SPELLING havo 3

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

h3e

docent

Telefoon in de telefoontas, leg NN en je schrift op tafel

Pak je leesboek...

SPELLING

- leestekens

- meervouden

- samenstellingen

- werkwoordspelling

o  Je weet wanneer je een      trema en apostrof moet gebruiken.

Wat gaan we doen?

Spelling, les 1

             

              leerdoelen

Leestekens

Een trema gebruik je

; om te voorkomen dat twee klinkers in één woord samen worden uitgesproken                   

                     bv: vacuüm, reünie, havoër ...

                     maar: zo-even, mee-eten en 

                     auto-eigenaar, omdat het samenstellingen zijn.

Leestekens

Een trema gebruik je

; in sommige leenwoorden       

             

               föhn, conciërge, döner, knäckebröd ...

Vaak weet je die wel (geen duidelijke regels)

3. in het meervoud van zelfstandig nw op -ie:

Dus: kopieën, categorieën, koloniën etc.

Leestekens

Een apostrof gebruik je

; als een of meerdere letters of cijfers zijn weggelaten. 

des morgens             's morgens 

Amsterdam             A'dam

hem             'm

2022             '22

Let op: staat de apostrof aan het 

begin van de zin, dan begint het volgende woord met een hoofdletter:             ’s Avonds kwam hij niet thuis

Leestekens

Een apostrof gebruik je:

; om uitspraakproblemen te voorkomen  (een klinker die lang moet worden 

                                                                                       uitgesproken).

kiwis              kiwi's

autos              auto's

opas                opa's

Leestekens

Een apostrof gebruik je:

; na cijfers en afkortingen. 

A4'tje, mp4'tje, vmbo'er, 65+'er, cc'en, wc'tje ...

; in verkleinwoorden op -y voorafgegaan door een medeklinker. 

lolly'tje, baby'tje, jury'tje, ... maar displaytje, want dat is een leenwoord.

Leestekens

Maken opdracht 1, 2 en 3 op blz. 34/35

Leestekens

o Je weet wanneer je een meervouds-n moet gebruiken bij bijvoeglijke en zelfstandig gebruikte telwoorden. 

Wat gaan we doen?

Spelling, les 2

              leerdoelen

Herhaling grammatica

Wat je al weet over woordsoorten:

- Zelfstandig naamwoorden (zn): mensen, dieren, dingen

                                                         - je kan er een lidwoord voorzetten.

- Bijvoeglijk naamwoorden (bn): zeggen iets over een zn

                                              - zo kort mogelijk en eindigt vaak met -e.

- Telwoorden (tw): geven aantallen of hoeveelheden aan

                                                         - precies of onduidelijk.

Bijvoeglijke telwoorden

Telwoorden 
worden meestal bijvoeglijk gebruikt

(ze zeggen iets over, of verwijzen terug
naar een zelfstandig naamwoord): 

Sommige films zijn spannend, en sommige saai.
Bijna alle werknemers werden ontslagen, enkele niet.

Zelfstandig gebruikte telwoorden

Telwoorden 
kunnen ook zelfstandig worden gebruikt 

(ze vervangen dan een zelfstandig naamwoord):

Sommigen vonden de film niet leuk, anderen wel.
Allen hadden geleerd, maar weinigen zijn geslaagd.

je schrijft dan het telwoord + n

Zelfstandig bijvoeglijk naamwoord

bijvoeglijk naamwoord kan ook zelfstandig worden gebruikt:

De bejaarde man woont alleen. - De bejaarde slaapt.
Dit is een voetpad voor blinde mensen. - Dit pad is voor blinden.
Dit is het beste team. - Zij zijn de besten.

Let goed op meervoud en enkelvoud!

Aan het werk!

H2, blz. 66 en 67

maken opdracht 1 t/m 3 

Schrijf het juiste antwoord op i.p.v. nummer 1 of 2!

o Je kent regels van bijzondere meervoudsvormen ( -iёn, of      -ieёn)

o Je kent de regels van bijzondere meervoudsvormen (leenwoorden).

Wat gaan we doen?

Spelling, les 3

              

              leerdoelen

Meervouden

Woorden die eindigen op -ie met de klemtoon op -ie schrijf je in het meervoud met -ieën    

                kopieën, categorieën, strategieën, drieën ...  

Woorden die eindigen op -ie zonder klemtoon op -ie schrijf je in het meervoud op -iën    

                koloniën, bacteriën, oliën, poriën ...     

Bijzondere meervouden

Sommige woorden hebben een meervoud op -en en op -s 

                                                                                          of -iën en op -s

                groenten - groentes, wortels - wortelen

                compagnieën - compagnies,  galerieën - galeries

Sommige woorden hebben een meervoud op -eren

                kind - kinderen, lam - lammeren

Bijzondere meervouden

Leenwoorden uit het latijn op -um hebben soms twee meervoudsvormen: hun oorspronkelijke op -a en een vernederlandste meervoudsvorm (-ums)

                

                museum - musea / museums     

                datum - data / datums 

Aan het werk!

H2, blz. 66 en 67

maken opdracht 1 t/m 3 

H2, blz. 68  maken opdracht 7

H3, blz. 100 maken opdracht 8

o Je weet hoe je samenstellingen correct moet spellen.

Wat gaan we doen?

Spelling, les 4

              

              leerdoelen

Samenstellingen

De hoofdregel is: als je te maken 

hebt met één persoon, dier of ding, 

dan schrijf je de samenstelling als één woord.

                      

Theorie (tussen -(e)n)

Basisregel = als het linkerdeel van de samenstelling alléén een

                           meervoud heeft op -(e)n, schrijf dan -(e)n!!

eik + boom                            kat + bak                    
blinde + school                   krant + kop                 
hart + wens                           dakloze + krant
peer + boom                         kip + vel

Theorie (tussen -e)

Je schrijft géén tussen-(e)n als het eerste woord van de samenstelling:

- geen ZN is       hogeschool, platteland, huilebalk

- geen meervoud heeft     tarwebrood, benzinegeur

- alleen een meervoud op -s heeft    aspergesoep, douchekraan

- een meervoud op -s én op -(e)n heeft       groenteboer, geboortecijfer

- uniek is     Koninginnedag, maneschijn, Onze-lieve-Vrouwekerk

- aangeeft hoe groot, goed, leuk, enz. iets is. De samenstelling moet dan in zijn geheel een BN zijn: reuzeleuk, apetrots, beregoed

Aan het werk!

H2, blz. 66 en 67 maken opdracht 1 t/m 3

H2, blz. 68 maken opdracht 7

H3, blz. 100 maken opdracht 8

H5, blz. 162 maken opdracht 5

o Je weet hoe je werkwoorden correct moet spellen:

     - persoonsvorm t.t. en v.t.

     - voltooid deelwoord

     - ww bijvoeglijk gebruikt

Wat gaan we doen?

Spelling, les 5

              

              leerdoelen

Spelling van de persoonsvorm

• Welk onderwerp hoort erbij? Enkelvoud of meervoud?

• In welke tijd staat het? Tegenwoordige of verleden tijd?
  

Spelling van het voltooid deelwoord

• Gebruik de verlengproef, dus maak het woord langer:         hoor je een -d of een -t?
• 
  
• Bij sommige sterke werkwoorden eindigt het op -en.
  
• 
  
• Gebruik 'T  eX KoFSCHiP  als je niet hoort met langer maken.

Spelling van het bijvoeglijk gebruikte voltooid deelwoord. 

• Schrijf het woord zo kort mogelijk.
• Het bestede geld, de gemaakte test, een vergrote foto.
  
• Een bijvoeglijk naamwoord eindigt op een -e, behalve bij sommige sterke werkwoorden.
• De verdwenen sok, een gelopen race.

vergelijk de zinnen:

De man verbreedde het pad.  

Het verbrede pad was alsnog te smal.

Hij ontkent verliefd te zijn.

De ontkende verliefdheid brak hem op. 

• verbreedde = PV VT
• verbreed + de  
• verbrede = VD als BN
• zo kort mogelijk

• ontkent = PV TT 
• ontken + t  
• ontkende = VD als BN
• -d (verlengproef) + e

Werkwoordsvormen

pvtt - persoonsvorm tegenwoordige tijd  /  hij loopt, fietst

pvvt - persoonsvorm verleden tijd / hij liep, fietste

gw - gebiedende wijs  / loop jij!

inf - infinitief (hele werkwoord) / ik moest lopen

vd - voltooid deelwoord / ik heb gefietst  (zijn, hebben, worden)

od - onvoltooid deelwoord / fietsend zwaaide hij (infintief +d)

bn - ww bijvoeglijk gebruikt (zo kort mogelijk!)

werkwoordspelling

Persoonsvorm

- (vaak) eerste werkwoord in een zin    (staat naast onderwerp)

- gebruik tijdsproef!   Pv verandert als je zin in een andere tijd zet

              pvtt                                                      pvvt                        zwak ww             sterk ww (zo kort mogelijk)

ik         stam              word                        stam+te/de               meldde                werd

hij       stam+t          wordt                      stam+te/de               meldde                 werd

wij      infinitief       worden                   stam+ten/den         meldde                 werden

truc: vervang pv door lopen              verlengproef/'t ex kofschip                   

Voltooid deelwoord: altijd met hww zijn, hebben of worden. Eindigt met -d of -t (verlengpr. kofs.)

Werkwoord als bn: zo kort mogelijk!  Tip: kijk of er een zn achter staat.