Grammatica 1MH t/m lv

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 1

Grammatica 1MH t/m lv

Persoonsvorm

Zinsdelen

Wat zijn zinsdelen?

Zinsdelen zijn woorden of woordgroepjes binnen de zin die bij elkaar horen. 

Een zinsdeel kan uit een woord bestaan, maar ook uit meerdere woorden.

Zinsdelen

Als je de volgorde van de zin verandert, blijven die woordgroepen altijd bij elkaar. 

Ieder zinsdeel heeft zijn eigen taak. 

Voorbeeld:

Joya gaf het witte paard een heerlijk appeltje.

Zinsdelen: zo doe je het

Joya | gaf | het witte paard een heerlijk appeltje.

Joya - ja

Joya | gaf | het witte paard een heerlijk appeltje.

het (gaf Joya witte paard een heerlijk appeltje) - nee

het witte (gaf Joya paard een heerlijk appeltje) - nee

het witte paard (gaf Joya een heerlijk appeltje) - ja

Joya | gaf | het witte paard | een heerlijk appeltje.

een (gaf Joya het witte paard heerlijk appeltje) - nee

een heerlijk (gaf Joya het witte paard appeltje) - nee

een heerlijk appeltje (gaf Joya het witte paard) - ja

Joya | gaf | het witte paard | een heerlijk appeltje.

En ja, het is veel werk en je hebt er (misschien geen zin in, maar er is geen andere manier om dit foutloos te doen.) Gewoon gaan doen en je wordt er vanzelf sneller en beter in.

Zinsdelen verkeerd = verkeerd benoemen en dus mogelijk bijna alles fout!

Zinsdelen een andere manier

Verander de zin steeds, maar gebruik alle woorden en zorg dat het een goede zin blijft. 

De woorden die altijd naast elkaar blijven staan, zijn een zinsdeel.

Joya gaf het witte paard een heerlijk appeltje.

1. Gaf Joya het witte paard een heerlijk appeltje?
2. Het witte paard gaf Joya een heerlijk appeltje.
3. Een heerlijk appeltje gaf Joya het witte paard.

Zinsdelen nog een andere manier

Kijk of je voor een groepje woorden één ander woord kan gebruiken, bijvoorbeeld: hij/zij, daarom, daar, toen, dat.

Mevrouw Punt heeft vorige week alle leerlingen van 1B3 een paar lessen grammatica gegeven.

Zij heeft toen hen dat gegeven.

Zij / Mevrouw Punt doet het (de handeling) = ow

heeft gegeven is de handeling die het onderwerp doet = wg

Dat / een paar lessen grammatica is wat er gegeven wordt (de handeling) = lv

Hen / alle leerlingen van 1B3 is degene die iets ontvangt = mv

Onderwerp

Wie of wat (vaak een wie)

+

Persoonsvorm

=

het onderwerp

Degene of datgene die / hetgeen iets doet.

|Mevrouw Punt | geeft |uitleg |over het redekundig ontleden.|

PV = geeft 

Wie of wat geeft? --> Mevrouw Punt  --> OW = Mevrouw Punt

Werkwoord

• drukt een handeling, situatie of gebeurtenis uit
• kun je vervoegen
• het hele werkwoord heet: infinitief

Werkwoordelijk gezegde

Alle werkwoorden in een zin die samen iets over het onderwerp zeggen, noem je het werkwoordelijk gezegde (wg).

De persoonsvorm is altijd onderdeel van het werkwoordelijk gezegde.

Het geeft aan wat er gebeurt/welke handeling er gedaan wordt.

werkwoordelijk gezegde = persoonsvorm + alle andere werkwoorden

Werkwoordelijk gezegde

Soms is het werkwoordelijk gezegde maar één werkwoord 

(de persoonsvorm), soms zijn het er meer. Bijvoorbeeld:

- Leonie kijkt naar buiten.

- Leonie heeft naar buiten gekeken. 

- Leonie wil graag naar buiten kijken.

Werkwoordelijk gezegde

Soms komen werkwoorden met een extra woord dat altijd bij dat werkwoord gebruikt hoort te worden.

Soms is een werkwoord in tweeën gesplitst.

--> dat extra woord of dat tweede deel van het werkwoord horen dan ook bij het werkwoordelijk gezegde!!!!

Hij | zit | het hele uur | klok | te kijken.

Zij | is | al de hele dag | aan het lezen.

Soraya | ruimt | straks | de gewassen vaat | op.

Werkwoordelijk gezegde

Alle werkwoorden in de zin

| De docent | heeft | het hele jaar| Nederlands | aan de onderbouw | gegeven. |

WWG = heeft gegeven

Onderwerp

Wie/wat + persoonsvorm of werkwoordelijk gezegde

Vaak is het een wie!

Wie of wat heeft gegeven?  De docent

OW = de docent

Lijdend voorwerp

Wie of wat (vaak een wat)

+

Werkwoordelijk gezegde

+ 

Onderwerp

=

Het lijdend voorwerp

Degene of datgene/hetgeen er (WG/handeling) ondergaat.

| De docent | heeft | het hele jaar| Nederlands | aan de onderbouw | gegeven. |

WG = heeft gegeven

O = De docent 

Wie/wat heeft de docent gegeven? --> Nederlands = LV

Vorige week zijn wij naar de dierentuin geweest.

Wat is de persoonsvorm?

Vorige week ZIJN wij naar de dierentuin geweest.

Verdeel de zin in zinsdelen

Vorige week ZIJN wij naar de dierentuin geweest.

Wat is het het werkwoordelijk gezegde?

Vorige week ZIJN wij naar de dierentuin geweest.


Wat is het onderwerp?

Vorige week ZIJN wij naar de dierentuin geweest.

Wat is het lijdend voorwerp?

Maud heeft vorige week een hele grote bos bloemen gekregen.

Wat is de persoonsvorm?

Maud HEEFT vorige week een hele grote bos bloemen gekregen.

Verdeel de zin in zinsdelen

Maud HEEFT vorige week een hele grote bos bloemen gekregen.

Wat is het het werkwoordelijk gezegde?

Maud HEEFT vorige week een hele grote bos bloemen gekregen.


Wat is het onderwerp?

Maud HEEFT vorige week een hele grote bos bloemen gekregen.

Wat is het lijdend voorwerp?

De puzzel van het ontleden

De puzzel moet compleet zijn en alle stukjes passen in elkaar en heb je nodig om de zin/puzzel compleet te krijgen.

Stap 1: PV = werkwoord, Je doet getalproef (ev-mv) of tijdproef (tt-vt).

Stap 2: zindeelstrepen plaatsen --> elk deel dat voor de ~PV kan en een correcte zin blijf = een zinsdeel

Stap 3: O = Wie/wat + PV

Stap 4 WG = alle werkwoorden in de zin (inclusief de voorzetsels die erbij horen, zoals 'te kijken'.

Stap 5: LV = Wie/wat + WG + O

De puzzel van het ontleden

De puzzel moet compleet zijn en alle stukjes passen in elkaar en heb je nodig om de zin/puzzel compleet te krijgen.

Stap 1: PV = werkwoord, Je doet getalproef (ev-mv) of tijdproef (tt-vt).

Stap 2: zindeelstrepen plaatsen --> elk deel dat voor de ~PV kan en een correcte zin blijf = een zinsdeel

Stap 3 WG = alle werkwoorden in de zin (inclusief de voorzetsels die erbij horen, zoals 'te kijken'.

Stap 4: O = Wie/wat + WG

Stap 5: LV = Wie/wat + WG + O

Instructie

Hieronder vind je de uitleg en video's met uitleg over alle stappen van het ontleden van de zinsdelen.

Belangrijk om goed de zinsdelen te kunnen ontleden:

1.  Je moet het stappenplan uit je hoofd kunnen opnoemen
2. Het strepen zetten moet je goed oefenen en kunnen toepassen
3. Verder is het een kwestie van oefenen en oefenen 

Als je de stappen niet kent, dan lukt het ontleden niet EN als je de zinsdeelstrepen niet kunt zetten, dan benoem je de verkeerde zindelen.

Hieronder zie je de stappen van het ontleden van zinnen. Zet de stappen in de juiste volgorde van boven naar beneden. 

Stap 4

Stap 3

Stap 2

Stap 1

Stap 5

Lijdend voorwerp

Werkwoordelijk gezegde

Zinsdeelstrepen

Persoonsvorm

Onderwerp