TW3 Spelling Plot26

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo t, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1,2

Spelling les 1 t/m 4

Wat zijn klinkers ook alweer?

Als er in een meervoudsvorm klinkerbotsing ontstaat, zet je een trema:

zee - zeeën

fee - feeën

Bij woorden die eindige op -ie moet je even extra opletten bij meervoudsvormen. Bij woorden als bacterie en fantasie moet je eerst bepalen waar de klemtoon ligt.

Je zegt niet fantasie of fantasie, maar fantasie.

Ligt de klemtoon op de laatste lettergreep? Dan schrijf je +en:

fantasie + en = fantasieën

Je zegt niet bacterie of bacterie, maar bacterie.

Ligt de klemtoon niet op de laatste lettergreep? 

Dan schrijf je +n: bacterie + n = bacteriën.

Weet jij een woord met klinkerbotsing?

1. klinkerbotsing 

Klinkerbotsing betekent dat er twee klinkers naast elkaar staan die je als één klank kunt lezen, terwijl ze bij verschillende lettergrepen horen.

Wat doen we als twee klinkers botsen?

Hoe los je klinkerbotsing op?

In een woord of afleiding: met een trema

- reunie [fout] → reünie

- geergerd [fout] → geërgerd

- officiele [fout] → officiële

- tweeentwintig [fout] → tweeëntwintig

In een samenstelling: met een verbindingsstreepje 

- meeeter [fout] → mee-eter

Bij meervoudsvormen (let op de klemtoon!): met een trema

- fantasieen [fout] → fantasieën

- bacterien [fout] → bacteriën

Welk woord is goed?

1. poëzie
2. ge-etter
3. drieen
4. feën

opdrachten maken 

- theorie toolbox: spelling - klinkerbotsing 

- les 1 Spelling

- oefen met de app Spellen

Koppelteken of trema

Bij samenstellingen gebruik je een streepje.

yoga + accessoires = yoga-accessoires

Binnen een woord gebruik je een trema: cocaïne

Bij losse letters voor of achter een woord gebruik je ook een trema.

ge + erfd = geërfd

kano + en = kanoën

Soms ontstaat er klinkerbotsing doordat je een kort stukje voor of achter een woord plakt. Dan gebruik je geen streepje, maar een trema.

ge + etter = geëtter

kano + en = kanoën

2. korte en lange klanken 

Veel woorden en namen eindigen op een klinker: Milou, code, cadeau, spray, opa, Theo, paraplu, taxi.

Bij dubbelklanken en korte klanken is er geen uitspraakprobleem als je er letters achter zet:

Miloutje, codes, cadeautje, cadeaus, sprays.

Bij de meeste lange klanken ontstaat er wel een uitspraakprobleem als je er letters achter zet:

[fout] opatje, Theos boek, paraplutje, taxis.

Wat doe je met woorden die eindigen op een lange klank?

2.1 verkleinvorm:

Bij korte klanken, dubbelklanken en woorden op -ee is er geen uitspraakprobleem: je zet er gewoon -tje achter. 

- bureau → bureautje

Bij woorden op -i kun je de i verlengen door er een e bij te zetten:

- taxi → taxietje

Bij woorden op é zet je er een e bij en het accentteken vervalt.

- café → cafeetje

Als je geen extra letters kunt zetten, dan gebruik je een apostrof:

- baby → baby’tje

Bij afkortingen en tekens gebruik je ook een apostrof:

- wc → wc’tje

 2.2 meervoud:

Bij korte klanken, dubbelklanken en woorden op -ee en é is er geen uitspraakprobleem: je zet er gewoon -s achter. 

ziekte → ziektes

cadeau → cadeaus

In alle andere gevallen gebruik je een apostrof:

cola → cola’s

radio → radio’s

Bij afkortingen en tekens gebruik je ook een apostrof:

wc → wc’s

€ → €’s

2.3 bezitsvorm:

Als er geen uitspraakprobleem is,  zet je er gewoon een -s achter:

Yusefs tas, Beaus fiets, Jelles boek, 

Yvonnes school, Wesleys tas, Esmees vader

In alle andere gevallen gebruik je een apostrof:

Wendy's telefoon, Layla's auto, René's motor

Bij namen die op een s-klank eindigen, schrijf je er een ' achter:

Jos' computer, Lex' schoenen

 

opdrachten maken:

- theorie toolbox: spelling - korte en lange klanken

- les 2 Spelling

- oefen met de app Spellen  

3 Spelling - Van meer woorden één woord maken

Je kunt van meer woorden één woord maken. Zo'n woord noemen we een samenstelling:

bad + kamer = badkamer

bad + kamer + deur = badkamerdeur

tuin + stoel = tuinstoel

Soms moet je er een tussenletter tussen zetten. Vaak kun je horen wanneer dat moet.

3.1 Samenstelling met tussenletter -(e)n

De hoofdregel is: kijk naar het linkerwoord. Als dit een meervoud heeft op (e)n, dan schrijf je de -n ook in de samenstelling.

pan + koek = pannenkoek

paard + voer = paardenvoer

Als het linkerwoord geen meervoud heeft, of een meervoud op -s, dan schrijf je geen tussen-n.

 

weide + vogel = weidevogel

asperge + soep = aspergesoep

3.2 Samenstelling met tussenletter -s

Als je een s hoort, moet je hem schrijven.

meisje + kamer = meisjeskamer

lichaam + geur = lichaamsgeur

Soms hoor je deze tussen-s niet goed, maar moet je hem wel schrijven.

Dit kun je ontdekken door een andere samenstelling met hetzelfde beginwoord te maken.

meisjeskamer, dus ook meisjesspeelgoed

lichaamsgeur, dus ook lichaamsscanner

stationsgebouw, dus ook Stationsstraat

Waarom is dit het juiste antwoord?

Schrijf zoveel mogelijk aan elkaar!

De algemene regel in het Nederlands is: schrijf zoveel mogelijk aan elkaar. Soms moet je er een liggend streepje tussen zetten of een trema gebruiken, omdat je anders problemen krijgt met de uitspraak. Zie hiervoor de toolbox Spelling - Klinkerbotsing

Als je twijfelt, zoek het woord dan op in woordenlijst.org!

Maak een samenstelling van de woorden:
stoel + dans

Maak een samenstelling van de woorden:
buur + ruzie

Maak een samenstelling van de woorden:
leerling + raad

Maak een samenstelling van de woorden:
boodschap + kar

4. Wel of geen -n aan het eind van een woord

Bijvoeglijke naamwoorden

Achter gewone bijvoeglijke naamwoorden komt soms een -e. Je schrijft hier nooit een -n achter:

- grote, gore onderbroeken

- fijne, mooie kleren

Stoffelijk bijvoeglijke naamwoorden

Sommige bijvoeglijke naamwoorden zeggen iets over het materiaal waar iets van gemaakt is.

Deze bijvoeglijke naamwoorden schrijf je wel met -en: 

- een houten snijplank

- een zilveren ketting

Wat is goed?

1. Granieten vloer
2. Graniete vloer
3. Graniet vloer
4. Allemaal fout

alle of allen/ beide of beiden

Alle of allen; beide of beiden?

Woorden als alle, beide, en sommige kun je met en zonder -n schrijven:

Sommige docenten verzinnen echt grappige dingen.

Enkelen doen nooit iets leuks.

De paarden stonden beide in de wei.

De leerlingen zijn allen geslaagd.

Meestal hoor je dit niet, dus je moet de regels kennen. Bij Meer weten kun je deze regels vinden.

opdrachten maken

- theorie toolbox: Spelling - wel of geen -n 

aan het eind van een woord

- les 4 Spelling

- oefen met de app Spellen