Vincents zelfportretten

• Kunstzinnige oriëntatie
• Tekenen
• +1
• Middelbare school
• vmbo t, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-4

Introductie

Aan de hand van zelfportretten van Vincent van Gogh ontdekken de leerlingen de schematische opbouw van een gezicht. Daarna tekenen of schilderen ze hun eigen zelfportret.

Instructies

Algemene leerdoelen

Leerlingen:

- krijgen meer informatie over de zelfportretten van Vincent van Gogh.

- ontdekken de schematische opbouw van een portret.

- maken met behulp van een spiegel een geschilderd zelfportret.

Aansluiting op het curriculum

- Domein Kunst en cultuur: kerndoel 48, 49, 50 en 52

Benodigde materialen

- Voor elke leerling een uitdraai van het Werkblad Zelfportretten

- Spiegels

- Teken- of schilderpapier (A2)

- Oude kranten

- Potloden of houtskool

- Kwasten

- Verf

- Potten of bakjes met water

- Lapjes om tussendoor de kwasten mee te drogen

- Eventueel een liniaal

Differentiatie

1. In plaats van een zelfportret maken de leerlingen in tweetallen een portret van elkaar.

2. Laat de leerlingen in plaats van een spiegel een kopie van hun schoolfoto gebruiken. Daarop kunnen ook de schematische lijnen van het portret worden ingetekend.

Achtergrondinformatie

Van Vincent van Gogh zijn tientallen zelfportretten bewaard gebleven, zowel schilderijen als tekeningen. Het grootste deel maakte hij in Parijs. Daar oefende hij met lichtere kleuren en andere schildertechnieken dan hij in Nederland gewend was.

Werkbladen

VGM_werkblad_Zelfportret.pdf

Ken jij deze man?

Wie weet wie deze wereldberoemde man is?

Van Vincent van Gogh bestaan bijna geen foto's. Hij hield niet van fotografie ook niet van 'op de foto gaan'. Hier is hij 19. We kennen geen portretfoto's van hem waarop hij ouder is.

Toen de foto werd genomen was Vincent nog geen kunstenaar.

Maar toen hij dit portret schilderde was hij dat duidelijk al wel.

1887 - 1888

Vincent van Gogh

Een belangrijk hulpmiddel bij het maken van dit portret staat niet op het schilderij. Welk hulpmiddel is dat?

Vincent hoopte geld te kunnen verdienen met het schilderen van portretten. Daarvoor moest hij regelmatig oefenen. Zijn goedkoopste schildermodel was hijzelf.

Antwoord is natuurlijk: de spiegel.

www.vangoghmuseum.nl

In het Van Gogh Museum in Amsterdam worden 21 zelfportretten van Vincent bewaard: 19 schilderijen en twee tekeningen. Via de link kun je die bekijken. Twee portretten uit het overzicht gaan we hier nader bekijken.

Hoe zou je Vincents gezichtsuitdrukking beschrijven?

In dit portret zie je Vincents gezicht van de zijkant, in driekwart: hij heeft zijn gezicht naar ons toegedraaid. In het Frans noem je dit 'en trois quart'.

Welke kant van Vincents gezicht zien we?

Vincent kijkt hier heel geconcentreerd in de spiegel. Omdat het zijn spiegelbeeld is, zien we de linkerkant van zijn gezicht.

Hier zie je Vincents gezicht (bijna helemaal) van voren. Als je een gezicht echt helemáál van voren ziet, noem je dat (uit het Frans) 'en face'.

Als je de twee gezichten met elkaar vergelijkt (het ene in driekwart en het andere bijna helemaal 'en face'), wat valt je dan op?

Op het portret dat bijna 'en face' is, zie je beide oren.

Goed voorbeeld doet goed volgen:

nu jij...

Vertel dat de leerlingen straks een zelfportret gaan maken.

Op de volgende slides staan de stappen om dat te kunnen doen.

De basisvorm van een gezicht is een ovaal (of 'omgekeerd ei'). Precies door het midden kun je een verticale en een horizontale lijn trekken. Als je daarna de onderste helft horizontaal in tweeën deelt, kun je heel makkelijk de plaats van de ogen, oren, neus en mond bepalen.

Touchscreen? Teken dan de schematische indeling van het gezicht op het digibord, of laat dit door een leerling doen. Dat kan door het potlood in het menu rechtsonder aan te klikken. Ogen, neus en mond zijn niet nodig, de lijntjes van de hals wel. Geen touchscreen? Ga dan door naar de volgende slide.

De schematische indeling van een gezicht zie je ook terug in Vincents zelfportret. Omdat hij het niet helemaal 'en face' schilderde, zitten zijn neus, ogen en mond niet precies in het midden.

Oefenen

Vertel de leerlingen dat ze, voordat ze zelf gaan tekenen of schilderen, een oefening gaan doen met de opbouw van een gezicht. Laat in de tussentijd de werkbladen uitdelen.

Kun jij het schema symmetrisch afmaken? Gebruik het potlood in het menu rechtsonder.

Je spreekt van symmetrie als twee helften van een object elkaars spiegelbeeld zijn.

Vraag de leerlingen in ca. 5 min. de ontbrekende helft van het gezicht in te tekenen. (Touchscreen? Nodig dan een leerling uit dit op het digibord te doen. Gebruik hiervoor de tekenfunctie onder de potloodknop.) Om de opdracht iets moeilijker te maken, kunnen de leerlingen het blad in tweeën vouwen. Na eerst de ingetekende helft goed te hebben bekeken, tekenen de leerlingen vervolgens zonder voorbeeld de ontbrekende helft in. Zet het bord dan even terug naar slide 10. Bespreek de resultaten kort na.

Maak je

eigen zelfportret

• Maak eerst een schets van de indeling van je gezicht en je hals. Gebruik het oefenblad als voorbeeld.
• Kies de kleuren die je voor je portret wil gebruiken.
• Kijk je serieus, ernstig, vrolijk ..?
• Vergeet je kleding en de achtergrond niet.

Je hebt ongeveer 50 minuten. Veel plezier!

Bespreek vervolgens de schilderopdracht met de leerlingen. De tekst op het bord laat in het midden of er een spiegel of een foto wordt gebruikt. Laat tijdens het werken deze slide op het digibord staan.

Nodig aan het eind van de les een aantal leerlingen uit te vertellen over hun zelfportret. Hoe ging het? Wat was moeilijk, of juist makkelijk? Nog niet klaar? Laat de leerlingen hun werk dan op een ander moment afmaken.