De Hanzesteden

• Geschiedenis
• Woordenschat
• +4
• Basisschool
• Groep 5,6

Introductie

Hoe meer handel er kwam, hoe vaker handelaren met elkaar gingen samenwerken. Ook steden gingen elkaar helpen. Een van de belangrijkste voorbeelden daarvan is de Hanze.

.

De Hanzesteden

Klikplaat Hanzesteden

Je ziet hier een middeleeuws koggeschip. Dit was het eerste grote en zeewaardige schip dat in Nederland gebruikt werd: het was 15 tot 30 meter lang en in het laadruim pasten wel 200 grote tonnen met spullen. Kooplieden voeren ermee over alle Europese zeeën: over de Noordzee naar Engeland en over de Oostzee tot in Rusland.

Om de stad binnen te komen moesten de handelaren door de stadspoort. Veel Hanzesteden waren dankzij de handel rijk en machtig. Dat kun je nog altijd goed zien aan de mooie huizen, de stadspoorten en de resten van de hoge muren rond de steden. 

Hanzesteden lagen bijna altijd aan het water: daar konden de koggeschepen gemakkelijk afmeren en hun handelswaren aan wal brengen. In Nederland liggen de belangrijkste Hanzesteden aan de rivier de IJssel, zoals Zutphen, Deventer, Zwolle en Kampen. 

De Hanze begon als een groep handelaren die samenwerkten. Ze woonden in verschillende steden en handelden in dezelfde producten. Door samen te werken werkten ze goedkoper en konden ze samen veilig reizen. Ook konden ze veel producten tegelijk kopen of verkopen. 

Hanzekooplieden handelden vooral in zout, graan, vis, hout, wijn, bier, dierenhuiden en linnen. Veel van die spullen werden in grote stevige tonnen gestopt. Op die manier waren de dure spullen veilig verpakt en konden ze gemakkelijk verplaatst worden. In een koggeschip pasten wel 200 tonnen.

De Hanze was sinds 1356 een verbond van Noord-Europese steden die handel met elkaar dreven. 

Vragenmuur 

Wat zou je willen weten over de Hanzesteden?  Schrijf jouw vragen op en plak ze op de vragenmuur!

Wereldoriëntatie

Na deze les:

• kan ik de tijd van de Hanzesteden plaatsen op de tijdbalk. 
• weet ik wat het verbond van Hanzesteden is, welke steden hierbij horen en hoe het ontstaan is.  
• kan ik uitleggen hoe de samenwerking in de handel tussen de Hanzesteden verliep. 
• weet ik wat een koggeschip is. 

Dit ga je leren

Woordenschat
Na deze les:

• begrijp ik de belangrijke woorden die met de Hanzesteden te maken hebben. 

Taal
Na de les:

• kan ik een scène uit een script over een toneelstuk over de tijd van de Hanzesteden schrijven. 

Lesdoelen

Bespreek de lesdoelen met uw leerlingen.

Over welke tijd hebben we het?

De Hanzesteden 

c.a. 1356 - ± 1450

_{Verdiepende tekst}

Klik op de loep en daarna op de tekst om de tekst te vergroten.

Lees de tekst en arceer de woorden die je nog niet goed begrijpt. 

Arceer in ieder geval: 

• de handel 
• handel drijven 
• de overeenkomst
  
• opleveren 
• de ligging 
• de producten 
• de goederen 

_Woordenschat

eten

het ontbijt

de lunch

het diner

Ga met behulp van de hulpkaart op zoek naar de betekenis van de woorden die jij hebt gearceerd. 

Weet je de betekenis nog niet? Zoek dan de betekenis van het woord op, op deze website. Schrijf de betekenis voor jezelf op. Horen er woorden bij elkaar? Maak dan een woordparaplu, -kast of -trap.

groot

klein

muis

olifant

Hulpkaart

woordparaplu

woordtrap

woordkast

Woordenschat

Bespreek de belangrijke woorden met uw leerlingen. De hulpkaart kan helpen om achter de betekenis van de woorden te komen. In hun logboek noteren de leerlingen de betekenis van de woorden die ze nog niet kenden.

_Woordenschat

de handel

handel drijven

Geld verdienen door iets te verkopen.
In de Hanzesteden werd veel handel gedreven.

de goederen / de producten

Spullen.

In het schip passen veel goederen en producten.

de overeenkomst

Iets dat hetzelfde is.

De zusjes hebben veel overeenkomsten, zo hebben ze allebei bruin haar en bruine ogen.

de ligging

De plek waar iets ligt.
De Hanzesteden hadden een goede ligging aan het water.

Woordenschat

Bespreek de moeilijke woorden met uw leerlingen.

_Filmpje

Klik hier voor de video. 

Verwerkingsopdracht

Heb jij de tekst en filmpjes goed begrepen?
Test je kennis!

De Hanzesteden vinden plaats in de  tijd van steden en staten. Sleep het kasteel naar het juiste jaartal op de tijdlijn.

tot 3000 v. Chr. 

500 - 1000 

1500 - 1600

1600 - 1700

1800 - 1900

1900 - nu

en filmpjes

Heb jij het goed begrepen?
Test je kennis!

Waarom ontstonden steden vaak aan rivieren?

1. Deze ligging was goed voor de handel.
2. Rivieren waren een mooi uitzicht voor de burgers.
3. Daar was de meeste plek om huizen te bouwen.
4. Dit was toeval.

Heb jij het goed begrepen?
Test je kennis!

Welke zinnen zijn waar en welke niet?

Slepen maar!

Dit is waar!

Dit is niet waar!

Kooplieden woonden het liefste bij een kasteel of kerk.

Het was veilig voor kooplieden om van stad naar stad te reizen.

Kooplieden verkochten hun goederen op markten in de stad.

en filmpjes

Heb jij het goed begrepen?
Test je kennis!

Is deze uitspraak WAAR of NIET WAAR?

Hanzesteden lagen alleen in Nederland. 

1. WAAR
2. NIET WAAR

Wat is Alet

Waarom wilden steden graag bij de Hanzesteden horen? 

Heb jij het goed begrepen?
Test je kennis!

Heb jij het goed begrepen?
Test je kennis!

Hoe heet dit nieuwe schip dat gebruikt werd in de Hanzesteden?

Een koggeschip

Een knarr

Een zeilboot

Wat is Alet

Waarom denk jij dat de Hanzesteden samen sterker stonden dan alleen? Bespreek het met je schoudermaatje. 

Heb jij het goed begrepen?
Test je kennis!

en filmpjes

Heb jij het goed begrepen?
Test je kennis!

Welke Nederlandse stad is een stad vol handel, 

maar geen Hanzestad? 

1. Arnhem
2. Deventer
3. Nijmegen
4. Amsterdam

Heb jij het goed begrepen?
Test je kennis!

Wat gebeurde er in de tijd van de Hanzesteden? Sleep het woord naar de juiste stippellijn. 

De Hanzesteden hadden een goede ................................. aan het water. 

Op de kades van de IJssel werd door kooplieden veel handel .................................. . De ....................................  van de Hanze werden in grote tonnen gestopt zodat ze veilig verpakt bleven tijdens de reis tussen de verschillende steden. 

ligging

gedreven

goederen

boot

kooplieden

_{Verwerkingsopdracht}

Je hebt deze les veel geleerd over de Hanzesteden. Dit is zo'n indrukwekkende en belangrijke tijd in de geschiedenis dat er een toneelstuk over wordt gemaakt. De acteurs en actrices moeten aan de hand van een script een stuk opvoeren. Aan jullie de taak om een scène uit het toneelstuk te schrijven. Geen zorgen, ik help je op weg!

Verwerkingsopdracht

Voorbeeld van een script  

Lees de tekst hiernaast. 

en filmpjes

Waar zou jij deze tekst tegen kunnen komen, denk je? 

1. In een boek over opgravingen.
2. In een folder van een museum.
3. In een boekje voor een musical.
4. In een stripboek.

Wat is Alet

Vergelijk de tekst met een tekst uit een leesboek.

Welke verschillen zie je? Bespreek het met je schoudermaatje. 

Wat is Alet

Waarom heeft de schrijver de schuingedrukte stukjes 

geschreven, denk je?

_{Conclusie: wat is een script en hoe ziet het eruit?}

• Een script is bedoeld voor acteurs. Zij leren de tekst uit hun hoofd. Een script wordt gebruikt voor een toneelstuk, een musical en voor films en televisieseries. Ze weten wat ze moeten doen en wat ze moeten zeggen. 
  
  
• Het doel van de schrijver: hij wil de acteurs duidelijk maken wat ze moeten zeggen en hoe de situatie op het toneel eruitziet. Uiteindelijk wil de schrijver je vermaken. Hij doet dat door het verhaal spannend of grappig te maken. 
  
  
• In een script staat aan de linkerkant (vaak dikgedrukt) wie het moet zeggen. Achter de dubbele punt lees je wat de persoon moet zeggen, dit staat tussen aanhalingstekens: Marco: 'Hallo!'  
  
  
• In een script staat beschreven wat er tussen het praten door gebeurt. Waar het zich afspeelt en wie er in de scène voorkomen: Marco en Anita staan in de keuken. Anita is erg zenuwachtig en omdat ze zo trilt, laat ze haar kopje vallen. 

Het script

Gebruik het schrijfkader voor jouw scène. 

Verhaallijn 
De grote verhaallijn weet je al. Het gaat over het leven in de tijd van de Hanzesteden.

Personages omschrijven 

Schrijf kort voor ieder personage op hoe hij/zij heet, de leeftijd en karaktereigenschappen zoals snel boos, heel creatief of super slim. Schrijf op hoe het personage eruitziet. Je mag ook een tekening maken. 

Samenvatting scène

Schrijf kort op waar de scène over gaat, wie erin voorkomen, waar het zich afspeelt en wat er gebeurt. Gebruik de woorden en informatie uit de les. 

_{Aan de slag!} 

Werk in tweetallen. Schrijf een script voor een scène uit het toneelstuk over de Hanzesteden.

De checklist hiernaast kan je helpen!

De opdracht

_{Aanpassen en verbeteren}

Laat een ander tweetal jullie tekst lezen. Bekijk samen de checklist nog een keertje. Vinden jullie dat de tekst aan alle punten uit de checklist voldoet? Zijn er nog dingen die jullie kunnen verbeteren?

_{Laat maar zien!}

Zijn jullie tevreden over jullie script? Werk dan samen met klasgenootjes en speel de scène uit! Hebben jullie nog attributen nodig? Zoek deze dan bij elkaar voor je begint. 

Reflectie

EENS of ONEENS? 

Draai aan het rad en bespreek de stellingen.

Wereldoriëntatie

• Ik kan de tijd van de Hanzesteden plaatsen op de tijdbalk. 
• Ik weet wat het verbond van Hanzesteden is, welke steden hierbij horen en hoe het ontstaan is.  
• Ik kan uitleggen hoe de samenwerking in de handel tussen de Hanzesteden verliep. 
• Ik weet wat een koggeschip is. 

Dit weet ik nu ... & Dit kan ik nu ... 

Woordenschat

• Ik begrijp de belangrijke woorden die met de Hanzesteden te maken hebben. 

Taal

• Ik kan een scène uit een script over een toneelstuk over de tijd van de Hanzesteden schrijven. 

Schrijf jij in je projectschrift wat je deze les hebt geleerd?

Terugkoppeling lesdoelen

Bespreek de lesdoelen met uw leerlingen. Wat hebben uw leerlingen geleerd?

Vragenmuur & Weetmuur

• Op welke vragen hebben jullie deze les antwoord gekregen?
  
• Welke vragen zijn nog onbeantwoord?
  
• Hoe kun je ervoor zorgen dat je toch achter het antwoord op deze vragen komt?

Vragenmuur & weetmuur

Bekijk samen met de leerlingen de vragenmuur. Zijn er al vragen beantwoord? Verplaats die vragen naar de weetmuur. Zijn er tijdens deze les nieuwe vragen ontstaan?

Tot de volgende keer!