Klas 2 Grammatica redekundig - extra uitleg

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

 KLASOPSTELLING

Lesprogramma

Zinsdeelzinnen 

Zelfstandige, hulp- of koppelwerkwoord

Voorzetselvoorwerp

Bijwoordelijke bepaling

Enkelvoudige zin

• Zin met één persoonsvorm
  

Samengestelde zin

• Zin met twee of meer persoonsvormen
  

Voorbeeld enkelvoudige zin

• Het wordt slecht weer vandaag.
• Ik ga vandaag naar de Action.
• Hij kijkt veel naar Star Wars.
  

Voorbeeld samengestelde zin

• Het wordt vandaag mooi weer en we gaan lekker naar het strand. 
• Hij kijkt veel naar Star Wars en schrijft daar over op zijn website.
  

Hoofd- en bijzinnen

Samengestelde zinnen bestaan uit hoofdzinnen en/ of bijzinnen.

Hoofd- en bijzinnen

Hoofdzin: 

1. Het onderwerp en de persoonsvorm staan naast elkaar. 
2. Er kunnen geen andere zinsdelen tussen staan.
3. De persoonsvorm staat in de hoofdzin vooraan (op de 1e of 2e plaats).

Bij samengestelde zinnen kun je onderscheid maken in hoofd- en bijzinnen.

Hoofd- en bijzinnen

Voorbeeld: 

• In de vakantie gaan wij altijd naar Spanje, want daar woont mijn tante. 
• In de vakantie gaan (niet) wij altijd naar Spanje, want daar woont (niet) mijn tante.

Het kan bij beide zinnen niet. Er zijn in deze zin dus twee hoofdzinnen.

Hoofd- en bijzinnen

In de vorige zin stonden dus twee hoofdzinnen. Er zit dus niet altijd een bijzin in een samengestelde zin. 

In de volgende zin staat een hoofdzin en een bijzin: 

Omdat mijn tante in Spanje woont, gaan wij daar ieder jaar naartoe. 

Hoofd- en bijzinnen

• Omdat mijn tante in Spanje woont, gaan wij daar ieder jaar naartoe. 
• Omdat mijn tante in Spanje woont, gaan (niet) wij daar ieder jaar naartoe. 

In het eerste deel staat een zinsdeel tussen persoonsvorm en onderwerp. Dat is dus een bijzin. 

In het tweede deel kan er niks tussen persoonsvorm en onderwerp, dus is het een hoofdzin. 

Zinsdeelzinnen 

Als een samengestelde zin bestaat uit een hoofdzin en een bijzin, is de bijzin onderdeel (een zinsdeel) van de hoofdzin.

De meest voorkomende zinsdeelzinnen zijn:

- onderwerpszin (ow-zin)

- lijdendvoorwerpszin (lv-zin)

- meewerkendvoorwerpszin (mv-zin)

- bijwoordelijkebepalingszin (bwb-zin) of bijwoordelijke bijzin

Zinsdeelzinnen 

Een zinsdeel (ow, lv, mv, bwb) is een zinsdeelzin (ow-zin, lv-zin, mv-zin, bwb-zin) als er een persoonsvorm in staat.

- De bezoekers van de film krijgen gratis cola. (ow)

- Wie de film bezoekt krijgt gratis cola. (ow-zin)

Onderwerpszin

Lijdendvoorwerpszin

Wist de leraar niet meer hoe hij de klas moest aanpakken?

Dat de butler de moordenaar was, bleek al snel.

Bepaal de zinsdeelzin, kies uit:
ow-zin, lv-zin, mv-zin, bwb-zin.

De zanger beloofde dat zijn tour door Amerika
ditmaal zou doorgaan.

Wat is de hoofdzin in onderstaande zin?

Omdat hij alleen plankton eet, vormt de reuzenhaai geen gevaar voor de mens.

Wat is de hoofdzin in onderstaande zin?

De NS gaat treinen renoveren, zodat ze weer een paar jaar meekunnen.

Wat is de hoofdzin in onderstaande zin?

In de krant stond dat de renovatie van de Notre Dame in Parijs gestart is.

(Wie de pubquiz wint), ontvangt een snackpakket.

1. hoofdzin
2. ow-zin
3. lv-zin
4. mv-zin

Frida heb ik verteld (dat zij een regenjas moet meenemen).

1. hoofdzin
2. bwb-zin
3. lv-zin
4. mv-zin

Kenmerken hoofdzin

Kenmerken bijzin

pv + ow staan naast elkaar 

pv + ow zijn gescheiden 

verbonden door onderschikkend voegwoord

zin begint met nevenschikkend voegwoord

zin kun je vaak wel zelfstandig gebruiken

zin kun je vaak niet zelfstandig gebruiken

Enkelvoudige zin

Samengestelde zin

Bryan heeft een mop verteld.

Ik weet dat Bryan een mop vertelt.

Hoofdzin

Bijzin

Tussen het ow en de pv kunnen andere zinsdelen staan

Tussen het ow en de pv kunnen geen andere zinsdelen staan

Voegwoorden

• Voegwoorden zijn een soort cement.
  
• Je kunt met voegwoorden zinnen aan elkaar plakken.

Nevenschikkende voegwoorden

• en
• maar
• want 
• of
• dus

Onderschikkende voegwoorden

• aangezien
• als
• dat
• doordat
• terwijl
• toen
  

Soorten werkwoorden

Er zijn verschillende soorten werkwoorden:

1.  Zelfstandig werkwoord (zww)

    - Belangrijkste werkwoord in de zin

   -  Heb je maar één werkwoord? Dan is dit sowieso een zww.

   -  Heb je meerdere werkwoorden? Dan is vaak het laatste werkwoord van de zin het zww.

2.  Hulpwerkwoord (hww)

Heb je meer werkwoorden in de zin? Dan is er één werkwoord het zww en zijn alle andere werkwoorden  hww.

3. Koppelwerkwoord (kww)

Komt alleen voor in een naamwoordelijk gezegde.

Koppelwerkwoord (kww)

- Geeft geen handeling aan

- Koppelt het onderwerp aan een kenmerk of eigenschap verderop in de zin. 

- Kan er maar 1 van in de zin staan

Het onderwerp doet niets, maar is iets.

Koppelwerkwoord

zijn, worden, blijven, blijken, lijken, schijnen (heten, dunken en voorkomen)

Voorzetselvoorwerp

Voorzetselvoorwerp

• Een voorzetselvoorwerp begint met een voorzetsel;
• Een voorzetselvoorwerp komt voor bij werkwoorden of bijvoeglijk naamwoorden met een vast voorzetsel (luisteren naar, rekenen op, geven om, dol zijn op); 
• Het voorzetsel verbindt het voorzetselvoorwerp met het gezegde.
  

Voorbeelden

• Ik ben niet tevreden met deze computer.  --> tevreden zijn met
• Bianca houdt al meer dan tien jaar van Kevin. --> houden van

Verschil bwb en vzv

Hij wacht op zijn vriendin. ->voorzetselvoorwerp

Hij wacht op de stoep. -> bijwoordelijke bepaling

Bij een bijwoordelijke bepaling:

• geeft het voorzetsel een precieze plaats of tijd aan
• kun je het vaak vervangen door een ander voorzetsel

NAAMWOORDELIJK GEZEGDE

Het naamwoordelijk gezegde geeft een toestand aan: 

het onderwerp is/ wordt/ blijft/ blijkt/ lijkt/ schijnt/ heet iets.

• Het proefwerk is moeilijk (O.T.T.)
• Het proefwerk zal moeilijk worden (O.T.T.T.)

Koppelwerkwoord?  -> JA  -> IS

Staat in de zin een naamwoord dat iets zegt over het onderwerp? -> JA -> MOEILIJK

Naamwoordelijk gezegde = is moeilijk

Zal -> hulpwerkwoord om de zin in Onvoltooid Tegenwoordige Toekomende Tijd te zetten

Naamwoordelijk gezegde = zal moeilijk worden

Naamwoordelijk gezegde

Een naamwoordelijk gezegde bestaat uit twee delen:

- werkwoordelijk deel (ww.deel) = alle ww in de zin

- naamwoordelijk deel (nw. deel) = eigenschap van het onderwerp (vaak een znw of bnw)

Thomas is een fanatiek wielrenner.

Ww. deel = is

Nw. deel = een fanatiek wielrenner

Nwg = is een fanatiek wielrenner

Naamwoordelijk gezegde en werkwoordelijk gezegde

Het verschil tussen deze twee gezegde is dus dat het naamwoordelijk gezegde vertelt wat je bent (zijn)

•  Antoon is een Nederlandse zanger, rapper en producer.

en het werkwoordelijk gezegde vertelt wat je doet (doen).

• Antoon treedt in december op in een uitverkocht Ziggo Dome.

Hij maakt een vlog in de achtbaan.

Onderwerp doet iets.

Hij is een vlogger.

Onderwerp is iets.

 Werkwoordelijk gezegde

• Het werkwoordelijk gezegde zegt dat iemand iets ‘doet’ of ‘overkomt’ of dat er iets 'gebeurt'.


• Het werkwoordelijk gezegde bestaat uit alle werkwoorden in de zin waaronder ook de persoonsvorm.
• In het werkwoordelijk gezegde staat altijd een zelfstandig werkwoord.

• Let op: het woordje te en de woorden aan het voor een heel werkwoord horen ook bij het werkwoordelijk gezegde!

Ik heb veel te doen.        Wwg = heb te doen

Hij is aan het sporten.     Wwg = is aan het sporten

Verplicht wederkerend werkwoord

Ik vergis me wel eens.

Je kunt een ander niet vergissen, alleen jezelf. Daarom noem je dit een verplicht wederkerend werkwoord. 

Bij het werkwoord hoort een wederkerend voornaamwoord (me) dus hoort zich bij het werkwoordelijk gezegde

Toevallig wederkerend werkwoord

Er zijn ook werkwoorden die wederkerend gebruikt kunnen worden, zoals verwonden. 

• Ik verwondde me aan de groenteschaaf. (wederkerend)
• Ik verwondde mijn broertje met de grasmaaier. (niet-wederkerend) 

Als ze niet altijd wederkerend zijn, noem je ze toevallig wederkerend en het is dit zinsdeel een lijdend voorwerp

Hulpww - ZWW - Koppelww

1. Hij gaat naar de stad - O.T.T.

2. Hij ging naar de stad - O.V.T.

3. Hij is naar de stad geweest - V.T.T.

IS GEWEEST = WERKWOORDELIJK GEZEGDE

is = hulpwerkwoord

geweest = zelfstandig werkwoord

Werkwoordstijden

1. Ik eet een appel. (O.T.T.)

2. Ik heb een appel gegeten. (V.T.T.)

HEB GEGETEN = WERKWOORDELIJK GEZEGDE

HEB = hulpwerkwoord

GEGETEN = zelfstandig werkwoord

1. Ik vier mijn verjaardag (O.T.T.)

2. Ik heb vorige week mijn verjaardag gevierd (V.T.T.)

HEB GEVIERD = WERKWOORDELIJK GEZEGDE

HEB = hulpwerkwoord

GEVIERD = zelfstandig werkwoord

welkom bij de les over

zelfstandig werkwoord

hulpwerkwoord

en 

koppelwerkwoord

Wij zijn ziek geweest

         

hulpww         koppelww

Zww of Hww?
Deze film wordt veel bekeken.
Wordt is een...

1. zww
2. hww

Hij zou graag op straat willen spelen.
Spelen is een....

1. zww
2. hww

Frank vindt zijn broer niet.
Vindt is een....

1. zww
2. hww