Samenstellingen

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 4

Samenstellingen

Perron 1 

Samenstellingen

Je maakt van twee woorden één woord. 

Je kan dit niet zomaar doen. 

Er zijn bepaalde regels. 

Betekenis samenstelling

Als twee (of meer) woorden samen één nieuw woord vormen, heet dat een samenstelling. 

Zo kun je met rug en zak de samenstelling rugzak vormen. 

Samenstellingen

Als je twee woorden samenvoegt, dan hoort de regel altijd bij het eerste woord van de samenstelling. 

Dus: boek en kast. 

We gaan letten op het woord boek. 

Regel 1 

Eindigt het eerste woord in het meervoud op -en?
Dan schrijven we de -en ertussen!

Dus: boek en kast.

Meervoud van boek is boeken
Dus we schrijven: boekenkast. 

Regel 2 

Soms schrijf je alleen een -e tussen de twee woorden. 

Bijvoorbeeld bij zon en bril.

We schrijven zonnebril. 

We hebben namelijk maar éé zon. 

Dus hebben we ergens maar 1 van, dan schrijven we alleen de
 -e. 

Wanneer nog meer alleen een -e?

Sommige woorden hebben geen meervoudsvorm, dan schrijf je ook een -e tussen de samenstelling.

Dit komt niet heel veel voor, maar bijvoorbeeld wel bij het woord 

roggebrood. 

Tussen - e

Let op het eerste woord. Heeft dit woord een meervoud dat eindigt op een -s. Dan gebruik je ook een -e ertussen.

Conciërge en kamer

Meervoud is conciërges. Dus conciërgekamer. 

Tussen - e

Als het eerste woord een werkwoord is, gebruik je ook een -e.

Huilen is een werkwoord. Dus we zeggen huilebalk.  

Spinnen is een werkwoord. Dus we zeggen spinnewiel. 

Tussen - e

Sommige woorden kan je op twee manieren in het meervoud zetten, namelijk met -en of -s.

Zoals: lades of laden. 

Als dit het geval is, schrijven we ook de tussen - e. 

We schrijven dan ladekast. 

-e

Meervoud kan op twee manieren: groentes of groenten .

Dus dan schrijven we:

groentesoep.  

Belangrijk!

Daarom moet je goed kijken naar het eerste woord. Dit is namelijk heel erg belangrijk om de samenstelling goed op te schrijven. Gebruik daarom je hulpkaart (de knalroze). 

Jullie doen REUZEgoed mee. 

REUZE spreek ik heel overdreven uit. Ik leg er de nadruk op. Als je er de nadruk op legt, volgt er ook een tussen -e. 

DUS RETEGOED en niet RETENGOED. 

en je zegt REUZELEUK niet REUZENLEUK. 

En de laatste keer de -e. 

Plat zegt iets over het land. Dus dat is een bijvoeglijk naamwoord. En daarom schrijven we platteland. 

Rood zegt dus ook iets over de kool. Dus we schrijven RODEKOOL. 

Schrijf de samenstelling op.
zon = schijn

Schrijf de samenstelling op:
fiets + stalling

Schrijf de samenstelling:
seconde + wijzer

Samenstelling
tarwe + brood

Samenstelling
janken + pot

Schrijf de samenstelling op:
klas + leraar

Ik vind jou reus + leuk.

Schrijf de samenstelling:
gedaante + verwisseling

Waarom gedaanteverwisseling

Meervoud is namelijk gedaanten of gedaantes. 

De tussen - s - 

Als je sommige woorden aan elkaar plakt, krijg je een tussen -s-.

Bijvoorbeeld bij bedrijf + plant = bedrijfspand. 

Station + plein = stationsplein 

 

Even een handigheidje

Soms hoor je een tussen -s- niet goed.

Bijvoorbeeld bij varken + stal.

Is die s nou van het woord stal of niet?

Kies eerst een ander woord, bijvoorbeeld voer. 

Het is ook varkensvoer, dus ook varkensstal. 

Aan de slag

Gebruik de hulpkaart. 

Kijk altijd naar het eerste woord van de samenstelling. 

In je boek staat ook een hele uitleg. 

Leer de regels uit je hoofd.