UV - Van Goghs vijand (PO)

• Science
• Kunstzinnige oriëntatie
• +2
• Basisschool
• Groep 7,8

Introductie

Masterminds & Masterpieces - Met twee van je eigen tekeningen doe je een proef over de invloed van UV-licht op kunstwerken. Let op: voor deze proef heb je een paar weken tijd nodig. De les bestaat uit twee delen en een heleboel geduld.

Instructies

Aansluiting op de kerndoelen 

42 - Oriëntatie op jezelf en de wereld > Natuur en techniek

55, 56 - Kunstzinnige Oriëntatie

Zowel voor het behoud en beheer van kunst als voor techniek en wetenschap in het algemeen is een nieuwsgierige, onderzoekende houding nodig. Deze les is onderdeel van de reeks Masterminds & Masterpieces en maakt gebruik van de vakoverstijgende meerwaarde van onderzoekend leren (experimenteren, uitproberen, kijken, vergelijken, etc.). Masterminds & Masterpieces is een samenwerking van het Van Gogh Museum en ASML.

Tijdsindicatie

Deze les bestaat uit twee delen. In het eerste deel (c. 45 min.) wordt de proef voorbereid, in het tweede deel (c. 30 min.) worden de resultaten bekeken en besproken. Houd er rekening mee dat tussen de twee delen van de les minimaal twee weken dienen te zitten.

Materiaal

Voor elke leerling:

• 2 vellen stevig tekenpapier
• vel dik papier of karton (formaat: 1/2 van je tekenpapier)
• tekenpotlood, en viltstiften in tenminste 5 kleuren
• paperclips
• zonnebrandspray
• oude kranten
• eventueel schrijfpapier, of tablet

De les kan ook in tweetallen worden gedaan.

Extra voorbereiding

Als de leerlingen nog niet goed weten wie Vincent van Gogh precies was, bekijk dan de video Wie was Van Gogh?

Differentiatie

- Deze les kan aansluitend op de lessen UV -Van Goghs vriend (deel 1 en 2) worden gegeven.

- Het eerste deel kan worden ingekort door de leerlingen geen tekening te laten maken, maar door met een liniaal en gekleurde stiften een aantal lijnen in verschillende kleuren op het papier te laten zetten.

- Liever geen zonnebrandspray gebruiken? Statische en transparante UV-werende raamfolie is dan een goed alternatief (online zoekterm: 'statische UV-werende folie')

- Voor leerlingen die eventueel iets moeilijker lesstof aankunnen, kunnen de soortgelijke lessen voor het VO worden ingezet.

UV: Van Goghs vijand

Waar gaat deze les over?

Voorkomen is beter dan genezen. In een museum zorgen ze ervoor dat schilderijen goed worden beschermd. Maar ook al is iedereen super-voorzichtig, er ligt altijd 'gevaar' op de loer. Stof bijvoorbeeld, of vocht, of... UV-licht.

Bespreek a.d.h.v. de hotspot het onderwerp van de les.

Waar denk jij dat we hier zijn?

Dit is een hele grote microscoop. Daarmee kun je de verflaag van het schilderij van heel dichtbij bekijken. 

Wat is dit voor apparaat?

Dit is het restauratie-atelier van het Van Gogh Museum. In deze ruimte worden schilderijen onderzocht en gerestaureerd. Restaureren is het 'opknappen' van iets dat beschadigd of verouderd is.

Wat is het beroep van deze mevrouw?

Het beroep van deze mevrouw is restaurator. Een restaurator onderzoekt en herstelt dingen die beschadigd of verouderd zijn. Hier is dat een schilderij van Vincent van Gogh.

Gebruik de vragen in deze slide om de voorkennis van de leerlingen te activeren en ze te stimuleren goed te kijken naar de foto. De antwoorden staan telkens in de hotspot ernaast. Benadruk i.h.k.v. woordenschat-ontwikkeling (indien nodig) de gecursiveerde woorden.

De restauratoren in het Van Gogh Museum zijn eigenlijk een soort schilderijendokters. Deze 'dokters' onderzoeken en repareren de schilderijen als dat nodig is. Zo blijven ze goed bewaard en kunnen mensen er in de toekomst óók nog van genieten.

In de hotspot staat beknopte uitleg over wat een restaurator is.

zonlicht

Zonlicht stuurt een heleboel kleuren op ons af, maar die kunnen wij met het blote oog niet allemaal zien. Ultraviolet (UV) en infrarood bijvoorbeeld. Alle kleuren daar tussenin zien we wél.

UV-licht

Als je te lang zonder bescherming in de zon zit, krijg je last van zonnebrand. Dat komt door het UV-licht in de zonnestralen. Die verkleuren je huid. Pijnlijk! Voor schilderijen is UV-licht óók schadelijk, maar op een andere manier.

Uitleg over zonlicht en UV-licht vind je onder de hotspots.

VIDEO

Speelduur 3:34 min.

Als de leerlingen de les UV - Van Goghs vriend hebben gedaan, dan kennen ze het filmpje al en kan dit eventueel worden overgeslagen.

Schilderijen 'verwelken' natuurlijk niet echt zoals hier. Maar Vincent wist het ook al: hoe ouder de schilderijen, hoe groter de kans dat ze minder mooi worden. Hij vergeleek het zelf met bloemen die verwelken. Dit zijn zijn eigen woorden!

Bespreek het filmpje en de afbeelding kort na.

Proefje

Wat doet UV-licht met jouw tekening?

Vertel de leerlingen vervolgens dat ze de invloed van UV-licht op een kunstwerk nu ook zelf gaan zien. Op de volgende slides staan de instructies, inclusief een demonstratiefilmpje.

Dit heb je nodig:

• 2 vellen stevig tekenpapier
• vel dik papier of karton (formaat: 1/2 van je tekenpapier)
• tekenpotlood, en viltstiften in tenminste 5 kleuren
• paperclips
  
• zonnebrandspray
• oude kranten

Bekijk de demo

Wat ga je doen?

1. Maak twee tekeningen en kleur ze in met de stiften. 

Je kunt ook alleen de potloodlijnen overtrekken met kleur, of meteen met de stiften tekenen.

Gebruik lekker veel kleur.

Geen tekeningen maar lijnen

Je kunt in plaats van tekenen ook alleen horizontale lijnen trekken. Gebruik daarvoor dan een liniaal en stiften in zoveel mogelijk verschillende kleuren. Doe dat op twee vellen papier.

Onder de hotspot met het potlood zit de eventuele alternatieve lijnopdracht verborgen.

Wat ga je doen?

2. Eén tekening dek je voor de helft af met stevig papier of karton. Zet het vast met paperclips.

3. Leg een vel papier over de helft van je tweede tekening. Spray zonnebrand over de andere helft.

Laat even drogen.

Wat ga je doen?

4. Hang de tekeningen voor een raam

waar lekker veel zon op staat.

En dan: geduld...

Wacht in de zomer minimaal 2 weken, en in de herfst, winter of lente zelfs nog wat langer! 

De verschillen in tijdsduur hebben te maken met de verschillen in intensiteit van het zonlicht gedurende de seizoenen.

Wat denk je dat er gaat gebeuren?
Welke bescherming werkt het best, volgens jou? Welke verschillen verwacht je te gaan zien?

Laat de leerlingen hun verwachtingen kort omschrijven.

Klassikaal: inventariseer en schrijf de antwoorden op het digibord. De antwoorden kunnen ook via mobiel naar het digibord worden gestuurd (klik daarvoor op 'devices in de klas').

Maak een foto van de verwachtingen, of laat de leerlingen deze opschrijven en bewaren.

En nu maar afwachten!

Bepaal een moment waarop jullie de resultaten van de proef gaan bekijken en zet dat op de agenda. Let op: plan minimaal twee weken vooruit; liefst langer.

....weken later 

Wat

zie

je?

Beantwoord deze vragen

• Zie je verkleuring?
• Is de verkleuring van elke kleur even erg? Bij welke kleur is dat het meest / het minst?
• Wat beschermt beter: dik papier of zonnebrand? Waarom, denk je?
• Wat zou er gebeuren als de tekeningen nog langer in de zon zouden hangen?

Vul het aantal weken in op het digibord. Laat de leerlingen na een korte terugblik hun tekeningen bestuderen en vervolgens de vragen in de hotspot alleen of in tweetallen schriftelijk beantwoorden. (In tweetallen: laat ze de resultaten ook met elkaar vergelijken.)

Bespreek na c. 10 minuten na.

En...

Zag je bij Inssaf dezelfde resultaten?

Wat was hetzelfde? Wat was er anders?

Hetzelfde proefje kan verschillende resultaten geven.

Waarom, denk je?

Bekijk tot slot de video en bespreek deze kort na aan de hand van de vragen in de hotspot.

Laat leerlingen de conclusie trekken dat verschillende omstandigheden tot verschillende resultaten kunnen leiden. Bijvoorbeeld door gebruik van een ander merk stiften, andere soort papier, andere soort zonnebrandspray, minder felle zon, kortere tijdsduur, etc..