18//11 werkwoordelijk gezegde grammatica zinsdelen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Ontleden zindelen

Ontleden zinsdelen

Planning

• Lezen (hebben wel al gedaan)
• Instructie/quiz
  
• Werken 
• Afsluiten

Leerdoelen

Aan het einde van deze les:

• weet je wat het werkwoordelijk gezegde is
• weet je hoe je zinsdeelstrepen in een zin plaatst
• weet je weer hoe je zinsdeelstrepen plaatst en wat  persoonsvorm en  onderwerp zijn
• heb je geoefend met het verdelen van een zin in zinsdelen en met benoemen van de persoonsvorm, het onderwerp en het werkwoordelijk gezegde.

Lesdoel

Aan het einde van deze les kunnen jullie het stappenplan van het ontleden van de zinsdelen tot en met het onderwerp weer uit je hoofd opnoemen en toepassen.

Groen = kennis = leren

Paars =  kunnen = oefenen 

Samen 

nakijken

Blz. 44, opdracht 4.

Schrijf de bepaalde lidwoorden op

Wanneer is 'een' geen lidwoord?

Wanneer is 'het' geen lidwoord?

Wat is een zelfstandig naamwoord?

Elk stukje hoort erbij

Elke stukje van de zin hoort erbij en heeft dus een naam. 

Alle losse delen vormen samen de gehele zin.

Je kan het vergelijken met een puzzel. Een puzzel is ook niet compleet als er een stukje mist. 

Wat is stap 1 en hoe vind je die?

Wat is stap 2 en hoe zet je die?

Wat is stap 3 en hoe zet je die?

Persoonsvorm (PV)

Je zoekt eerst de persoonsvorm. Hoe doe je dat?

- Door de zin van tijd (tegenwoordige tijd/ verleden tijd) te veranderen: tijd-proef

- Door de zin van getal te veranderen (meervoud/ enkelvoud): getal-proef

- De zin vragend te maken. De persoonsvorm komt dan als eerste woord te staan.

Persoonsvorm (PV)

De docent heeft het hele jaar Nederlands aan de onderbouw. gegeven.

- Tijdproef: De docent had het hele jaar Nederlands aan de onderbouw gegeven. Het werkwoord dat van tijd veranderd is de persoonsvorm -->  had =  verleden tijd van heeft

De docent heeft het hele jaar Nederlands aan de onderbouw. gegeven.

- Getal: De docenten hadden het hele jaar Nederlands aan de onderbouw gegeven. Het werkwoord dat met de meervoud van het ONDERWERP mee veranderd is de persoonsvorm --> docenten = meervoud van docent(O)  - hebben =  meervoud van heeft --> zo vind je dus meteen het onderwerp!

De docent heeft het hele jaar Nederlands aan de onderbouw. gegeven.

- Vraag: Heeft de docent het hele jaar Nederlands aan de onderbouw gegeven?  --> Heeft komt vooraan te staan

De persoonsvorm onderstreep je en je zet het woord tussen strepen.

De docent | heeft | het hele jaar Nederlands aan de onderbouw gegeven.

Persoonsvorm

Zinsdelen

Wat zijn zinsdelen?

Zinsdelen zijn woorden of woordgroepjes binnen de zin die bij elkaar horen. 

Een zinsdeel kan uit een woord bestaan, maar ook uit meerdere woorden.

Zinsdelen

Als je de volgorde van de zin verandert, blijven die woordgroepen altijd bij elkaar. 

Ieder zinsdeel heeft zijn eigen taak. 

Voorbeeld:

Joya gaf het witte paard een heerlijk appeltje.

Zinsdelen: zo doe je het

Joya | gaf | het witte paard een heerlijk appeltje.

Joya - ja

Joya | gaf | het witte paard een heerlijk appeltje.

het (gaf Joya witte paard een heerlijk appeltje) - nee

het witte (gaf Joya paard een heerlijk appeltje) - nee

het witte paard (gaf Joya een heerlijk appeltje) - ja

Joya | gaf | het witte paard | een heerlijk appeltje.

een (gaf Joya het witte paard een heerlijk appeltje) - nee

een heerlijk (gaf Joya het witte paard appeltje) - nee

een heerlijk appeltje (gaf Joya het witte paard) - ja

Joya | gaf | het witte paard | een heerlijk appeltje.

En ja, het is veel werk en je hebt er (misschien geen zin in, maar er is geen andere manier om dit foutloos te doen.) Gewoon gaan doen en je wordt er vanzelf sneller en beter in.

Zinsdelen verkeerd = verkeerd benoemen en dus mogelijk bijna alles fout!

Zinsdelen een andere manier

Verander de zin steeds, maar gebruik alle woorden en zorg dat het een goede zin blijft. 

De woorden die altijd naast elkaar blijven staan, zijn een zinsdeel.

Joya gaf het witte paard een heerlijk appeltje.

1. Gaf Joya het witte paard een heerlijk appeltje?
2. Het witte paard gaf Joya een heerlijk appeltje.
3. Een heerlijk appeltje gaf Joya het witte paard.

Zinsdelen

Deze zin is nu dus in stukken is verdeeld. De stukken die door strepen gescheiden worden, zijn dus  de zinsdelen 

Ieder zinsdeel heeft dus een eigen taak:

--> Zo is ‘Joya’ degene die iets doet in deze zin.

--> ‘Gaf’ vertelt wát Joya doet. Of deed, in dit geval. 

--> ‘Het witte paard’ is degene die een heerlijk appeltje in ontvangst neemt.

--> En ‘een heerlijk appeltje’ vertelt wat Joya aan het witte paard geeft. 

Onderwerp

Wie of wat (vaak een wie)

+

Persoonsvorm

=

het onderwerp

|Mevrouw Hooi | geeft |uitleg |over het redekundig ontleden.|

PV = geeft 

Wie of wat geeft? --> Mevrouw Hooi  --> O = Mevrouw Hooi

Werkwoord

• drukt een handeling, situatie of gebeurtenis uit
• kun je vervoegen
• het hele werkwoord heet: infinitief

Werkwoordelijk gezegde

Alle werkwoorden in een zin die samen iets over het onderwerp zeggen, noem je het werkwoordelijk gezegde (wg).

De persoonsvorm is altijd onderdeel van het werkwoordelijk gezegde.

werkwoordelijk gezegde =

persoonsvorm + alle andere werkwoorden

Werkwoordelijk gezegde

Soms is het werkwoordelijk gezegde maar één werkwoord 

(de persoonsvorm), soms zijn het er meer. Bijvoorbeeld:

- Leonie kijkt naar buiten.

- Leonie heeft naar buiten gekeken. 

- Leonie wil graag naar buiten kijken.

Werkwoordelijk gezegde

Soms komen werkwoorden met een extra woord dat altijd bij dat werkwoord gebruikt hoort te worden.

Soms is een werkwoord in tweeën gesplitst.

--> dat extra woord of dat tweede deel van het werkwoord horen dan ook bij het werkwoordelijk gezegde!!!!

Hij zit klok te kijken.

Zij is aan het lezen.

Soraya ruimt de vaat op.

Werkwoordelijk gezegde

Alle werkwoorden in de zin

| De docent | heeft | het hele jaar| Nederlands | aan de onderbouw | gegeven. |

WWG = heeft gegeven

Onderwerp

Wie/wat + persoonsvorm of werkwoordelijk gezegde

Vaak is het een wie!

Wie of wat heeft gegeven?  De docent

O = de docent

Alle werkwoorden in de zin noem je samen:

1. het onderwerp
2. het naamwoordelijk gezegde
3. het werkwoordelijk gezegde
4. de persoonsvorm

Wat is het werkwoordelijk gezegde?
'Mevrouw Hooi heeft vorige week haar kerstboom uit de opslag gehaald.'

1. heeft
2. heeft gehaald
3. gehaald
4. Er is geen werkwoordelijk gezegde

De persoonsvorm hoort altijd bij het werkwoordelijk gezegde.

1. juist
2. onjuist

Gaat Robin vanavond skaten?

Het werkwoordelijk gezegde =

1. gaat
2. Joris
3. vanavond
4. gaat skaten

Morgen ga ik lopend naar school.

Wat is het werkwoordelijk gezegde?

1. ga
2. ga lopend
3. lopend
4. Morgen

Mevrouw Hooi legt de lat hoog.
Legt =

1. alleen persoonsvorm
2. persoonsvorm en werkwoordelijk gezegde
3. alleen werkwoordelijk gezegde

De puzzel van het ontleden

De puzzel moet compleet zijn en alle stukjes passen in elkaar en heb je nodig om de zin/puzzel compleet te krijgen.

Stap 1: PV = werkwoord, Je doet getalproef (ev-mv) of tijdproef (tt-vt).

Stap 2: zinsdeelstrepen plaatsen --> elk deel dat voor de ~PV kan en een correcte zin blijf = een zinsdeel

Stap 3WWG = alle werkwoorden in de zin (inclusief de voorzetsels die erbij horen, zoals 'te kijken'.

Stap 4: O = Wie/wat + WWG

De puzzel van het ontleden

De puzzel moet compleet zijn en alle stukjes passen in elkaar en heb je nodig om de zin/puzzel compleet te krijgen.

Stap 1: PV = werkwoord, Je doet getalproef (ev-mv) of tijdproef (tt-vt).

Stap 2: zindeelstrepen plaatsen --> elk deel dat voor de ~PV kan en een correcte zin blijf = een zinsdeel

Stap 3: O = Wie/wat + PV

Stap 3 WWG = alle werkwoorden in de zin (inclusief de voorzetsels die erbij horen, zoals 'te kijken'.

Lesdoel

Aan het einde van deze les kunnen jullie het stappenplan van het ontleden van de zinsdelen tot en met het onderwerp weer uit je hoofd opnoemen en toepassen.

Groen = kennis = leren

Paars =  kunnen = oefenen 

Werk voor de deze en de volgende les:

•  Blz. 45/46, opdracht 1 en 2
• 
  

Wat niet af is = huiswerk

Klaar = lezen!

Leerdoelen

Aan het einde van deze les:

• weet je wat het werkwoordelijk gezegde is
• weet je hoe je zinsdeelstrepen in een zin plaatst
• weet je weer hoe je zinsdeelstrepen plaatst en wat  persoonsvorm en  onderwerp zijn
• heb je geoefend met het verdelen van een zin in zinsdelen en met benoemen van de persoonsvorm, het onderwerp en het werkwoordelijk gezegde.

Ik kan de pv vinden, zinsdeelstrepen plaatsen, het onderwerp en het werkwoordelijk gezegde benoemen.

😒🙁😐🙂😃

Reflectie:
Wat ging bij jou goed tijdens deze les?
Wat kan nog iets beter?

Feedback:
Wat vond je fijn/goed aan deze les?
Wat zou je liever anders willen zien?