Van Gogh Infrarood

• Kunstzinnige oriëntatie
• Techniek
• +2
• Basisschool
• Groep 7,8

Introductie

Masterminds & Masterpieces - Les waarin leerlingen ontdekken hoe een restaurator infrarood gebruikt bij onderzoek naar schilderijen van Vincent van Gogh. De les kan zowel zelfstandig als klassikaal worden gedaan.

Instructies

Aansluiting op de kerndoelen

42 - Oriëntatie op jezelf en de wereld > Natuur en techniek

55, 56 - Kunstzinnige Oriëntatie

Algemene leerdoelen

Leerlingen

• leren wat infrarood is;
• zien hoe een restaurator infrarood gebruikt bij onderzoek naar een schilderij;
  
• maken kennis met Vincent van Gogh;
• leren over de schildertruc van het perspectiefraam.

Zowel bij het behoud en beheer van kunst als bij techniek en wetenschap in het algemeen is een nieuwsgierige, onderzoekende houding nodig. Deze les is onderdeel van de reeks Masterminds & Masterpieces en maakt gebruik van de vakoverstijgende meerwaarde van onderzoekend leren (experimenteren, uitproberen, kijken, vergelijken, etc.). Masterminds & Masterpieces is een samenwerking van het Van Gogh Museum en ASML.

Benodigde materialen

Geen

Differentiatie / extra

- Deze les is makkelijk uit te breiden met een teken- en schilderopdracht

- Breid de les eventueel uit met het infrarood-experiment uit de VO-versie van deze les

- Deze les kan worden gegeven in combinatie met de lessen UV - Van Goghs vijand / vriend.

- Combineer deze les met filmpjes van Het Klokhuis over infrarood

- In deze aflevering van SchoolTV komt ook het gebruik van een perspectiefraam aan de orde

Infrarood

Waar gaat deze les over?

In deze les leer je:

• wat infrarood is
  
• wat een restaurator doet
• wie Vincent van Gogh was
  
• welke schildertruc hij gebruikte

En: je ziet hoe infrarood een restaurator helpt bij het onderzoeken van Vincents schilderijen. 

Wat gebeurt hier?

Een restaurator zet Vincents schilderij Bloeiende paardenkastanje klaar voor onderzoek met infrarood licht. Later krijg je hier meer informatie over.

Wat is een restaurator ook alweer?

Een restaurator

• onderzoekt en verzorgt kunstwerken of oude gebruiksvoorwerpen
• repareert beschadigingen (als dat nodig is)

Hier onderzoekt de restaurator een schilderij van Vincent.

Een museum moet er voor zorgen dat de collectie goed bewaard wordt. Zo kunnen mensen er in de toekomst ook nog naar komen kijken. Een restaurator heeft dus een belangrijke taak.

Wie was Vincent van Gogh?

Vincent van Gogh

• leefde van 1853 tot 1890
• groeide op in Nederland
• woonde in vier landen: Nederland, Engeland, België en Frankrijk
• werd kunstenaar op zijn 27ste
• maakte bijna 900 schilderijen, meer dan 1000 tekeningen en schreef honderden brieven
• was tijdens zijn leven niet bekend
• is tegenwoordig een wereldberoemd kunstenaar

Wat is infrarood?

Infrarood (IR) is warmtestraling. Met het blote oog kun jij IR niet zien. Voelen kun je het wel. Alles straalt IR uit. Mensen dus ook! Maar natuurlijk is niet alles even warm. Hoe warmer iets is, hoe meer straling het afgeeft. De grootste bron van IR is de zon.

In het museum gebruiken ze IR bij het onderzoeken van Vincents schilderijen. Hoe? Dat zie je in het filmpje op de volgende slide.

Kun jij daarna de vragen beantwoorden?

Filmpje duurt 5m 44s

Hoe helpt IR bij het onderzoek
van een schilderij?
Je kunt er...

1. de opbouw van de verflagen mee zien
2. verkleuring van de verf mee ontdekken
3. een ondertekening mee ontdekken
4. de grootte van het schilderij mee meten

Twee antwoorden mogelijk.

Wat is de grootste bron van IR?
Schrijf maar op!

Is er iets in ons universum
dat géén IR uitstraalt?

1. Ja, er zijn een paar uitzonderingen
2. Nee, echt álles straalt IR uit

Alles in het universum straalt IR uit, van heel erg weinig tot heel erg veel.

Moeilijke woorden! Welke twee

passen het best bij infrarood?

BEST

REST

absorptie

reflectie

optie

fractie

absentie

traditie

attentie

commotie

De volgende slide gaat over de betekenis van de twee woorden die met infrarood te maken hebben. Laat de betekenis van de andere woorden eventueel later opzoeken, of bespreek ze kort direct.

absorptie van IR

reflectie van IR

Betekent dat infraroodstraling door iets wordt opgenomen. Het materiaal houdt het IR vast.

Betekent dat infraroodstraling door iets wordt teruggekaatst: de straling ketst af.

Wat betekent het?

Bij het onderzoek naar schilderijen kijken ze  welk materiaal IR doorlaat, welk materiaal IR absorbeert, en welk materiaal IR reflecteert. Daar kun je zelfs een speciale foto van maken.

Wat hoort bij elkaar?

Slepen maar!

Dit materiaal laat IR door.

Dit materiaal reflecteert IR (het ketst IR af).

Dit materiaal absorbeert IR (het neemt IR op).

Welk apparaat bij jou thuis

maakt gebruik van IR?

Weet jij het antwoord?

De afstandsbediening van je TV werkt met een infrarode straal.

Experiment

Door materialen voor een afstandsbediening te houden, ontdek je vanzelf of ze transparant zijn voor IR of niet. Gaat de TV aan, of verandert de zender? Dan is het materiaal transparant voor IR. Probeer maar eens, thuis of op school! Wel even vragen of het mag.

Wat zie je hier?

Dit is een detail, een klein stukje van Vincents schilderij onder IR. Zie je de lijnen van de ondertekening?

Terug naar de kastanjeboom...

Hoe begon Vincent aan
het schilderij
'Bloeiende paardenkastanje'?

1. Hij begon meteen met schilderen
2. Hij maakte eerst een ondertekening
3. Hij kleurde een foto in
4. Hij trok een plaatje over

Welk hulpmiddel gebruikte Vincent bij het maken van dit schilderij?

Vincent gebruikte een perspectiefraam. In de volgende slide zie je daar een nog beter voorbeeld van.

Ook bij dit schilderij tekende Vincent eerst de lijnen van het perspectiefraam. Met het blote oog zijn die niet meer te zien.

Gezicht vanuit Theo's appartement, 1887

Meer over dit werk via de app Ontrafel Van Gogh

Nu weet je in elk geval...

• wat infrarood is
• wie Vincent van Gogh is en welk hulpmiddel hij soms gebruikte
• hoe een restaurator infrarood gebruikt bij onderzoek
• dat je met infrarood ondertekeningen kan ontdekken

Maar waarom had Vincent bij de kastanjeboom nou een perspectiefraam nodig? Was die echt zo moeilijk om te schilderen?

Wat denk jij..?