HAVO 5 Herhalen Bloed

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Bloedsomloop

Herhalen Thema 11: Transport

Plan van aanpak

§11.1 Het hart

stukje herhaling, oefening, examenvraag

§11.2 en 3 Bloedvaten en bloeddruk

Toelichting soort vragen, examenvraag

§11.4 Bloedplasma en bloedcellen

Herhalen, examenvraag bloedstolling

§11.5 Weefselvloeistof en lymfe

Herhalen, aanpak '3 punts examenvraag'

§11.1 Het hart

De bloedsomloop

Dubbele bloedsomloop:

- Kleine bloedsomloop >> Longen

- Grote bloedsomloop >> Lichaam

BINAS 84B

BINAS 84A

Transport bij planten

Transport bij planten

Planten moeten vooral 2 stoffen verplaatsen: water en glucose.

Hiervoor zijn twee vaten:

houtvaten en bastvaten.

Ander transport verloopt via de bladeren en de lucht (diffusie).

Water

Bij opname van water speelt osmose een rol: water verplaatst zich naar plek met meeste opgeloste stoffen.

In de wortel moeten dus de meeste opgeloste stoffen zitten.

Hiervoor is actieve opname van mineralen uit de grond nodig. Water volgt vanzelf (door osmose).

Water

Water zit dan in de wortels en stroomt houtvaten in.

Door verdamping in de bladeren ontstaat er een zuigkracht in de bladeren (vergelijk: rietje).

Glucose

Glucose moet van de bladeren naar groeiende delen of opslag (wortel) via bastvaten.

Cellen in bladeren transporteren suiker naar de bastvaten in de nerven. Hier ontstaat een hoge concentratie suikers.

Plekken waar glucose gebruikt wordt ontstaat een lage concentratie suikers.

Water helpt voor snelle diffusie.

BINAS 84C

Tot welke bloedsomloop hoort de longslagader?

1. Kleine bloedsomloop
2. Grote bloedsomloop

Welke bloedsomloop begint in de linkerharthelft?

1. Grote Bloedsomloop
2. Kleine Bloedsomloop

Bij welk organisme hoort deze bloedsomloop?

1. Mens
2. Mossel
3. Makreel
4. Mier

Hoort dit diagram bij de grote of de kleine bloedsomloop?

1. Grote bloedsomloop
2. Kleine bloedsomloop

Hartfasen

Tijdens rust 1 hartslag = 0,8s

1. Boezemsystole (0,1s)

2. Kamersystole (0,3s)

3. Diastole (0,4s)

BINAS 84D

Hartfasen

Diastole: Bloed komt hart binnen via holle aders (rechts) en longader (links)

Hartkleppen open, HMVkleppen sluiten

Boezemsystole: kamers worden extra gevuld door samentrekken van de boezems

Kamersystole: Bloed wordt weggepompt uit de kamers naar de longslagader (rechts) en de aorta (links)

Hartkleppen sluiten, HMVkleppen open

BINAS 84D

ECG

P-top: boezemactiviteit

PR-segment: prikkel wordt even vastgehouden in AV knoop.

QRS-complex: kameractiviteit

T-top: ontspannen van de hartspier

In het ECG kan de arts bijvoorbeeld een verhoging tussen de S-top en de T-golf zien (ST-elevatie). Dit kan wijzen op een acuut hartinfarct.

ECG hartinfarct

Normale ECG

Persoon, 30 jaar, slagvolume is 70ml, heeft in rust hartslag van 70 bpm. Wat is het hartminuutvolume van de persoon in rust?

Persoon, 30 jaar, slagvolume is 70ml, heeft in rust hartslag van 70 bpm. Maximale hartslag is 190 bpm. Wat is hoeveelheid bloed die deze persoon meer rondpompt bij maximale inspanning? Antwoord in ml!

In welke hartfase bevindt dit hart zich?

1. Systole boezems
2. Systole kamers
3. Diastole
4. kan met dit plaatje niet bepaald worden

§11.2 Transportvaten, bloeddruk en stroomsnelheid

Snappen:

• richting bloedstroom,
• snelheid bloedstroom,
• zuurstofrijk of zuurstofarm.
• aders/slagaders/haarvaten
• verschil in bloeddruk
  

Bloeddruk en slagadertjes

Wat zegt je bloeddruk over je gezondheid?

• Het bloed 'drukt' tegen wanden van bloedvaten: bloeddruk
  

• Bloeddruk verschilt in je lichaam
  

• Hoge bloeddruk slecht op de lange termijn: beschadiging bloedvat
  
• Lage bloeddruk kan zorgen voor duizeligheid en flauwvallen.
  

Over gezondheid gesproken...

Makers van toetsen hebben neiging om medische toepassingen te gebruiken.

Handig dus om even door te lezen (niet leren!) hoe deze ingrepen gaan.

Let op bij lezen en beantwoorden:

• Wat is er mis?
• Hoe is dit probleem ontstaan?
  

• Hoe zorgt deze ingreep voor de oplossing?
  

§11.4 Bloedplasma en bloedcellen

Transport van stoffen

• Opgelost in bloedplasma

zuurstof, CO2, ionen, glucose, afvalstoffen, enz.

• Plasmaeiwitten
• In rode bloedcel: hemoglobine 

BINAS 84H

Zuurstoftransport

Rode bloedcellen met hemoglobine

Hierdoor 70x meer zuurstoftransport.

1. Diffusie van longen (hoge concentratie) naar bloedplasma (lage concentratie)

2. Hemoglobine (Hb) neemt zuurstof op > oxyhemoglobine (HbO₂)

3. Door opname van hemoglobine >
lage concentratie zuurstof in bloedplasma > zie stap 1.

Opname zuurstof

In de longen: hoog pO2

Hb + O2 > HbO2

In spieren: laag pO2

HbO2 > Hb + O2

Reactie op laag pO2 in de longen: 

Nieren > EPO > Beenmerg > meer rode bloedcellen

Afvoeren CO₂

5% lost op in bloedplasma

95% gaat rode bloedcellen in

Waarvan:

25% bindt aan vrij Hb tot HbCO₂

70% wordt door enzym omgevormd tot HCO₃^- en gaat het bloedplasma in. Hier is enzym in rode bloedcel nodig! (CAH in het plaatje)

Bloedstolling

1. Bloedplaatjes: plaatjesfactor

Beschadigde cellen: tromboplastine

2. Cascade (+stollingsfactoren)

3. Protrombine > trombine

4. Fibrinogeen > fibrine

Uitstapje: Enzymen

Trombine is een enzym. Het bindt met fibrinogeen (het substraat) en vormt hieruit fibrine (product).

Enzymen versnellen reactie en spelen een rol bij stofwisseling. In het bijzonder bij vertering. 

Enzymen zijn altijd eiwitten.

Op verzoek toegevoegd

Enzymen

Enzymen zijn eiwitten.

Helpen bij omzetten van stoffen: assimilatie of dissimilatie.

Worden zelf niet verbruikt bij de reactie.

Naam afgeleid van de stof die het omzet, eindigt op -ase.

(bijvoorbeeld: lipase, maltase, peptidasen)

Enzymen

Enzymen versnellen reacties:
verlagen benodigde energie.

Enzymen binden 1 stof: substraatspecifiek

Enzym bindt met speciale actieve plaats (active site) aan substraat.

Vormen samen een complex.

Enzym katalyseert reactie en laat daarna product(en) los:

E + S > ESC > E + P

Enzymen

Enzymen doen hun taak het best bij bepaalde omstandigheden: optimum.

Er is een optimum voor pH en voor temperatuur.

Problemen die ontstaan:

- lage pH: enzymen vervormen (=tijdelijk)

- hoge temperaturen: enzymen denatureren (= blijvend onwerkzaam).

- lage temperaturen: minder bindingen tussen enzym en substraat.

Weefselvloeistof en lymfe

§11.5 Weefselvloeistof en lymfe

Weefselvloeistof en lymfe

Drie vloeistoffen:

• Bloedplasma
• Weefselvloeistof
• Lymfe
  

Weefselvloeistof en lymfe

Bloedplasma bevindt zich in bloedvaten: vloeibare deel bloed.

Bevat allerlei opgeloste stoffen.

Zuurstof, voedingstoffen, enz.

Deze stoffen moeten naar cellen.

Slagaders vertakken zich naar haarvaten.

Hoge druk --> kleinere bloedvaten

Resultaat:

vloeistof sijpelt haarvaten uit: weefselvloeistof

BINAS 84G

Weefselvloeistof en lymfe

Weefselvloeistof komt dus veel overeen met bloedplasma.

Hoe komt dit vocht terug in je bloed?

1. Zuigkracht bloed (colloïd-osmotische druk)
2. Via lymfestelsel
   

Vloeistof dat achterblijft sijpelt lymfevaten in.

Lymfe stroomt richting het hart.

Kleppen helpen om het bloed te laten stromen.

BINAS 84G

Weefselvloeistof en lymfe

Weefselvloeistof komt dus veel overeen met bloedplasma.

Hoe komt dit vocht terug in je bloed?

1. Zuigkracht bloed (colloïd-osmotische druk)
2. Via lymfestelsel

Vloeistof dat achterblijft sijpelt lymfevaten in.

Lymfe stroomt richting het hart.

Kleppen helpen om het bloed te laten stromen.

Afweersysteem zit vooral in lymfeknopen.

BINAS 84N

In de longen van Lance A is de pO2 100 mmHg en de pH 7,6. In de beenspier is de pO2 40 mmHg. In deze situatie gaan we er van uit dat in de spier de pH ook 7,6 is.
Het bloed vervoert bij 100 % verzadiging 200 ml O2 per liter bloed vervoert.

Hoeveel ml zuurstof wordt er in de beenspier per liter bloed afgegeven?

1. 40 ml O2/liter bloed
2. 48-50 ml O2/liter bloed
3. 75 ml O2/liter bloed
4. Geen idee

Bij zware inspanning kan de pH van het bloed dalen (door melkzuurproductie). Door verandering van de Hb-verzadigingscurve wordt bij eenzelfde zuurstofspanning in de weefsels nu meer zuurstof afgegeven, het Bohr-effect.
Het bloed vervoert bij 100 % verzadiging 200 ml O2 per liter bloed vervoert. Stel dat in de beenspier met pO2 40 mmHg de pH daalt van 7,6 naar 7,2 door de geproduceerde melkzuren.
Hoeveel ml zuurstof wordt er nu in de beenspier per liter bloed afgegeven?

1. 37,5 ml O2/liter bloed
2. 75-80 ml O2/liter bloed
3. 120-125 ml O2/liter bloed
4. 160 ml O2/liter bloed