V5: Verlichting sprint 1

Geschiedenis klas 5 
Verlichting; vrijheid, rechtvaardigheid & zingeving
Voorbereiding:


In de les: 
- Binnen = Beginnen: begrippen
- Samenvatting deelvraag 1
- Examenvraag oefenen
- Bespreking en afsluiting

Huiswerk volgende les: 


Deelvraag: 

Welke ideeën ontstonden tijdens de Verlichting over een meer rechtvaardige samenleving (1650-1789)? 
Sprint 1: Verlichting, wetenschap & Filosofie
1
1. Lees de samenvatting en markeer belangrijke begrippen, gebeurtenissen, etc...


1 / 33
volgende
Slide 1: Tekstslide
GeschiedenisMiddelbare schoolvwoLeerjaar 5

In deze les zitten 33 slides, met interactieve quiz en tekstslides.

time-iconLesduur is: 50 min

Onderdelen in deze les

Geschiedenis klas 5 
Verlichting; vrijheid, rechtvaardigheid & zingeving
Voorbereiding:


In de les: 
- Binnen = Beginnen: begrippen
- Samenvatting deelvraag 1
- Examenvraag oefenen
- Bespreking en afsluiting

Huiswerk volgende les: 


Deelvraag: 

Welke ideeën ontstonden tijdens de Verlichting over een meer rechtvaardige samenleving (1650-1789)? 
Sprint 1: Verlichting, wetenschap & Filosofie
1
1. Lees de samenvatting en markeer belangrijke begrippen, gebeurtenissen, etc...


Slide 1 - Tekstslide

Rationalisme
- Is waarneming inderdaad de enige bron van kennis? 
- Zuivere empirie kan misleidend zijn. 
- Betrouwbare kennis kan alleen ontstaan door waarnemingen te combineren met rationeel (verstandelijk) redeneren. 

Slide 2 - Tekstslide

Slide 3 - Tekstslide

Verlichting; Theorie & praktijk 
- Vrijheid en democratie (zoals in westerse landen) 
ondenkbaar zonder de achttiende-eeuwse Verlichting. 

Vrijheid
gelijkheid
Democratie
Rechtvaardigheid
Zingeving
Mensenrechten
Welvaart

Slide 4 - Tekstslide

Wetenschappelijk denken: continuiteit of verandering?
 Oudheid                                             Middeleeuwen                                              Renaissance/humanisme





Opdracht: 
- Bekijk de kenmerkende aspecten (4, 9, 14, 17, 18, 19 en 20) in je boek. 
- Benoem één verandering in het wetenschappelijk denken in de periode oudheid - renaissance
- Benoem één continuïteit in het wetenschappelijke denken in deze periode. 

Slide 5 - Tekstslide

Geschiedenis klas 5 
Verlichting; vrijheid, rechtvaardigheid & zingeving
Voorbereiding:
Lezen: De Wetenschappelijke Revolutie + De Verlichting (blz. 216 t/m 219 HB)
Maken: 1, 2, 4 + 7 (blz. 222)
Bekijken video's Wetenschappelijke Revolutie & Verlichting (Lessonup)

In de les: 
- Binnen = Beginnen: Deelvraag
- Bespreken huiswerk
- Tekst & uitleg Verlichting
- Zelfstandig werken
- Afsluiting: Deelvraag 

Huiswerk volgende les: 


Deelvraag: 

Welke ideeën ontstonden tijdens de Verlichting over een meer rechtvaardige samenleving (1650-1789)? 
Sprint 1: Verlichting, wetenschap & Filosofie
2
Verschil Empirie & Rationalisme?

Slide 6 - Tekstslide

Empirisme
- Zelfstandig ontdekken van de wereld; ontdekkingsreizen (KA)
- bestudering van het heelal
- bestudering van het menselijk lichaam; anatomisch onderzoek
- Experimenteel onderzoek = onderzoek door zelf uit te proberen en waar te nemen. 

Slide 7 - Tekstslide

John Locke
- Tabula rasa; onbeschreven blad (Aristoteles, Thomas van Aquino)

'Laten we ervan uitgaan dat de geest een blanco papier is waar geen letters op staan, zonder enige ideeën dus. Waardoor wordt dat papier dan beschreven? Waar komt die enorme voorraad aan drukke en grenzeloze verbeelding vandaan die mensen erop schilderen in een bijna eindeloze verscheidenheid? Waar komt alle grondstof voor redeneren en kennis vandaan? Hierop antwoord ik in één woord: van de ervaring."

Slide 8 - Tekstslide

Wetenschappelijke Revolutie (KA 26, blz. 70)
Begrippen
Empirisme, rationalisme, telescopen, microscopen en 
uurwerken, ik denk dus ik besta (cogito ergo sum)

Personen: 
Renée Descartes, Francis Bacon, Baruch de Spinoza, Christiaan Huygens, etc...

Gebeurtenissen/ontwikkelingen (jaartallen?)
- Grote opbloei van de natuurwetenschappen en de filosofie (eind 17e eeuw)
- Ontwikkeling van nieuwe instrumenten die deze waarneming konden bevorderen. 
- Nieuwe inzichten vaak in strijd met de bijbel. 

Slide 9 - Tekstslide

René Descartes - Cogito ergo sum

 


"Omdat we weten dat onze zintuigen ons soms bedriegen, was ik bereid om te veronderstellen dat niets werkelijk zo bestond als het door onze zintuigen tot ons doordringt. Dezelfde indrukken die we ervaren als we wakker zijn, kunnen we ook ervaren als we slapen, terwijl er op dat moment niets van waar is. Daarom bedacht ik dat alles wat ooit in mijn gedachten kwam als ik wakker was, niet meer waarheid bevatte dan de illusies van mijn dromen. 

Maar daarna besefte ik meteen dat, terwijl ik al wilde gaan denken dat alles vals was, het absoluut noodzakelijk was dat ik, die dit bedacht, iets zou moeten zijn. Ik begreep dat deze waarheid: ik denk, dus ik besta- zo zeker was dat die op geen enkele manier aan het wankelen zou kunnen worden gebracht. Dus concludeerde ik dat ik dit zonder probleem kon accepteren als het eerste beginsel van de filosofie waarnaar ik op zoek was."

Slide 10 - Tekstslide

Isaac Newton
 

- Eén groot samenhangend systeem met natuurwetten. 
- Beginselen van de schepping ontdekt? 
- Enorme invloed op het denken van mensen over natuur, de wereld en god. 

"Nature and nature's laws lay hid in night,
God sayd: Let Newton be! - And al was light."

Slide 11 - Tekstslide

Zelfstandig werken  

Lezen: De Wetenschappelijke Revolutie (blz. 216 t/m 219 HB)
Maken: 1, 2, 4 + 7 (blz. 222)
Bekijken: video's Jort over Wetenschappelijke Revolutie & Verlichting

Slide 12 - Tekstslide

Beschrijf het verschil tussen empirisme en rationalisme.

Slide 13 - Open vraag

Oefenen Examenvraag
Opdracht 2 (2 punten):

In 1668 schreef de Nederlandse filosoof Adriaan Koerbagh in zijn boek
dat hij zich verbaasde dat in de Bijbel "valt te lezen dat God zelf van
boven naar beneden kwam, om een gezellig praatje te maken met een of
ander godzalig mens en om dan meteen bij hem te blijven logeren".

Leg uit welk verlicht uitgangspunt Koerbagh toepaste op verhalen in de
Bijbel.


Slide 14 - Tekstslide

Antwoordmodel: 
Opdracht 2 (2 punten)

Uit het antwoord moet blijken dat Koerbagh het rationalisme (van Descartes) toepaste, doordat hij aangaf dat hij Bijbelse verhalen niet zomaar voor waar aannam / 

omdat hij door gebruik te maken van redelijkheid/rede/het verstand Bijbelse verhalen (over God die op bezoek kwam) in twijfel trok.

Slide 15 - Tekstslide

Afsluiting
Voor de volgende les: 
Lezen: De Wetenschappelijke Revolutie + De Verlichting (blz. 216 t/m 219 HB)
Maken: 1, 2, 4 + 7 (blz. 222)
Bekijken video's Wetenschappelijke Revolutie & Verlichting (Lessonup)

Slide 16 - Tekstslide

Geschiedenis klas 5 
Verlichting; vrijheid, rechtvaardigheid & zingeving
Voorbereiding:
Lezen: De Wetenschappelijke Revolutie + De Verlichting (blz. 216 t/m 219 HB)
Maken: 1, 2, 4 + 7 (blz. 222)
Bekijken video's Wetenschappelijke Revolutie & Verlichting (Lessonup)

In de les: 
- Binnen = Beginnen: Deelvraag
- Bespreken huiswerk
- Tekst & uitleg Verlichting
- Zelfstandig werken
- Afsluiting: Deelvraag 

Huiswerk volgende les: 


Deelvraag: 

Welke ideeën ontstonden tijdens de Verlichting over een meer rechtvaardige samenleving (1650-1789)? 
Sprint 1: Verlichting, wetenschap & Filosofie
2
Verschil Empirie & Rationalisme?

Slide 17 - Tekstslide

Verlichting (KA 27, blz. 70)
"Rationeel optimisme en 'verlicht denken' da werd toegepast op alle terreinen van 
de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen."

Begrippen
Empirisme, rationalisme, volkssoevereiniteit, natuurrechten, 
burgerrechten, ratio, verdraagzaamheid, tolerantie, rechtsstaten, 

Personen: 
Spinoza, Rousseau (gelijkheid van alle mensen), Montesquieu (scheiding der machten), Voltaire, Mary Wolestonecraft (vrouwenrechten), Diderot (encyclopedie), Kant (durf voor jezelf te denken), 

Gebeurtenissen/ontwikkelingen (jaartallen?)
- toepassen van wetenschappelijke benadering (empirisme & rationalisme) op de samenleving, politiek, religie en economie
 

Slide 18 - Tekstslide

Verlichting & Religie: Spinoza & Voltaire

- Godsdienstige overtuigingen en geloof in wonderen niet rationeel uit te leggen. 
- Niet meer vol te houden dat er één religie 'de enige juiste' was. 
- Pleiten voor verdraagzaamheid. 

Slide 19 - Tekstslide

Verlichting & samenleving: Rousseau
- Onredelijke principes in de maatschappij: standen, slavernij, armoede. 
- natuurrechten/mensenrechten: alle mensen van nature gelijk en hebben in principe dezelfde rechten. 

Slide 20 - Tekstslide

Verlichting & Onderwijs: Rousseau
- Onderwijs is van groot belang voor verlichte denkers. 
- Wie geleerd had zijn verstand te gebruiken, zou ook het goede doen in het elven en daardoor een goed mens worden (rationeel optimisme). 
- Kinderen moesten de gelegenheid krijgen om zelf en op hun eigen manier de wereld te ontdekken. 
- De natuur was de beste leermeester, beschaving verziekte de mensen. 

Slide 21 - Tekstslide

Verlichting & Economie: Adam Smith
- Tot de achttiende eeuw veel regels en voorschriften voor productie en handel (gildes en mercantilisme)
- Smith: Als mensen vrij werden gelaten in hun economische handelen, zouden ze rationeel genoeg zijn om hun eigen belangen na te streven. 
- Vrije markt van vraag en aanbod zorgt voor voldoende producten van de best mogelijke kwaliteit voor de laagst mogelijke prijs.

Slide 22 - Tekstslide

Zelfstandig werken  

Lezen:De Verlichting (blz. 219 HB)
Maken: 1,2 & 4 (blz 223 WB)
Bekijken: video's Jort over Wetenschappelijke Revolutie & Verlichting

Slide 23 - Tekstslide

Afsluiting
Deelvraag:

Welke ideeën ontstonden tijdens de Verlichting over een meer rechtvaardige samenleving (1650-1789)? 

Wat is Verlichting? 

Slide 24 - Tekstslide

Geschiedenis klas 5 
Verlichting; vrijheid, rechtvaardigheid & zingeving
Voorbereiding:


In de les: 
- Binnen = Beginnen: Deelvraag
- Tekst & uitleg Verlichting & Politiek
- Zelfstandig werken: 1,2 & 4 (blz 223)
- Afsluiting: Deelvraag 

Huiswerk volgende les: 


Deelvraag: 

Welke ideeën ontstonden tijdens de Verlichting over een meer rechtvaardige samenleving (1650-1789)? 
Sprint 1: Verlichting, wetenschap & Filosofie
2

Slide 25 - Tekstslide

Verlichting & Politiek
- Verlicht absolutisme
- Montesquieu en trias politica
- Locke, Rousseau, het sociaal contract en volkssoevereiniteit
- Politieke cultuur
- Democratische revoluties (Frankrijk, VS, de Republiek) 

Slide 26 - Tekstslide

Verlicht absolutisme (KA, blz. 72)
Begrippen: 
rationeel bestuur, absolutisme, tolerantie, droit divin (goddelijk recht), publiek belang. 

Personen
Frederik de Grote van Pruissen, Catharina de Grote (Rusland), Joseph II (Oostenrijk)

Gebeurtenissen/ ontwikkelingen: 
- De welvaart bevorderen in het land door middel 
van een rationeel (verlicht) absoluut bestuur van de vorst. 
- koning moest verstandig regeren in het belang van het volk. 

Slide 27 - Tekstslide

Charles-Louis de Montesquieu - scheiding der machten
- Controleren en in evenwicht houden van de verschillende staatsmachten.
- De macht niet in handen van één persoon of partij. 

Slide 28 - Tekstslide

Locke & Rousseau- het sociaal contract
- In de natuurtoestand leefde de mens als vrije en gelijke individuen. 
- sociaal contract: "overeenkomst" van mensen om een staat te stichten, 
waarbij...
     - ze een deel van hun vrijheid inleverden ten behoeve van een regering of 
        koning. 
     - de hoogste macht uiteindelijk bij het volk lag (volkssoevereiniteit)
     - het volk ook één algemene belang had (Rousseau); dat wat het beste 
        was voor iedereen. 

Slide 29 - Tekstslide

Politieke cultuur
- Boeken, tijdschrijften
- Cafés en salons
- ontstaan van politieke pers en publieke opinie. 
- De verspreiding van deze ideeën werd soms tegengegaan door de vorst met censuur. 

Slide 30 - Tekstslide

Democratische revoluties (KA, blz. 72)
begrippen: 
Vrijheid, gelijkheid, democratie, terreur, reactie, 

Personen: 
George Washington, Lodewijk XVI, Stadhouder Willem V, 
Robbespiere, Van der Capellen, Napoleon Bonaparte,

Gebeurtenissen en ontwikkelingen: 
- Franse revolutie (1789-1799), Amerikaanse Revolutie (1775-1783), 
Bataafse Revolutie (1781/1795)

Slide 31 - Tekstslide

Zelfstandig werken  

Lezen:De Verlichting (blz. 219 HB)
Maken: 1,2 & 4 (blz 223 WB)
Bekijken: video's Jort over Wetenschappelijke Revolutie & Verlichting

Slide 32 - Tekstslide

Afsluiting
Deelvraag:

Welke ideeën ontstonden tijdens de Verlichting over een meer rechtvaardige samenleving (1650-1789)? 

Wat is Verlichting? 

Slide 33 - Tekstslide