Thema C, orientatiekennis

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4-6

Thema C, orientatiekennis

Alle kenmerkende aspecten in vogelvlucht

Jagers en Boeren

Tijdvak 1

Jagers-Verzamelaars

• Nomadisch bestaan
• Leven van de natuur
• Grotschilderingen
• Oude steentijd

De eerste landbouwers

• Neolitische revolutie
• Vaste woonplaatsen
• Nieuwe steentijd
• In cultuur brengen, cultiveren, de natuur veranderen

De eerste stedelijke beschavingen

• 5000 jaar geleden
• Rivierdalen
• Hoge opbrengts landbouw => teveel mensen => specalisatie=> steden
• Kenmerken:

1. ommuurde steden
2. schrift
3. politiek
4. hierachie

En nu.....

Maak de vragen van tijdvak 1

Maak ook de examentraining

Maak daarna de drillsters

Docent geeft aan hoeveel tijd je in de les krijgt. Klaar? Dan kan je dit af laten tekenen bij je docent.

Grieken en Romeinen

Tijdvak 2

De Griekse stadstaat

• stadstaten
• Zelfde taal en cultuur
• Verschil in politiek 
• Politiek : Staat is er voor het nut van de burgers
• Athene werd democratie
• Wetenschap
• Loskomen van de goden
• Wetenschappelijk denken

De klassieke stijl

• Vernieuwing in de kunsten
• Archtectuur, tempels
• Beeldhouwkunst: Schoonheid van een mooi mens
• Regels
• Voorbeeld voor eeuwen

Het Romeinse wereldrijk

• Republiek => algemeen belang
• Veroveren wereldrijk, 3 continenten
• Militaire samenleving
• Bestuursvorm moeilijk
• Keizers
• Alleenheersers
• Romeins recht
• Burgerschap
• Griekse cultuur overname

Romeinen en Germanen

• Geen schrift, wetenschap, burgerrechten
• Stammen met een vorst
• Goed in vechten
• Germanen wilden in het Romeinse rijk komen
• Deal: dienen in het leger in ruil voor burgerschap
• Teveel Germanen bij de grens; Gevaar!
• Einde van het rijk door binnenstormende troepen

Jodendom en Christendom

• Palestina: Joods => monotheïstisch
• Romeinen: polytheïstisch
• Monotheisme minder verdraagzaam
• ongeveer 2000 jaar geleden religieuze leider
• Gekruisigd; oproerkraaier
• Volgelingen zagen het als een offer
• Verspreiding Romeinse rijk
• 300 jaar later steun Romeinse Keizer
• Romeinse rijk verdween, Christendom bleef bestaan: Grieks-Romeinse cultuur ook

En nu....

Maak de vragen van tijdvak 2

Maak ook de examentraining

Maak daarna de drillsters

Docent geeft aan hoeveel tijd je in de les krijgt. Klaar? Dan kan je dit af laten tekenen bij je docent.

Monniken en Ridders

Tijdvak 3

Kerstening van Europa

• Germanen heidenen, heersers christelijk Rome
• Monniken verspreiden Christendom
• Leven in kloosters
• Missionaris; bekeren alle germaanse volken
• Franken => Karel de Grote
• Geestelijkheid: Beheersen schrift, controle over kennis => stand boven het gewone volk

De Islam

• Zevende eeuw: Nieuwe monotheistische godsdienst
• Mohammed, laatste profeet
• Verbetering van het jodendom en christendom
• geen heilige drie-eenheid
• Heilige oorlog (Jihad)
• Geen scheiding kerk en staat
• Veroverde gebieden, Christenen en Joden met respect behandeld

Hofstelsel en horigheid

• Veiligheid en orde vallen weg => minder handel
• Hoven werden belangrijk
• Horigen hoorden bij de grond
• Herendiensten bewerken grond heer
• nauwelijks geldeconomie
• bijna geen steden meer

Feodaliteit

• Politiek idee
• Staat eigendom vorst
• volgelingen: persoonlijk trouw
• Feodale relatie
• Leengebieden werden eigen gebieden
• Feodale versnippering
• De adel had het zwaard, kwam als stand tussen de geestelijkheid en de bevolking

En nu.....

Maak de vragen van tijdvak 3

Maak ook de examentraining

Maak daarna de drillsters

Docent geeft aan hoeveel tijd je in de les krijgt. Klaar? Dan kan je dit af laten tekenen bij je docent.

Steden en Staten

Tijdvak 4

ca. 1000 tot ca. 1400

13. Opkomst van handel en ambacht

• Handel komt weer op
• toename bevolking en veiligheid
• Door ontwikkelingen landbouw (nieuwe uitvindingen en ontginning woeste gronden) 
• (Nieuwe) steden komen op
• specialisatie (textiel)
• Stad als marktplaats
• Geldeconomie

14. Steden met stadsrecht

• Stadsbewoners nieuwe groep naast geestelijkheid, adel en boeren. "nieuwe stand" 
• De burgerij, derde stand. 
• Stadsrecht
• Zelfbestuur, polis-like. 
• Koning wilde bloeiende steden, want meer belasting, dus meer inkomen voor hem. 

15. Strijd tussen kerk en staat

• Vanaf 1000 paus steeds machtiger.
• Paus zag zichzelf als hoogste heerser. Over hemel en aarde. 
• Investituurstrijd tussen paus en keizer.
• Scheiding geestelijke en wereldlijke macht.
• In andere culturen geen scheiding van macht. 

16. Kruistochten

• Gebieden veroveren op niet christelijke volken.
• Veroveren van het heilige land Palestina.
• Kruistochten.
• 200 jaar heen en weer, maar daarna islamitisch. 
• Iberisch schiereiland bleef wel katholiek.

17. Het begin van staten

• Steden zorgde voor inkomsten, minder afhankelijk van edelen.
• Ambtenaren en soldaten inhuren, zelfstandiger.
• Burgerij ontwikkeld zich, concurrentie voor geestelijken. 
• Romeins recht, centraal bestuur.
• Conflicten eerste, tweede tegen derde stand.
• Vorming nationale staten zoals Frankrijk en Engeland. 

En nu.....

Maak de vragen van tijdvak 4.

Maak ook de examentraining.

Maak daarna de drillsters.

Docent geeft aan hoeveel tijd je in de les krijgt. Klaar? Dan kan je dit af laten tekenen bij je docent.

Ontdekkers en hervormers

Tijdvak 5

Van ca. 1400 tot ca. 1600

18. Ontdekkingsreizen

•  Vanuit het Iberisch schiereiland 
• 1492 Columbus, Amerika
• 1498 Via Kaap de Goede Hoop naar India (Vasco da Gama) 
• Vanaf 1500 veroveren van Amerika, Arie en Afrika
• Azië en Afrika kolonies, handelsposten aan de kust.
• Amerika ingenomen

19. Nieuwe wetenschappelijke belangstelling

• In de Middeleeuwen veel bestudeerd uit de Oudheid.
• Zestiende eeuw wetenschappers steeds meer eigen onderzoek i.p.v. op boeken uit Oudheid. 
• Eigen waarneming en eigen verstand.
• Veel nieuwe inzichten. (bijv. Copernicus)
• Leonardo Da Vinci, belangrijk persoon. 

20. De Renaissance

• Rijke burgers willen meer genieten, Carpe Diem. 
• Wedergeboorte van de tijd van de Grieken en Romeinen. 
• Kunst vanuit de klassieke oudheid.
• Mensbeeld veranderd, mens is een zelfbewust wezen.

21. Reformatie

• Kerk machtig instituut.
• Veel rijkdom en overdaad.
• Humanisten kritiek op de kerk, oude geschriften.
• Maarten Luther, stellingen, afsplitsing.
• Protestanten.
• Aflaat van zonden.
• Calvinisten / gereformeerden.
• Europa raakt verdeeld. Godsdienstoorlogen.

22. De Nederlandse opstand

•  Voorbeeld van zo'n godsdienstoorlog. 
• Centrale staat o.l.v. Filips II. 
• Nederlandse edelen in verzet.
• Behandeling van de protestanten.
• Smeekschrift der edelen.
• 1566 Beeldenstorm.
• Alva naar Nederland.
• Noorden werd onafhankelijk. 
• Willem van Oranje boegbeeld.

En nu.....

Maak de vragen van tijdvak 5.

Maak ook de examentraining.

Maak daarna de drillsters.

Docent geeft aan hoeveel tijd je in de les krijgt. Klaar? Dan kan je dit af laten tekenen bij je docent.