V5: Verlichting sprint 2 & 3

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Geschiedenis klas 5 - Sprint 2

Verlichting, samenleving en politiek in Europa I

Voorbereiding:

- Zie planning op SOM & ELO

In de les: 

- Binnen = Beginnen: Stand-up

- Democratische revoluties: Amerika & Frankrijk 

- Werken aan sprintplanning

- Afsluiting

Huiswerk volgende les: 

Deelvraag 2: 

Hoe werden de verlichte ideeën tijdens de democratische revoluties in de Verenigde Staten in de praktijk gebracht (1776–1813)?

2.1.

Binnen = Beginnen - Stand-up

Bekijk jullie scrumbord (als team): 

1. Wat is er af voor het team? 

2. Loopt alles volgens planning? 

3. Zijn er dingen waar je hulp bij nodig hebt? Wie kan je daarbij helpen? 

De Amerikaanse Revolutie en onafhankelijkheidsoorlog (1775-1783)

Democratische revoluties (KA, blz. 72)

begrippen: 

Vrijheid, gelijkheid, democratie, terreur, reactie, 

Personen: 

George Washington, Lodewijk XVI, Stadhouder Willem V, 

Robbespiere, Van der Capellen, Napoleon Bonaparte,

Gebeurtenissen en ontwikkelingen: 

- Franse revolutie (1789-1799), Amerikaanse Revolutie (1775-1783), 

Bataafse Revolutie (1781/1795)

- Groeiend verzet

- 13 staten van Amerika met Europese bevolking

-  Benjamin Franklin 

- kolonisten waren Britse onderdanen. 

- Ze wilden meer zelfbeschikking. 

- Vormen van committees of correspondence (schaduwregeringen)

- Thomas Paine - Common Sense 

"Kleine eilanden die niet in staat zijn zichzelf te beschermen, zijn geschikt om door koninkrijken onder hun hoede te worden genomen. Maar er zit iets absurds in het idee dat een continent voor eeuwig door een eiland wordt bestuurd."

"Waarom twijfelen we? Van Groot-Brittanië kunnen we niets dan ellende verwachten. Als de regering van Amerika aan de Britten wordt overgelaten, zal dit continent het niet waard zijn om erin te leven."

No taxation without representation

- Geen belasting zonder instemming van degenen 

die deze belasting moeten betalen. 

- 1776: Onafhankelijkheidsverklaring 

(Declaration of independence)

"We beschouwen deze waarheden als vanzelfsprekend, dat alle mensen gelijk geschapen zijn, en dat ze van hun Schepper bepaalde onvervreemdbare rechten hebben gekregen, waaronder leven, vrijheid en streven naar geluk. Dat, omdat deze rechten te garanderen, regeringen zijn ingesteld onder de mensen die hun bevoegdheden ontlenen aan de instemming van de burgers. Dat, wanneer een regering deze doeleinden in gevaar brengt, het volk het recht heeft om zo'n regering te veranderen of af te schaffen en een nieuwe regering te stichten."

De Vrijheidsoorlog

- Oorlog tussen GB en de 13 kolonies. 

- George Washington 

- milities vs. beroepsleger 

Een nieuwe (verlichte?) republiek

- Verlicht of niet? 

- Verenigde Staten van Amerika 

- Grondwet; gelijke rechten voor alle burgers, drie gescheiden staatsmachten. 

- Geen algemeen kiesrecht (en al helemaal niet voor vrouwen en slaafgemaakten). 

- Oorspronkelijke bevolking met geweld verdreven en uitgeroeid. 

Onenigheid tussen staten

- Zuidelijke staten: plantage-economie met slavenarbeid. 

- Noordelijke staten: ontwikkeling industriële economie. 

- Slavernij als heet hangijzer tussen de staten --> Amerikaanse Burgeroorlog (1861-1865)

Werken aan de sprintplanning: 

Zie scrumbord 

Geschiedenis klas 5 - Sprint 2

Verlichting, samenleving en politiek in Europa I

Voorbereiding:

- Zie planning op SOM & ELO

In de les: 

- Binnen = Beginnen: Stand-up

- Democratische revoluties: Amerika & Frankrijk 

- Werken aan sprintplanning

- Afsluiting

Huiswerk volgende les: 

Deelvraag 2: 

Hoe werden de verlichte ideeën tijdens de democratische revoluties in de Verenigde Staten in de praktijk gebracht (1776–1813)?

2.2.

Binnen = Beginnen - Stand-up

Bekijk jullie scrumbord (als team): 

1. Wat is er af voor het team? 

2. Loopt alles volgens planning? 

3. Zijn er dingen waar je hulp bij nodig hebt? Wie kan je daarbij helpen? 

De Franse Revolutie

Franse Revolutie: verschillen met Amerika

- Drie verschillende "omwentelingen"; 1e, 2e en 3e revolutie. 

- In Frankrijk een sterker centraal gezag dan in Amerika

- Standensamenleving & privileges. 

De derde stand

"Wat is de derde stand? Alles. Wat is hij tot op dit ogenblik op politiek terrein geweest? Niets. Wat vraagt hij? Iets te worden. De derde stand is een heel volk. Wat heeft een volk nodig om te kunnen blijven bestaan en bloeien? Veldarbeid, industrie en handel, wetenschappen en kunsten, en huisarbeid. Wie doet dat allemaal? De Derde stand. Maar winstgevende en eervolle ambten worden alleen aan leden van de bevoorrechte standen gegeven. En wat is de derde stand tot nu toe geweest? Niets." 

1e revolutie: Staten Generaal

- 1789: Bijeenroepen Staten-Generaal van Frankrijk - vertegenwoordigers van de verschillende standen. 

- Doel: Geldproblemen van de koning oplossen 

- Derde stand kwam in opstand en richtte de eigen Nationale Vergadering op. 

Verklaring en grondwet

- 1789: Verklaring van d Rechten van mens en burger

- Belangrijke beginselen vastgelegd: 

       - volkssoevereiniteit

       - de wet als uitdrukking van de algemene wil

       - vrijheid van godsdienst, meningsuiting en drukpers

- 1791: Grondwet - Frankrijk constitutionele monarchie + 

              censuskiesrecht. 

1791/1792: Vlucht van de koning & 2e revolutie

- Aangehouden bij Varennes 

- De reputatie van de koning geschaad: verrader van Frankrijk, Burger Capet

- 1792: Paleis bestormd en de koning afgezet - Frankrijk = Republiek

Radicalisering

- Jacobijnen vs. Girondijnen

- Vooruitstrevend beleid (algemeen stemrecht en economische gelijkheid)

- Terreur: " Vijanden van het volk" werden uit de weg geruimd (Naar het idee van de algemene wil van het volk) : +/- 50.000 slachtoffers. 

- Maximilien de Robespierre

Napoleon en de 3e revolutie

- Na de terreur een wankele politieke situatie met veel oorlog en strijd tussen republikeinen en koningsgezinden. (Directoire; 1794 - 1799)

- 1799: Napoleon neemt de macht over (derde revolutie)

- Code Napoleon ingevoerd (wetten op basis van Verlichte ideeën) - erfenis van Napoleon. 

Werken aan de sprintplanning: 

Zie scrumbord 

Geschiedenis klas 5 - Sprint 2

Verlichting, samenleving en politiek in Europa II

Oplevering

In de les: 

- Binnen = Beginnen: Stand-up

- Politiek-maatschappelijke stromingen

- Werken aan sprintplanning

- Afsluiting

Huiswerk volgende les: 

Deelvraag:  

- In welke mate bepaalden verlichtingsideeën de politieke cultuur in Europa (1813-1900)?

2.3...

Binnen = Beginnen - Stand-up

Bekijk jullie scrumbord (als team): 

1. Wat is er af voor het team? 

2. Loopt alles volgens planning? 

3. Zijn er dingen waar je hulp bij nodig hebt? Wie kan je daarbij helpen? 

De conservatieve reactie

Hoe ging het verder met de Verlichte ideeën nadat Napoleon was verslagen? 

1815: Het Congres van Wenen

- Europa weer herstellen zoals het altijd was geweest. 

- Reactionair-conservatieve tegenbeweging!!

- Reactonair: terugdraaien van iets wat veranderd is

- Conservatief: behoudend; het bestaande in stand houden. 

- 

Restauratie

- Het "herstellen" van het oude Europa. 

- Oude vorstenhuizen keerden terug, zoals in Frankrijk en Nederland. 

- Ook vernieuwingen : Streven naar een machtsevenwicht in Europa. 

      - Nederland verenigd met Belgie

      - Code Napoleon gehandhaafd. 

Alsof er geen revolutie was geweest. 

- Het volk had (in heel Europa) niet echt zeggenschap in het bestuur. 

- Verlicht absolute stijl?

Toch:

- Publieke opinie

- politieke pers 

- Ontstaan van politieke stromingen

Werken aan de sprintplanning: 

Zie scrumbord 

Geschiedenis klas 5 - Sprint 2

Verlichting, samenleving en politiek in Europa II

Oplevering

In de les: 

- Binnen = Beginnen: Stand-up

- Politiek-maatschappelijke stromingen

- Werken aan sprintplanning

- Afsluiting

Huiswerk volgende les: 

Deelvraag 2: 

- In welke mate bepaalden verlichtingsideeën de politieke cultuur in Europa (1813-1900)?

3.1.

Binnen = Beginnen - Stand-up

Bekijk jullie scrumbord (als team): 

1. Wat is er af voor het team? 

2. Loopt alles volgens planning? 

3. Zijn er dingen waar je hulp bij nodig hebt? Wie kan je daarbij helpen? 

Politieke stromingen in theorie & praktijk

Politieke stroming: beweging rond een bepaalde ideologie

ideologie: Samenhangend stelsel van ideeen over politiek en samenwerking. 

- Liberalisme

- Nationalisme

- Socialisme

- Feminisme

- Confessionalisme

Liberalisme in theorie

- Aanhangers van ideeen van de Verlichting

- Grondwet moest macht van koning en de regering beteugelen

- Uitbreiding van het kiesrecht

- Libertas  = vrijheid; zowel politiek als economisch (vrije markt)

Liberalisme in de praktijk; 1830 en 1848

Frankrijk: 

- 1830: Bourbon-koning afgezet

- 1848: koningschap afgeschaft en 

begin Tweede Republiek. 

Belgie: 

- 1830: verzet tegen Willem I, 

- Belgische onafhankelijkheid.

- constitutionele monarchie

Nederland: 

- 1848 : Thorbecke stelt nieuwe grondwet op

- Constitutionele monarchie met minder macht koning. 

Duitsland & Italie: 

- 1848: opstand tegen autoritaire vorsten

- dubbel doel: vrijheid en eenheidsstaat. 

Nationalisme in theorie

- Het gevoel dat je bij een bepaald volk hoort en daar trots op bent. 

- Onder invloed van de Romantiek: beweging die ontstond als reactie op de verlichting;

- Gevoelsmatige boven het rationele. 

- Eenheid van het eigen volk in taal, cultuur en geschiedenis. 

- Elk volk moet een onafhankelijke staat krijgen met een eigen, nationale regering. 

- Verschil tussen natie en staat. 

- De restauratie had de belangen van volken niet meegenomen. 

Verlichting

Romantiek

Rouseau:

Algemene volkswil:

Volonté Generale

REDE

GEVOEL

De Romantiek

De Romantiek is een culturele stroming die wordt gekenmerkt door:

• Een sterke nadruk op het gevoelsleven
• Een afkeer van de stad en een liefde voor de natuur
• Waardering voor het 'onbedorven' leven van boeren en voor tradities en culturele verschillen
• Grote belangstelling voor de geschiedenis en middeleeuwen

Nationalisme in de praktijk

- 1821-1832: Opstand van de Grieken

- De Grieken waren de eerste in Europa die in opstand kwamen. 

- Griekenland: Bakermat van de democratie. 

1830: Belgische opstand; meer liberaal dan nationalistisch

1848: Duitsland en Italie; Het lukte niet om langs democratische weg een eenheidsstaat te creëren. Later in de 19e eeuw wel door oorlog en verovering. 

Werken aan de sprintplanning: 

Zie scrumbord 

Geschiedenis klas 5 - Sprint 2

Verlichting, samenleving en politiek in Europa II

Oplevering

In de les: 

- Binnen = Beginnen: Stand-up

- Politiek-maatschappelijke stromingen

- Werken aan sprintplanning

- Afsluiting

Huiswerk volgende les: 

Deelvraag 2: 

- In welke mate bepaalden verlichtingsideeën de politieke cultuur in Europa (1813-1900)?

3.2.

Binnen = Beginnen - Stand-up

Bekijk jullie scrumbord (als team): 

1. Wat is er af voor het team? 

2. Loopt alles volgens planning? 

3. Zijn er dingen waar je hulp bij nodig hebt? Wie kan je daarbij helpen? 

Socialisme in theorie

- Sociale kwestie: De slechte situatie van arbeiders in de fabrieken. 

- Slechte hygiene, lage lonen, zware werkomstandigheden, 

lange werktijden, slechte woonomstandigheden. 

- Grondlegger: Karl Marx

- Deze slechte omstandigheden waren een gevolg van de kapitalistische vrije markteconomie (liberalen); concurrentie, prijzen zo laag mogelijk, lonen zo laag mogelijk. 

- (Sociale) Revolutie!! arbeidersklasse moest de macht grijpen en alle bedrijven moesten staatsbezit worden. Eerlijke verdeling van lonen, werk en producten. 

Socialisme in de praktijk

- Een "echte" socialistische revolutie liet op zich wachten. 

- Andere wegen: vakbonden, stakingen, coöperaties. 

- Sociaaldemocraten: socialisten die via de politieke weg probeerden om de omstandigheden van de arbeiders te verbeteren. 

- Communisten: De "echte" socialisten - revolutie. 

- Anarchisten: willen de staatsmacht afschaffen. 

Feminisme in theorie

- Verhoudingen tussen mannen en vrouwen centraal. Niet direct de hele samenleving. 

- De democratische revoluties en de Code Napoleon hadden niets voor vrouwen gedaan qua gelijkheid. 

- Belangrijkste doelen: vrouwenkiesrecht, onderwijs voor meisjes, recht om "mannelijke" beroepen te kiezen. 

- Maatschappelijke thema's: prostitutie, drankmisbruik en opvoeding. 

Confessionalisme in theorie

- Ook onder invloed van Romantiek

- Opkomst van "orthodox-religieuze stromingen" die juist het gevoelsmatige van religies benadrukten. 

- In verzet tegen de verlicht-liberale elite. 

- Ontstaan confessionele partijen (confessie = geloofsbelijdenis)

- Samenleving moest worden geregeerd volgens Bijbelse principes. 

- Revolutie = opstand tegen het door God ingestelde gezag = slecht. 

- Traditionele waarden van het gezin. 

- Begaan met de sociale kwestie; christelijk-sociale politiek

Feminisme en confessionalisme in de praktijk

- Burgerlijk gezinsideaal: man verdient de kost buitenshuis en de vrouw zorgt thuis voor de kinderen. 

- Romantisch gevoel: het was altijd al zo geweest. 

- Aletta Jacobs

- Vrouwenkiesrecht en onderwijs bleven belangrijke feministische thema's. 

- invloed van confessionelen bleef beperkt (los van wat hierboven staat). 

Werken aan de sprintplanning: 

Zie scrumbord 

Geschiedenis klas 5 - Sprint 2

Verlichting, samenleving en politiek in Europa II

In de les: 

- Binnen = Beginnen: Stand-up

- Oplevering

- Werken aan sprintplanning

- Afsluiting

Huiswerk volgende les: 

Deelvraag 2: 

- In welke mate bepaalden verlichtingsideeën de politieke cultuur in Europa (1813-1900)?

3.3.

Binnen = Beginnen - Stand-up

Bekijk jullie scrumbord (als team): 

1. Wat is er af voor het team? 

2. Loopt alles volgens planning? 

3. Zijn er dingen waar je hulp bij nodig hebt? Wie kan je daarbij helpen? 

Afsluiting

Stelling: De Amerikaanse revolutie is een verlichte revolutie geweest. 

Deelvraag 1: 

Welke ideeën ontstonden tijdens de Verlichting over een meer rechtvaardige samenleving (1650-1789)? 

Deelvraag 2: 

Hoe werden de verlichte ideeën tijdens de democratische revoluties in de Verenigde Staten in de praktijk gebracht (1776–1813)?

Werken aan de sprintplanning: 

Zie scrumbord