1/2 hh t/m onderwerp + lijdend voorwerp grammatica zinsdelen les2 1h

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Ontleden zindelen

Ontleden zinsdelen

Planning

• Korte activiteit
• Weet je het nog?
• Instructie/quiz
  
• Werken 
• Afsluiten

Spelen met taal: denkvierkant

Geef iedereen de kans om na te denken over de verschillen/overeenkomsten: roep je geen antwoorden door de klas, maar doe je het in je hoofd.

• Bekijk eerst de denkvierkant goed en probeer de verschillen in je hoofd te benoemen (schrijf je antwoord eventueel even in je schrift op)
  
• Steek je vinger op en wacht tot je de beurt krijgt.

Welke hoort er niet bij en waarom?

Lesdoel

Aan het einde van deze les:

- kunnen jullie het stappenplan van het ontleden van de zinsdelen tot en met het lijdend voorwerp uit je hoofd opnoemen en toepassen.

- weet je wat het lijdend voorwerp is

- weet je weer hoe je zinsdeelstrepen plaatst 

- weet je weer wat persoonsvorm, onderwerp en werkwoordelijk gezegde zijn en hoe je ze moet vinden

- heb je geoefend met het verdelen van een zin in zinsdelen en met benoemen van de persoonsvorm, het onderwerp, het werkwoordelijk gezegde en het lijdend voorwerp

Groen = kennis = leren

Paars =  kunnen = oefenen 

Elk stukje hoort erbij

Elke stukje van de zin hoort erbij en heeft dus een naam. 

Alle losse delen vormen samen de gehele zin.

Je kan het vergelijken met een puzzel. Een puzzel is ook niet compleet als er een stukje mist. 

Wat is stap 1 en hoe vind je die?

Wat is stap 2 en hoe zet je die?

Wat is stap 3 en hoe zet je die?

Wat is stap 4 en hoe zet je die?

Wat is stap 5 en hoe zet je die?

Lijdend voorwerp

Wie of wat (vaak een wat)

+

Werkwoordelijk gezegde

+ 

Onderwerp

=

Het lijdend voorwerp

Degene of datgene/hetgeen er (WG/handeling) ondergaat.

| De docent | heeft | het hele jaar| Nederlands | aan de onderbouw | gegeven. |

WG = heeft gegeven

O = De docent 

Wie/wat heeft de docent gegeven? --> Nederlands = LV

Voorbeeld

Deze klas heeft vandaag Nederlandse les via Lessen up gekregen.

pv = heeft

wwg = heeft gekregen

o = Deze klas

(wie/)wat heeft deze klas gekregen? -->  Nederlandse les

Oefenen

Maud heeft vorige week een hele grote bos bloemen gekregen.

Wat is de persoonsvorm?

Maud HEEFT vorige week een hele grote bos bloemen gekregen.

Vervang de woordgroepen/zinsdelen door één woord, zodat je een zin van vijf woorden. Let op: het wg blijft hetzelfde!

Maud HEEFT vorige week een hele grote bos bloemen gekregen.

Verdeel de zin in zinsdelen

Maud HEEFT vorige week een hele grote bos bloemen gekregen.

Wat is het het werkwoordelijk gezegde?

Maud HEEFT vorige week een hele grote bos bloemen gekregen.


Wat is het onderwerp?

Maud HEEFT vorige week een hele grote bos bloemen gekregen.

Wat is het lijdend voorwerp?

De puzzel van het ontleden

De puzzel moet compleet zijn en alle stukjes passen in elkaar en heb je nodig om de zin/puzzel compleet te krijgen.

Stap 1: PV = werkwoord, Je doet getalproef (ev-mv) of tijdproef (tt-vt).

Stap 2: zindeelstrepen plaatsen --> elk deel dat voor de ~PV kan en een correcte zin blijf = een zinsdeel

Stap 3: O = Wie/wat + PV

Stap 4 WG = alle werkwoorden in de zin (inclusief de voorzetsels die erbij horen, zoals 'te kijken'.

Stap 5: LV = Wie/wat + WG + O

De puzzel van het ontleden

De puzzel moet compleet zijn en alle stukjes passen in elkaar en heb je nodig om de zin/puzzel compleet te krijgen.

Stap 1: PV = werkwoord, Je doet getalproef (ev-mv) of tijdproef (tt-vt).

Stap 2: zindeelstrepen plaatsen --> elk deel dat voor de ~PV kan en een correcte zin blijf = een zinsdeel

Stap 3 WG = alle werkwoorden in de zin (inclusief de voorzetsels die erbij horen, zoals 'te kijken'.

Stap 4: O = Wie/wat + WG

Stap 5: LV = Wie/wat + WG + O

Instructie

Hieronder vind je de uitleg en video's met uitleg over alle stappen van het ontleden van de zinsdelen.

Belangrijk om goed de zinsdelen te kunnen ontleden:

1.  Je moet het stappenplan uit je hoofd kunnen opnoemen
2. Het strepen zetten moet je goed oefenen en kunnen toepassen
3. Verder is het een kwestie van oefenen en oefenen 

Als je de stappen niet kent, dan lukt het ontleden niet EN als je de zinsdeelstrepen niet kunt zetten, dan benoem je de verkeerde zindelen.

Hieronder zie je de stappen van het ontleden van zinnen. Zet de stappen in de juiste volgorde van boven naar beneden. 

Stap 4

Stap 3

Stap 2

Stap 1

Stap 5

Lijdend voorwerp

Werkwoordelijk gezegde

Zinsdeelstrepen

Persoonsvorm

Onderwerp

Persoonsvorm (PV)

Je zoekt eerst de persoonsvorm. Hoe doe je dat?

- Door de zin van tijd (tegenwoordige tijd/ verleden tijd) te veranderen: tijd-proef

- Door de zin van getal te veranderen (meervoud/ enkelvoud): getal-proef

- De zin vragend te maken. De persoonsvorm komt dan als eerste woord te staan.

Persoonsvorm (PV)

De docent heeft het hele jaar Nederlands aan de onderbouw. gegeven.

- Tijdproef: De docent had het hele jaar Nederlands aan de onderbouw gegeven. Het werkwoord dat van tijd veranderd is de persoonsvorm -->  had =  verleden tijd van heeft

De docent heeft het hele jaar Nederlands aan de onderbouw. gegeven.

- Getal: De docenten hadden het hele jaar Nederlands aan de onderbouw gegeven. Het werkwoord dat met de meervoud van het ONDERWERP mee veranderd is de persoonsvorm --> docenten = meervoud van docent(O)  - hebben =  meervoud van heeft --> zo vind je dus meteen het onderwerp!

De docent heeft het hele jaar Nederlands aan de onderbouw. gegeven.

- Vraag: Heeft de docent het hele jaar Nederlands aan de onderbouw gegeven?  --> Heeft komt vooraan te staan

De persoonsvorm onderstreep je en je zet het woord tussen strepen.

De docent | heeft | het hele jaar Nederlands aan de onderbouw gegeven.

Persoonsvorm

Voorbeeld

Deze klas heeft vandaag Nederlandse les via Lessen up gekregen.

Deze klas had... --> heeft wordt had --> PV = heeft

Deze klas heeft --> Deze klas | heeft | ...

Vandaag heeft deze klas vandaag ... --> Deze klas | heeft | vandaag | ...

Nederlandse les heeft deze klas vandaag ... --> Deze klas | heeft | vandaag | Nederlandse les | ...

Via LessonUp heeft deze klas vandaag... --> Deze klas | heeft | vandaag | Nederlandse les | via Lessen up | ...

Gekregen heeft deze klas vandaag Nederlandse les via Lessen up --> Deze klas | heeft | vandaag | Nederlandse les | via Lessen up | gekregen.

Zinsdelen

Wat zijn zinsdelen?

Zinsdelen zijn woorden of woordgroepjes binnen de zin die bij elkaar horen. 

Een zinsdeel kan uit een woord bestaan, maar ook uit meerdere woorden.

Zinsdelen

Als je de volgorde van de zin verandert, blijven die woordgroepen altijd bij elkaar. 

Ieder zinsdeel heeft zijn eigen taak. 

Voorbeeld:

Joya gaf het witte paard een heerlijk appeltje.

Zinsdelen: zo doe je het

Joya | gaf | het witte paard een heerlijk appeltje.

Joya - ja

Joya | gaf | het witte paard een heerlijk appeltje.

het (gaf Joya witte paard een heerlijk appeltje) - nee

het witte (gaf Joya paard een heerlijk appeltje) - nee

het witte paard (gaf Joya een heerlijk appeltje) - ja

Joya | gaf | het witte paard | een heerlijk appeltje.

een (gaf Joya het witte paard heerlijk appeltje) - nee

een heerlijk (gaf Joya het witte paard appeltje) - nee

een heerlijk appeltje (gaf Joya het witte paard) - ja

Joya | gaf | het witte paard | een heerlijk appeltje.

En ja, het is veel werk en je hebt er (misschien geen zin in, maar er is geen andere manier om dit foutloos te doen.) Gewoon gaan doen en je wordt er vanzelf sneller en beter in.

Zinsdelen verkeerd = verkeerd benoemen en dus mogelijk bijna alles fout!

Zinsdelen een andere manier

Verander de zin steeds, maar gebruik alle woorden en zorg dat het een goede zin blijft. 

De woorden die altijd naast elkaar blijven staan, zijn een zinsdeel.

Joya gaf het witte paard een heerlijk appeltje.

1. Gaf Joya het witte paard een heerlijk appeltje?
2. Het witte paard gaf Joya een heerlijk appeltje.
3. Een heerlijk appeltje gaf Joya het witte paard.

Zinsdelen

Deze zin is nu dus in stukken is verdeeld. De stukken die door strepen gescheiden worden, zijn dus  de zinsdelen 

Ieder zinsdeel heeft dus een eigen taak:

--> Zo is ‘Joya’ degene die iets doet in deze zin.

--> ‘Gaf’ vertelt wát Joya doet. Of deed, in dit geval. 

--> En ‘een heerlijk appeltje’ vertelt wat Joya aan het witte paard geeft. 

--> ‘Het witte paard’ is degene die een heerlijk appeltje in ontvangst neemt.

Zinsdelen nog een andere manier

Kijk of je voor een groepje woorden één ander woord kan gebruiken, bijvoorbeeld: hij/zij, daarom, daar, toen, dat.

Mevrouw Hooi heeft vorige week alle leerlingen van 1B2 een paar lessen grammatica gegeven.

Zij heeft toen hen dat gegeven.

Zij / Mevrouw Hooi doet het (de handeling) = o

heeft gegeven is de handeling die het onderwerp doet = wg

Dat / een paar lessen grammatica is wat er gegeven wordt (de handeling) = lv

Hen / alle leerlingen van 1B2 is degene die iets ontvangt = mv

Werkwoord

• drukt een handeling, situatie of gebeurtenis uit
• kun je vervoegen
• het hele werkwoord heet: infinitief

Werkwoordelijk gezegde

Alle werkwoorden in een zin die samen iets over het onderwerp zeggen, noem je het werkwoordelijk gezegde (wg).

De persoonsvorm is altijd onderdeel van het werkwoordelijk gezegde.

Het geeft aan wat er gebeurt/welke handeling er gedaan wordt.

werkwoordelijk gezegde = persoonsvorm + alle andere werkwoorden

Werkwoordelijk gezegde

Soms is het werkwoordelijk gezegde maar één werkwoord 

(de persoonsvorm), soms zijn het er meer. Bijvoorbeeld:

- Leonie kijkt naar buiten.

- Leonie heeft naar buiten gekeken. 

- Leonie wil graag naar buiten kijken.

Werkwoordelijk gezegde

Soms komen werkwoorden met een extra woord dat altijd bij dat werkwoord gebruikt hoort te worden.

Soms is een werkwoord in tweeën gesplitst.

--> dat extra woord of dat tweede deel van het werkwoord horen dan ook bij het werkwoordelijk gezegde!!!!

Hij | zit | het hele uur | klok | te kijken.

Zij | is | al de hele dag | aan het lezen.

Soraya | ruimt | straks | de gewassen vaat | op.

Werkwoordelijk gezegde

Alle werkwoorden in de zin

| De docent | heeft | het hele jaar| Nederlands | aan de onderbouw | gegeven. |

WWG = heeft gegeven

Onderwerp

Wie/wat + persoonsvorm of werkwoordelijk gezegde

Vaak is het een wie!

Wie of wat heeft gegeven?  De docent

O = de docent

Onderwerp

Wie of wat (vaak een wie)

+

Persoonsvorm

=

het onderwerp

Degene of datgene die / hetgeen iets doet.

|Mevrouw Hooi | geeft |uitleg |over het redekundig ontleden.|

PV = geeft 

Wie of wat geeft? --> Mevrouw Hooi  --> O = Mevrouw Hooi

Werk voor de deze les (als er tijd over is) + huiswerk: 

Blz. 96, Par. 2.3, deel 2: opdracht 2 t/m 5

Wat  niet af is = huiswerk

Klaar = lezen uit je leesboek

Stel de volgende les vragen over fouten die je niet begreep!

Leerdoelen

Aan het einde van deze les:

• weet je wat het lijdend voorwerp is
• weet je hoe je zinsdeelstrepen in een zin plaatst
• weet je weer hoe je zinsdeelstrepen plaatst en wat  persoonsvorm,  onderwerp en werkwoordelijk gezegde zijn
• heb je geoefend met het verdelen van een zin in zinsdelen en met benoemen van de persoonsvorm, het onderwerp, het werkwoordelijk gezegde en het lijdend voorwerp

Ik kan de pv vinden, zinsdeelstrepen plaatsen, het onderwerp, het werkwoordelijk gezegde en het lijdend voorwerp benoemen.

😒🙁😐🙂😃

Reflectie:
Wat ging bij jou goed tijdens deze les?
Wat kan nog iets beter?

Feedback:
Wat vond je fijn/goed aan deze les?
Wat zou je liever anders willen zien?