

Bloedproducten en redenen voor toediening

Rode bloedcellen

-Bij veel bloedverlies
- Bij patiënten die onvoldoende rode bloedcellen aanmaken

Bloedplasma

- Bij patiënten met brandwonden
- Bij zeer groot bloedverlies

Bloedplaatjes

- Bij een kwaadaardige bloedziekte (bijv. leukemie)

Donorbloed wordt vrijwel nooit direct gebruikt voor bloedtransfusie. Vaak hebben zorgvragers maar een bepaald bestanddeel nodig. 

Centrifugeren: 

- Bloedplasma (bovenin, is het lichtst)

- Bloedplaatjes en witte bloedcellen in het midden

- Rode bloedcellen (onderin, het zwaarst)

Rode bloedcellen:

• Bloedverlies: na ongeluk of grote operatie
• Onvoldoende rode bloedcellen: een beenmergafwijking

Bloedplaatjes: bij behandeling met chemo wordt beenmerg gedood. Dit zorgt juist voor de aanmaak van bloedplaatjes. Gevolg: ernstig tekort hieraan. 

VILANS:

Er zijn verschillende bloedproducten voor transfusie. De verschillende bloedproducten worden nooit gemengd, maar altijd als aparte transfusies gegeven.

- erytrocyten (rode bloedcellen)

- trombocyten (bloedplaatjes)

- plasma (bloedvloeistof met stollingseiwit)

Rode bloedcellen bevatten veel hemoglobine (Hb), waardoor het zuurstof en CO2 aan zich kan binden en transporteren.

Trombocyten (bloedplaatjes) zorgen ervoor dat bloed kan stollen.

Bloedplasma is de vloeistof waarmee de bloedcellen, bloedplaatjes en andere stoffen zich door het lichaam verplaatsen. Bloedplasma bestaat voor 91,5% uit water. De overige 8,5% zijn eiwitten (zoals antistoffen, stollingsfactoren en albumine), zouten, vetten en suikers. Ook draagt bloedplasma bij aan de temperatuurregulatie in het lichaam.

Naast bovengenoemde bloedproducten bevat bloed ook leukocyten (witte bloedcellen). Deze zijn zoveel mogelijk uit de donorbloedproducten verwijderd om afweerreactie te voorkomen.

Welke bloedgroepen ken je?

Wat wordt er bedoeld met kruisbloed/proef?

Kruisbloed/proef

Laboratoriumtest: 

• Bij elkaar voegen van serum van patiënt (ontvanger) met rode bloedcellen van de donor
• Positieve kruisproef: geen bloedtransfusie

Kruisproef: past bloed ontvanger bij het donorbloed door te kijken of er klontering van het bloed plaatsvindt als het bloed wordt samengebracht. Zo ja, dan is de kruisproef positief. Dat wil zeggen dat het donorbloed niet geschikt is. 

Toedieningswijzen

• Perifeer infuus
• Centraal veneuze katheter
• Perifeer ingebrachte centrale katheter (PICC)
• Port à catheter

Hoeveel druppels bloed bevat 1 ml. bloed?

1. 16
2. 18
3. 20
4. 22

Controle bloed en zorgvrager (Vilans)

• juiste gegevens van de cliënt (naam, initialen, adres, geslacht, geboortedatum en identificatienummer cliënt)
  
• aanvraag en bloedproduct
  
• productnummer bloed
  
• bloedgroep (komt deze overeen met de bloedgroep en de Rhesusfactor van de cliënt)
  
• uiterste toediendatum/-tijd
  
• aanwezigheid van antistoffen (de kruisproef moet negatief zijn)
  
• kleur, stolsels en lekkage
  
• bij trombocyten ook op het swirling effect (een werveling waarneembaar lichtbrekingseffect) tijdens het zwenken

Controle toediening (Vilans)

- Twee keer controle uit twee onafhankelijk van elkaar afgenomen bloedmonsters (kruisbloed/ proef)

- Controle door laboratorium en zorgverlener (of iemand die bevoegd is)

- Voor de start van de toediening nogmaals controle door twee personen 

- Nogmaals controle bij de zorgvrager; juiste zorgvrager en juiste gegevens 

Controle voor toediening

Controle vitale functies (RR, HA en temp)

Dien de eerste 10 minuten niet meer dan 20 ml van het bloed toe.

Infuusslang doorspoelen voor en na de transfusie met min. 30 cc NaCL

• vóór transfusie
• 5-10 minuten na de start van de transfusie
• bij een transfusiereactie
• bij afkoppelen van de transfusie
• na de transfusie

Bij geen (transfusie)reactie kan de transfusie vervolgd worden 

Toediening

- Erytrocyten: 300 ml in 1-2 uur

- Trombocyten: zo snel mogelijk, ongeveer 300 ml in 15-30 minuten

- Plasma: ongeveer 300 ml in 15-30 minuten

Welke complicaties kunnen optreden tijdens een bloedtransfusie?

Complicaties 

- koorts, soms met koude rillingen
- kortademigheid
- lage bloeddruk
- benauwdheid
- anafylactische shock

Bronnen

- Sanquin; bloedgroepen:  https://www.sanquin.nl/over-bloed/bloedgroepen

- Richtlijnendatabase; bloedtransfusiebeleid: https://richtlijnendatabase.nl/richtlijn/bloedtransfusiebeleid/bloedproducten_indicaties_logistiek_en_toediening/toediening_van_bloedproducten.html

- ZorgPad_ verpleegtechnisch vaardigheden; parenterale toediening 

- Catharina ziekenhuis; bloedgroep, rhesusfactor en irregulaire antistoffen: https://www.catharinaziekenhuis.nl/patientenfolders/bloedgroep-rhesusfactor-en-irregulaire-antistoffen-gyn-036/

- Vilansprotocollen; toedienen bloedproducten/ bloedtransfusie