Woordsoorten

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Grammatica woordsoorten

Deze woordsoorten ken je al:

• naamwoorden: zelfstandig, bijvoeglijk
• voorzetsel
• voornaamwoorden: persoonlijk, bezittelijk, aanwijzend, vragend
• werkwoorden: zww, hww, kww, wkww
• telwoorden: hoofdtelwoord (bepaald, onbepaald), rangtelwoord (bepaald, onbepaald)
• tussenwerpsel
  

Deze woordsoorten ga je nog oefenen:

• voegwoorden
• bijwoorden
  

H 1.8: woordsoorten herhalen

zelfstandig naamwoord:

- je kunt er een lidwoord (de, het, een) voor zetten:      het boek

- je kunt er een verkleinwoord van maken:                        het boek - het boekje

- je kunt er meestal een meervoud van maken:              het boek - de boeken

- het is een eigennaam:                                                              Jan, Mc Donald's, Breda

H 1.8: woordsoorten herhalen

bijvoeglijk naamwoord:

- zegt iets over een zelfstandig naamwoord:                 het leuke boek

- kan voor of na een zelfstandig naamwoord staan:  Het boek is leuk.

- stoffelijk bijvoeglijk naamwoord verandert niet:      het papieren boek

H 1.8: woordsoorten herhalen

voorzetsel:

- woorden als:   in, over, onder, tussen, tot, naar, van

- staat voor een zelfstandig naamwoord:   in het huis, onder de brug

- kan door een ander voorzetsel vervangen worden: naar het huis, op de brug

H 1.8: woordsoorten herhalen

H 1.8: woordsoorten herhalen

aanwijzend voornaamwoord:

- woorden als:                           deze, dit, die, dat, zulke, dergelijke, zo'n

- wijs iets of iemand aan:    dit boek, deze school, dergelijke appels, zo'n huis

H 1.8: woordsoorten herhalen

vragend voornaamwoord:

- woorden als: wie, wat, welke, wat voor (een)

- vraagt naar een persoon of ding:
          Wie zei dat?
          Wat eet jij?
          Welk boek?
          Wat voor een pizza wil jij?

- Let op: hoe, waarom, hoeveel, ... zijn géén vragende voornaamwoorden!

H 1.8: woordsoorten herhalen

werkwoorden:

zelfstandig werkwoord: maken, schrijven, lopen, ...

     - is zelfstandig: kan zonder hulp van andere werkwoorden voorkomen

     - heeft een duidelijke betekenis

     - er staat altijd maar één zelfstandig werkwoord in een zin.

Anne leert de hele dag.    -    Anne heeft de hele dag geleerd.

H 1.8: woordsoorten herhalen

werkwoorden:

koppelwerkwoord: zijn, worden, blijven, blijken, lijken, schijnen, heten, dunken en voorkomen.

     - heeft géén duidelijke betekenis
     - geven een eigenschap, hoedanigheid of beroep

     - koppelt het onderwerp aan een naamwoordelijke deel
     - er staat altijd maar één koppelwerkwoord in een zin.

Anne is ziek.    -    Anne blijkt ziek te zijn.

H 1.8: woordsoorten herhalen

werkwoorden:

hulpwerkwoord: zijn, hebben, zullen, worden, moeten, staan, gaan, zitten, ...

     - geeft géén handeling aan
     - helpt het zelfstandig werkwoord

Anne heeft gesport.    -    Anne moet nu gaan.    -    Anne is in Londen geweest.

H 1.8: woordsoorten herhalen

werkwoorden:

wederkerend werkwoord: zich vergissen, zich wassen, zich inzetten ...

     - heeft 'zich' nodig om compleet te zijn
  

Anne vergist zich.       -         Wij wassen ons.    -    Ze zetten zich in.

H 1.8: woordsoorten herhalen

 

wederkerig voornaamwoord: elkaar

     - er is maar één van: elkaar
  

Zij geven elkaar een hand bij binnenkomst.

Grammatica woordsoorten

Telwoorden:

• hoofdtelwoord: geeft een hoeveelheid aan.
    - bepaald: je weet het precies: een, twee, drie, honderd
    - onbepaald: je weet het niet precies: sommige, veel, alle, voldoende
  
  

Grammatica woordsoorten

Telwoorden:

• hoofdtelwoord: geeft een hoeveelheid aan.
    - bepaald: je weet het precies: een, twee, drie, honderd
    - onbepaald: je weet het niet precies: sommige, veel, alle, voldoende
  
  
• rangtelwoord: geeft een volgorde aan.
    - bepaald: je weet het precies: eerste, tweede, derde, honderdste
    - onbepaald: je weet het niet precies: zoveelste, laatste, middelste
  
  

Grammatica woordsoorten

Tussenwerpsel:

- woorden als: ach, sssst, welja, wham, hè, jeetje, ...

- geeft een uiting van een gevoel, is een klanknabootsing of een woord om de aandacht te trekken.

- wordt gescheiden door een leesteken (komma, uitroepteken, punt).

             Nou nou, kan het wat minder?

             Stop! Blijf hier!

            Mmmm ... wat een goddelijke taart!

Grammatica woordsoorten

Voegwoord (1):

- woorden als: en, of, want, maar, dus

- verbindt 2 zinsdelen:         Hebben jullie een kat en een hond?

                                                        Wat vind je leuker: een kat of een hond?

- verbindt 2 hoofdzinnen:  Frans vind ik makkelijk, maar Duits is best moeilijk.

                                                       Het is erg warm in huis, dus ik neem een douche.

In het werkwoordelijk gezegde kunnen twee zelfstandige werkwoorden staan.

1. waar
2. niet waar

In een naamwoordelijk gezegde staat altijd een koppelwerkwoord.

1. waar
2. niet waar

In elk gezegde kan een hulpwerkwoord staan.

1. waar
2. niet waar

Een koppelwerkwoord heeft een eigen betekenis.

1. waar
2. niet waar

Er kunnen meerdere hulpwerkwoorden in een zin staan.

1. waar
2. niet waar

Grammatica woordsoorten

Wat is een voegwoord?

1. Lees de leertekst op blz. 149.
2. Maak opdracht 5 in het boek.
   
3. Oefen de verschillende woordsoorten met opdracht 1.
   Je werkt in het boek. Je werkt alleen of in tweetallen.
   

H 3.8: Grammatica

DOEL:

• Je kent de voegwoorden voor samengestelde zinnen in een onderschikking.
  
• Je kan de voegwoorden herkennen en gebruiken.
  

Grammatica woordsoorten

Voegwoord (1):

- woorden als: en, of, want, maar, dus

- verbindt 2 zinsdelen:         Hebben jullie een kat en een hond?

                                                        Wat vind je leuker: een kat of een hond?

- verbindt 2 hoofdzinnen:  Frans vind ik makkelijk, maar Duits is best moeilijk.

                                                       Het is erg warm in huis, dus ik neem een douche.

Grammatica woordsoorten

Voegwoord:

- verbindt:  a) 2 zinsdelen
                        b) hoofdzin + hoofdzin
                        c) hoofdzin + bijzin

Grammatica woordsoorten

Voegwoord:

- verbindt:  a) 2 zinsdelen
                        b) hoofdzin + hoofdzin
                        c) hoofdzin + bijzin

- woorden als:     omdat, toen, hoewel, sinds, als, terwijl, dat, of

- voorbeeld:         Ik ga meteen beginnen, omdat ik veel huiswerk heb.

Grammatica woordsoorten

Lezen

H 3.8: Grammatica

DOEL:

• Je weet wat een bijwoord is.
• Je kan bijwoorden herkennen.
• Je weet tot welke categorie een bijwoord behoort.
  

Bijwoorden

Een bijwoord is een woord dat extra informatie geeft.

Voorbeeld: Hij komt nooit op mijn verjaardag.

andere werkwoorden met vaste voorzetsels?

Bijwoorden

Een bijwoord is een woord dat extra informatie geeft.

Voorbeeld: Hij komt nooit op mijn verjaardag.

Bijwoorden kun je indelen in categorieën:

• tijd:                                         gisteren, opeens, straks
  
• ontkenning:                        niet, nooit
  
• hoeveelheid:                      compleet, nauwelijks, slechts
  
• graad:                                    heel, erg, zeer, graag, tamelijk
  
• frequentie (hoe vaak):   altijd, soms
  
• plaats, richting:                hier, daar, links, nergens
  
• (rest):                                    ook, natuurlijk, misschien, gelukkig, helaas, bijvoorbeeld
  

andere werkwoorden met vaste voorzetsels?

Bijwoorden

Een bijwoord is een woord dat extra informatie geeft.

Voorbeeld: Hij komt nooit op mijn verjaardag.

Bijwoorden kun je indelen in categorieën:

• tijd:                                         gisteren, opeens, straks
  
• ontkenning:                        niet, nooit
  
• hoeveelheid:                      compleet, nauwelijks, slechts
  
• graad:                                    heel, erg, zeer, graag, tamelijk
  
• frequentie (hoe vaak):   altijd, soms
  
• plaats, richting:                hier, daar, links, nergens
  
• (rest):                                    ook, natuurlijk, misschien, gelukkig, helaas, bijvoorbeeld
  

Let op:
Wanneer, waarom, waarheen, hoe en waarmee zijn ook bijwoorden!

andere werkwoorden met vaste voorzetsels?

Bijwoorden

Oefenen!

blz. 230,

opdracht 8

andere werkwoorden met vaste voorzetsels?

Bijwoorden

Zelfstandig oefenen!

blz. 231, opdracht 11ab

andere werkwoorden met vaste voorzetsels?

Bijwoorden

andere werkwoorden met vaste voorzetsels?

andere werkwoorden met vaste voorzetsels?

Lezen

Huiswerk

blz. 231, opdracht 11ab

andere werkwoorden met vaste voorzetsels?

Bijwoorden

andere werkwoorden met vaste voorzetsels?

H 3.8: Grammatica

DOEL van vandaag:

• Je kent het verschil tussen een bijwoord en een bijvoeglijk naamwoord.
  

Bijwoord of bijvoeglijk naamwoord?

1. Lees de leertekst op p. 232!
   
   
2. Verschil bijwoord - bijvoeglijk naamwoord: Je oefent met opdr. 13.
   
   
3. Je oefent zelfstandig met opdr. 15ab.
   

andere werkwoorden met vaste voorzetsels?

andere werkwoorden met vaste voorzetsels?

andere werkwoorden met vaste voorzetsels?