7.1 Verlichting

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4,5

De Verlichting

paragraaf 7.1
KA: rationeel optimisme en verlicht denken dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving

Wat weet je over de achttiende eeuw? (1700-1800)

De mens is van nature goed

Stelling (ga staan als je het er mee eens bent)

Mag je alles durven denken? Ook als dat ingaat tegen je geloof, je ouders of de regering?

Leerdoelen

Je weet:

• hoe rationeel de ideeën van verlichte denkers waren en hoe deze   werden toegepast
• hoe verlichte denkers dachten over godsdienst
  
• hoe verlichte denkers dachten over sociale verhoudingen
  
• hoe verlichte denkers dachten over politiek
  
• hoe verlichte denkers dachten over economie
  

De Verlichting

= het toepassen van gezond verstand op alle terreinen van de samenleving

- religie

- politiek

- economie

- sociale verhoudingen

De Verlichting

Rationalisme leidt tot algehele vooruitgang van de mens

--> rationeel optimisme

Pas als de mens vrij is, is er ruimte voor vooruitgang.  

- Wat is de relatie tussen vorst en onderdaan?

- Bij wie hoort de macht in een land te liggen?

- In hoeverre behoren mensen gelijk aan elkaar te zijn?

- Wanneer zijn mensen vrij?

- Zijn er grenzen binnen het gezonde verstand?

- Wat moet de rol van religie in een samenleving zijn?

Verlichte denkers

Voltaire

= grondlegger deïsme: God is de schepper
van de aarde, maar grijpt niet in.

De natuurwetten bewijzen het bestaan van
God. 

Verlichte denkers

Driemachtenleer (trias politica) van Montesquieu:

De macht moet verspreid zijn over: 

1. Uitvoerende macht (koning)
   
2. Wetgevende macht (parlement)
   
3. Rechtsprekende macht (rechters)

De scheiding der machten (L'esprit des lois, 1748):
Wanneer de uitoefening van de (1) en van de (2) macht aan één persoon of aan één instantie toebehoort, dan is er geen vrijheid omdat men kan vrezen dat de alleenheerser of instantie naar willekeur wetten kan geven, die hij ook willekeurig kan uitvoeren.

“Durf te denken.” – Immanuel Kant

“Heb God lief met heel je hart, ziel en verstand.” – Mattheüs 22:37

Zegt Jezus eigenlijk ook: gebruik je verstand? Of betekent geloof juist dat je niet te veel moet redeneren?

De Verlichting

paragraaf 7.1
KA: rationeel optimisme en verlicht denken dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving

Oefenvraag

In de achttiende eeuw schreef Belle van Zuylen in een brief aan een

vriendin: "Alle vermogens zijn bij man en vrouw oorspronkelijk dezelfde en als het verstandelijke vermogen bij mannen meer geperfectioneerd is, dan komt dat door studie en uitsluitend en alleen door studie."

Je beweert dat Belle van Zuylen in deze brief:

1. verlicht denken toepaste op het terrein van sociale verhoudingen en
   
2. uitging van rationeel optimisme.
   

Ondersteun de beweringen telkens met een verschillend argument van

Belle van Zuylen

Verlichte denkers

Adam Smith legde de basis voor de moderne, vrijemarkteconomie. 

Als iedereen zijn eigen belang nastreeft, houden vraag en aanbod de markt in balans door de onzichtbare hand.

= laissez-faire (uiteindelijk basis van liberalisme!)