Les 6: Genetica

• Biologie
• MBO
• Studiejaar 2

Genetica

Lesdoelen genetica

de studenten;

• kunnen het verschil tussen lichaamscellen en geslachtscellen beschrijven (begrippen diploïd en haploïd)
• kunnen de begrippen genotype en fenotype toepassen
• kennen de begrippen homozygoot, heterozygoot, dominant en recessief
• kunnen een monohybride en dihybride kruisingsschema opstellen en de kans op een gewenst fenotype berekenen in procenten.

Genetica

Mens heeft 46 chromosomen

chromosomen: eiwit en dna

4 verschillende onderdelen. volgorde van die onderdelen is het recept voor het maken van een eiwit.

Elk type eiwit heeft zijn eigen taak en zorgt voor 1 erfelijke eigenschap.

 stukje DNA wat zorgt voor 1 erfelijke

eigenschap heet een gen

Allelen: verschillende versies van hetzelfde gen (1 van moeder, 1 van vader)

Locus: De vaste plek van het gen op chromosoom

Genotype + fenotype

• Genotype = Genen, bestaand uit DNA, afkomstig van je ouders samen.

• Fenotype= Uiterlijk waarneembare kenmerken. Genotype + milieu (omgeving).

     

Genotype of fenotype?

Behaarde begoniabladeren

1. Genotype
2. Fenotype

Genotype of fenotype?

Bladeren die naar het licht zijn gericht

1. Genotype
2. Fenotype

Genotype of fenotype?

Blauwe ogen

1. Genotype
2. Fenotype

Genotype of fenotype?

Krullend haar door "permanent"

1. Genotype
2. Fenotype

Genotype of fenotype?

Rode bloemen

1. Genotype
2. Fenotype

Genotype of fenotype?

Litteken dat je tijdens de geboorte hebt gekregen

1. Genotype
2. Fenotype

Diploïd en haploïd

       Grieks: Haplos = enkel,   di = twee

• In de celkern van onze lichaamscellen is 

       elk gen 2x aanwezig (ouders) = diploïd

• Geslachtscellen (zaadcellen en eicellen) hebben maar de helft van het genetisch materiaal  = haploïd

Homozygoot en heterozygoot

Grieks: heteros = anders

                homos = gelijk

Zelfde allelen

= homozygoot

Verschillende allelen

= heterozygoot

Info die op het gen staat kan verschillend zijn per chromosoom. 

Dominant en recessief gen

Welk allel bij de nakomeling tot uiting komt, is afhankelijk van hoe het afgelezen wordt. 

Voorbeeld:

B en b

Vader heeft bruine ogen

moeder blauwe ogen

jij hebt bruine ogen omdat het allel voor bruine oogkleur dominant is over het allel voor blauwe oogkleur (b)

Aan de slag

Wat: Maak de opdrachten over genetica

Hulp: Reader 

Tijd: 15 minuten

Klaar: Wachten tot gezamenlijk nakijken

Zwarte haarkleur (A) is dominant over de rode haarkleur (a).

Zwartharige koe is homozygoot, kruist met een homozygote roodharige stier.

Dominant A en recessief a 

bepaal de genotype (hier al gegeven)

noteer de geslachtscellen

stel kruisingsschema op

combineer de allelen

Noteer de percentages van de verschillende genotypes.

Aan de slag

Wat: Maak de opdracht over monohybride kruising

in tweetallen

Tijd: 8 minuten

Klaar: Wachten tot gezamenlijk nakijken

*

Dihybride kruising

• Kans bepalen op het erven van 2 verschillende eigenschappen.

Bijvoorbeeld, 

rood en gevlekte koe is 1 op 16

1/16 x 100

Opdracht dihybride kruisingsschema 

Wat: Maak de opdracht over dihybride kruising in tweetallen

Tijd: 15 minuten

Klaar?: Wachten tot bespreken

2:23- 9:00

Manier 2: Kruisingsschema

• 2 monohybride kruissingsschema's maken
• Uitkomst in percentage als decimaal getal nemen en met elkaar vermenigvuldigen.     Uitkomst x 100= ...%

Voorbeeld: Uitkomst 25% rood, 25% bont

0,25 x 0,25 = 0,0625 x 100 = 6,25 % kans op roodbonte vacht

Jantje is in zomer veel in de zon geweest en zijn huid heeft een bruine kleur gekregen. Verandert zijn fenotype of genotype?

1. Alleen zijn genotype verandert
2. Alleen zijn fenotype verandert
3. Zijn genotype en fenotype blijven onveranderd
4. Zijn genotype en fenotype zijn veranderd

Een eeneiige tweeling is geboren. Ze groeien gezond op en na twee jaar verschillen zij in grootte. Hoe kan dit?

1. Alleen een verschil in erfelijke eigenschappen
2. Alleen door invloeden uit het milieu
3. Door verschil in erfelijke eigenschappen en door invloeden vanuit het milieu
4. Dit kan niet

Een griepprik. Welke vorm van immunisatie is dit?

1. Natuurlijke actieve immunisatie
2. Natuurlijke passieve immunisatie
3. Kunstmatige actieve immunsatie
4. Kunstmatige passieve immunisatie

In welk deel van het hart is het bloed voor het eerst zuurstofrijk?

1. Rechterkamer
2. Linkerkamer
3. Rechterboezem
4. Linkerboezem

In welk type bloedvaten kan gaswisseling plaatsvinden met de longblaasjes?

1. Aders
2. Slagaders
3. Haarvaten

Bekijk de reader op de ELO. Over welk onderwerp zou je nog meer instructie willen?

Wie maakt de antistoffen?

Jij

Een ander

Lesdoelen

de studenten;

• kennen het verschil tussen lichaamscellen en geslachtscellen (begrippen diploïd en haploïd)
• kunnen de begrippen genotype en fenotype toepassen
• kent de begrippen homozygoot, heterozygoot, dominant en recessief
• kunnen een monohybride en dihybride kruisingsschema opstellen en de kans op een gewenst fenotype berekenen in procenten.