V6B Nederlands literatuurgeschiedenis 1700-1800

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Programma

1. terugblik

2. leerdoel

3. theorie

4. opdrachten

5. literatuurlijst

6. extra materiaal

Leerdoel

Je leert wat verlichtingsideeën zijn en hoe deze in de literatuur vorm krijgen.

Welke ontwikkelingen van middeleeuwen naar renaissance ken je nog?

Alles is maakbaar

Noem voorbeelden van maakbaarheid.

Ontdekking van het kind

- Hieronymus van Alphen

- kinderliteratuur

- beloning voor goed gedrag

- afstemming op doelgroep

- Betje Wolff: Proeve over de opvoeding (1977)

Denken is het nieuwe ontdekken

- Cogito ergo sum - Ik denk dus ik ben

- Descartes (helft 17e eeuw)

- ratio

- van klassieken naar geest en wetenschap (kennis is macht)

- de verlichting

Opvoeding

- nieuwe term: pedagogie

- humanist Locke: het kind is een tabula rasa

- door opvoeding een verbeterde samenleving

- Jean-Jaques Rousseau: kind is van nature goed, maar moet worden afgeschermd tegen de kwade invloed van de wereld om hem heen (waaronder het christendom)

- Robinson Crusoe

Je beter voordoen dan je bent

- Nederland verliest positie als Europees gidsland

- welvaart blijft, maar ongelijk verdeelt

- rijken zijn losbandig

- armen trekken weg uit de steden

- Pieter Langendijk: Het wederzyds huwelijksbedrog (satire)

Voorlichtingsliteratuur - spiegel

- 'pruikentijd' 

De perfecte echtgenote

- een goed huwelijk is maakbaar (verlichting)

- de man moet de vrouw eren/de vrouw moet zich naar de wensen van de man voegen

- Betje Wolff en Aagje Deken: Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart (1782) - een briefroman

- door vrouwen voor vrouwen

- voorbereiding op de 'perfecte' samenleving

Het koffiehuis

- alternatief voor de kroeg

- groeiende onvrede (door ongelijkheid)

- grote en kleine thema's worden besproken 

- tijdschriften - begin van de journalistiek

- Justus van Effen: De Hollandsche Spectator (1731-1735)

(navolging van de Engelse Spectator)

- daarna veel spectatoriale tijdschriften

Wijs door reizen

- vertaling van Justus van Effen:

Robinson Crusoe (1719) van Daniel Dafoe en Gulliver's travels (1726) van Jonathan Swift

- imaginair reisverhaal - spiegel van de maatschappij

- J.A. Schatz - Reize door het Aapenland (1788)

Dichtende boerenzoon

- ontwikkeling dichtkunst

- Hubert Korneliszoon Poot - gelegenheidspoëzie

- toevoeging: persoonlijke gevoelens ipv algemene

- voorloper op de romantiek

Literaire werken

Hieronymus van Alphen: Proeve van kleine gedichten voor kinderen (1778)

Rhijnvis Feith: Julia (1783, briefroman)

Pieter Langendijk: Het wederzijds huwelijksbedrog (1714)

J.A. Schatz: Reize door het Aapenland (1788)

Betje Wolff en Aagje Deken: De historie van Mejuffrouw Sara Burgerhart (1782)

https:

Boeken Verlichting

Sara Burgerhardt - brievenroman, vrouwen, maakbaarheid

Reize door het Aapenland - imaginair reisverhaal, maatschappijkritiek