Zenuwstelsel 25 april

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Welkom vandaag 

Planning vandaag

• Herhalen van vorige keer
• Nieuwe stof
• Check of alles begrepen is
• Aan de slag

Neem plaats  

Nodig je schrift en een pen

Zintuigen

Gebruikt voor TOM les op 4 april

Zintuigen

- Je kunt uitleggen wat een reflex en een reflexboog zijn

- Je kunt aangeven welke zenuwcellen bij een reflex betrokken zijn

- Je kunt afleiden of een cel een motorische zenuwcel, een sensorische zenuwcel of een schakelcel is

Noem een zintuig...

Hoe werkt een zintuig?

Bij elk soort zintuig past een bepaalde prikkel

Prikkels

• licht
• geluid
• geurstoffen
• smaakstoffen
• hoge temperatuur
  
• lage temperatuur
  
• voorwerpen
• pijn
  

Zintuigen

• gezichtszintuig (licht zintuig)
• gehoor zintuig
• reuk zintuig
• smaak zintuig
• warmte zintuig
• koude zintuig
• tast zintuig
• pijn zintuig
  

Welk zintuig zit niet in je huid ?

1. warmte zintuig
2. reuk zintuig
3. pijn zintuig
4. tast zintuig

Wat is de goede volgorde?

1. Zintuig - Prikkel - Hersenen
2. Prikkel - Zintuig - Hersenen
3. Hersenen - Prikkel - Zintuig
4. Prikkel - Hersenen - Zintuig

Het zintuig geeft de prikkel door aan de hersenen door een...

1. Seintje
2. Prikkel
3. Impuls
4. Zintuig

prikkel

zintuig

bewustwording

impuls

Prikkel - Reactie

Wat zie je op de afbeelding?

A  Er is een zak patat (prikkel).

     De zintuigcellen in je ogen en neus geven signaaltjes af.  

B  Het signaal (impuls) is een elektrisch signaal dat door de 

     zenuwen naar de hersenen gaat (korte blauwe pijltjes in de 

     afbeelding). De hersenen verwerken de impulsen.  Nu weet 

     je wat je ruikt en wat je ziet.  Je bent je er nu van bewust:  

   PATAT   ...  Als je je ervan bewust bent: 

                                                   heb je het waargenomen

CD  De hersenen geven een signaal (impuls), via het 

        ruggenmerg en de zenuwen naar de armspieren. Er gaat 

        ook een impuls naar de speekselklieren in je mond.

        Reactie (respons): de arm beweegt : het meisje pakt ...

        Reactie (respons): het meisje  krijgt speeksel in je mond.

De zak patat

De zak patat is een prikkel

Een prikkel is informatie uit de omgeving

1

Zintuigstelsel

Alle zintuigen samen vormen het zintuigstelsel.

Zintuigen werken samen.

3

oog en neus

Dit zijn organen. 

In de organen bevinden zich zintuigcellen

2

1. prikkel

2.

3.

4.

5. 

6. waarneming

hersenen

zintuig

zenuw

impuls

Match de adequate prikkel met het juiste zintuig.

Druk

zwaarte-

kracht

smaak

licht

lichte 

aanraking

drukzintuig

gezichts-

zintuig

evenwichts-

zintuig

smaakzintuig

tastzintuig

Van prikkel tot respons

Prikkel                                     Zintuig                                 Hersenen

                                                Respons                                    Spier of klier

Wordt opgevangen door:

Impuls gaat naar:

Impuls gaat naar:

Zorgen voor een:

Vorige les

- Zintuigen herhaald: oog, tong, huid, neus, oor

- volgorde prikkel, zintuig, impuls

Deze les

Prikkel > zintuig > impuls > verwerking > reactie

Hoe wordt informatie van zintuigen verstuurd in je lichaam? 

Zenuwcellen

Informatie wordt verstuurd via zenuwcellen: neuronen.

Deze maken verbindingen met elkaar en geven zo informatie door naar andere cellen: zenuwcellen, spiercellen of kliercellen.

Bouwstenen van de hersenen

Zenuwcel (neuron)

• Dendriet: impuls komt binnen
• Cellichaam: celorganellen
• Axon: vervoert impuls naar synaps
• Synaps: uiteinde axon, impuls springt over naar volgende zenuwcel

Soorten neuronen

Er zijn 3 soorten neuronen met elk een eigen taak:

- motorische neuronen

- sensorische neuronen

- schakelneuronen

Dendriet uitloper van cellichaam; ontvangt boodschap andere zenuwcel

Axon uitloper van het cellichaam, een zenuwvezel (lengte mm tot > meter) geeft informatie door

Sensorische neuron (gevoel)

Motorische neuron (beweging)

Schakelneuron

Schakelneuron

• geleiden impulsen binnen centraal zenuwstelsel
• verbinden uitlopers gevoelzenuwcellen met uitlopers bewegingszenuwcellen
• schakelen impulsen door
• geheel (lichaam en uitlopers) ligt in centraal zenuwstelsel
• onderling verbonden door uitlopers

Motorische

zenuwcel

Schakelcel

Sensorische

zenuwcel

Soorten neuronen

Welke verschillen zie je tussen deze cellen?
(opbouw, pijlen, ...)

Maak dit overzicht en vul in...

.

Soort zenuwcel	Dendriet	Axon	Krijgt impuls van	Geeft impuls door aan
Sensorische zenuwcel
Schakelcel
Motorische zenuwcel

Maak dit overzicht en vul in...

.

Soort zenuwcel	Dendriet	Axon	Krijgt impuls van	Geeft impuls door aan
Sensorische zenuwcel	lange uitloper	korte uitloper	zintuigen	schakel en/of motorisch zenuwcel
Schakelcel	ja	ja	ene zenuwcel	andere zenuwcel
Motorische zenuwcel	korte uitloper	lange uitloper	schakel en/of motorisch zenuwcel	spier of klier

Centrale zenuwstelsel

Het centrale zenuwstelsel verwerkt impulsen.

Wat is er? Wat doen we?

Het centrale zenuwstelsel bestaat uit de ruggenmerg en de hersenen.

Bewuste reactie

Hierbij zijn betrokken:

1. Schakelcel in hersenen

2. Schakelcel in ruggenmerg

3. Sensorische zenuwcel

4. Motorische zenuwcel

5. Zintuig

Wat is de juiste volgorde?

1

2

3

4

5

Motorische zenuwcel

Schakelcel

ruggenmerg

Zintuig

Sensorische zenuwcel

Schakelcel

hersenen

Bewuste reactie

Hierbij zijn betrokken:

1. Zintuig

2. Sensorische zenuwcel

3. Schakelcel in hersenen

4. Schakelcel in ruggenmerg

5. Motorische zenuwcel

Wat is er anders als je de sinaasappel voelt en steviger vastpakt?

https://schooltv.nl/video-item/hersenen-hoe-werken-je-hersenen

Zintuigen

vangen prikkels op worden omgezet

in impulsen gaan via sensorische zenuwen 

naar grote hersenen; hebben eigen plek 

op schors grote hersenen.

Worden omgezet in een beleving

Reflex

Een vaste, onbewuste snelle reactie van het lichaam:
Impuls naar hersenen en tegelijk reactie:

- sneller

- altijd dezelfde reactie

Vaak het beschermen van het lichaam tegen invloeden van buiten

of handhaven lichaamshouding

Reflexboog

Correctie houding... het hamertje op de kniepees.

Niet de pees maar de daaraan bevestigde

dijbeenstrekspier wordt uitgerekt. Deze niet 

gewenste strekking wordt waargenomen. 

Normaal wordt deze dijbeenstrekspier alleen 

gestrekt bij een achterwaartse beweging van 

het onderbeen, lichaam gaat met reflex de 

houding herstellen: het onderbeen moet terug naar voren

Reflexboog

Een vaste snelle reactie op een prikkel, lopen buiten grote hersenen om.

In een menselijk lichaam altijd spieren of klieren.

Voorbeelden:

Het boller en platter worden ooglens (scherp stellen: ver weg en dichtbij zien)

Verwijden en kleiner worden pupil bij veranderende lichtomstandigheden

Reflex (en reflexboog)

Reflexboog

Heet!

De route ruggenmerg via hersenstam naar grote hersenen is langer dan de route ruggenmerg naar armspieren. Hierdoor trek je eerst je arm weg en voel je pas daarna pijn. 

Heb je nog vragen?
schrijf ze op en stel ze aan je docent.

Opdracht 2a

Opdracht 2b

Kahoot

Naam: Zenuwstelsel en zenuwcellen

Check of het goed uitgelegd en begrepen is