Les 5: Cultuur van de Kerk 2.2 Liturgie & Bedelorde

• Kunst
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Kunst Algemeen / Beeldend

Cultuur van de Kerk

les 5

Cultuur van de kerk

Liturgie & Bedelorde 

• Je leert wat een liturgie is en welke ontwikkeling deze heeft doorgemaakt. 
• Je kunt onderscheiden hoe polyfonie zich onderscheidt van gregoriaanse muziek: 
• Je begrijpt het doel van polyfonie: 
• Je kent de betekenis van de term "cantus firmus" en de relatie met gregoriaans gezang: 
• Je kunt de overeenkomsten tussen gotische architectuur en meerstemmige polyfonie benoemen: 
• Je kunt beschrijven op welke manier en met welk doel het theater voorzichtig zijn intrede in de kerk deed: 
• Je weet wat de passie is en welke invloed deze had op liturgisch drama in de kerk: 
• Je weet wat een bedelorde is, welke diensten ze leveren in ruil voor geld en welke drie aspecten ze stimuleren.
• Je kunt beschrijven hoe Franciscus te werk ging en met welk doel: 
• Je kunt benoemen welke vernieuwende beeldaspecten Giotto gebruikte in zijn fresco's: 
• Je kunt drie unieke beeldaspecten (voor zijn tijd) noemen in "De dood van de heilige Franciscus":

Cultuur van de kerk

Liturgie & Bedeorden

De Liturgie & Bedelorden 

Hoe de kerk steeds menselijker werd

2.2 Liturgie 

• Eredienst/mis
• Van de insiders naar de normale mens
• Steeds aantrekkelijker gemaakt 

"Alleen doormiddel van schoonheid kunnen onze armzalige geesten zich van het tijdelijk tot het eeuwige verheffen"

Abt Suger (12de euuw)

2.2 Liturgie

Aantrekkelijker door: 

• De architectuur (Gothiek) 
• Noem drie manieren hoe ze dit deden?

Maar ook aantrekkelijker door:

• Muziek
• Meerstemmige Polyfonie 
• Menselijke weergave 

Doel: 

• Mensen in vervoering laten raken. 

2.2 Liturgie 

Polyfonische liederen: 

• Eén stemmig karakter word los gelaten.
• Meer melodieën tegelijker tijd 
• "In de polyfonie volgden verschillende stemmen tegelijkertijd verschillende melodische paden"
• Tekst overdracht minder belangrijk 
• Vervoering 

Gregoriaanse liederen: 

• Syllabisch gezongen
  Eéntonig 
• Melismatisch
• Sober
• Focus op de tekst 

Liturgie 

• Syllabisch gezongen
• Eéntonig 
• Melismatisch

Liturgie 

• Begin één stemmig later meerstemmig. Maar op met één melodie 

2.2 Liturgie 

Opbouw polyfonie

Cantus Firmus

Tenor

Contrapunt

• Frame werk
• fixed voice
• Lange tonen 
• Vanuit gregoriaans
• Basis melodie 

 

• Eén persoon
• Hield zijn toon het langste aan. 
• Lange tonen vasthouden 
  
• Tenor in het Latijns = Vasthouden 

• De extra toegevoegde melodieën. 
• Samen een volwaardige melodie  
• Soepel verlopen
  Samenklank goed

Meerstemmig Polyfonie

Liturgie 

Liturgie 

Liturgie 

 Het begin om een aangename en in samenhangende klank te creëren. Begin van de harmonie

Liturgie 

Gotische architectuur  & Polyfonie 

• Herhaling 
• Ritme
• Variatie 
• Groots 
• Mysterieus 

Sint-Janskathedraal ('s-Hertogenbosch)

2.2 Liturgie  

Theater in de kerk: 

• Voorzichtig
• Dialogen 
• Voorlezen

Later:

• Pasen
• Kostuums & decor stukken 
  
• Volkstaal 
• Levendig & Meevoerig

2.3 Bedelorden 

Twee beroemde bedelorden

Franciscanen 

• Ze geloven in het belang van spirituele eenvoud en naastenliefde
• Eenvoudige levensstijl

Dominicanen 

• nadruk op studie en intellectuele groei als middelen om het geloof te verdiepen
• academische benadering van het geloof.

Leven van giften van burgers in ruil voor diensten: 

• Onderwijs
• Armenzorg
• Ziekenzorg. 

Focus op:

• Wetenschap 
• onderzoekende houding 
• Kunst met levensechte uitstraling.

Conclusie: 
Geloof komt dichter tot de mens.   

2.2 Bedelorde 

Fransiscus van Assisi

• Franciscaan
• Sprak het volk rechtstreeks aan
• Volkstaal niet Latijns 
• Kreeg na periode van afzondering, vasten en bidden. De wonden van Christus. 
• Kon met dieren praten 
• Wonderen maar menselijker 

2.2 Giotto

• Muur fresco 
• De dood van de heilige Fransiscus.
• Drie scenes in één afbeelding. 

Giotto - Dood van e heilige Fransiscus (voor 1300)

2.2 Giotto

Combinatie van drie scenes in één werk. 

1. Onderaan: rouwende monniken 
2. Midden: Begrafenis van Franciscus 
3. Boven: Verijst Franciscus naar de hemel 

2.2 Bedelorde 

Giotto di Bondone 

• Religieuze voorstellingen 
• Met mensen van vlees en bloed 
• In een natuurlijk omgeving

Fresco's voor het graf van Fransciscus 

2.2 Liturgie & Bedelorden

Het geloof komt dichter bij de mens te staan 

Leg uit hoe dit gebeurd in de: 
dienst - beeldende kunst - de muziek - theater