Paragraaf 9 + 10 + 11 + 12 + 13

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

16e en 17 eeuw

• Voor de vorming van de Nederlandse staat was de 16e eeuw een cruciale periode. 
• Karel V verenigde alle Nederlandse gewesten onder zich. 
• Voor het eerst was er sprake van een zekere politieke eenheid. Met de politieke eenheid was niet iedereen gelukkig. 
• Men was bang om een zekere vrijheid kwijt te raken.
  

 

16e en 17 eeuw

• Naast deze politieke eenheid waren er allerlei godsdienstige bewegingen aan het ontstaan; ze maakten zich los van het katholicisme. 
• De afgescheiden groeperingen verwierven veel aanhang. 
• Karel V werd opgevolgd door Philips II. 
• Philips II had geen begrip voor de politieke rechten van de burgers, bovendien wilde hij de katholieke kerk blijven handhaven als overheersende godsdienst(beweging). 
• Uiteraard bracht dit spanningen met zich mee.
  

16e en 17 eeuw

1568: opstand onder leiding van Willem van Oranje. Na deze Tachtigjarige Oorlog werden de noordelijke gewesten onafhankelijk.

In onze streken was er gedurende deze periode dus strijd tussen wel of geen centraal geregeerde staat.

16e en 17 eeuw

Literatuur in de 16e eeuw

• ME teksten behoorden tot de hele gemeenschap; ze waren geen geestelijk eigendom van een individu
  
• In de 16e eeuw: teksten veel minder ‘gemeenschapskunst’; schrijvers gingen nu meer van zichzelf uit. Dit had als gevolg: persoonlijker gevoelens en ideeën.
  
• Gezien de godsdienststrijd werd ook het geloof onderwerp van de teksten.
  
• Werk werd niet langer anoniem uitgegeven.
  
• Literaire schoonheid stond niet meer op de eerste plaats in dienst van God, maar had waarde in zichzelf.
  

De renaissance

• De Renaissance (ca. 1500 – ca. 1700)
  
• Renaissance = wedergeboorte.
  
• Het glorierijke verleden van de Romeinse en Griekse cultuur moest herbeleefd worden.
  
• Een grote bijdrage leverden de zogenaamde humanisten, onderzoekers van de klassieke cultuur. (Desiderius Erasmus.)
  
• Een nieuwe visie ontstond: de mens was niet langer ondergeschikt aan God. 

De renaissance

• Het theocentrische uit de middeleeuwen veranderde zo in het - antropocentrisme van de moderne tijd. Menselijke prestaties waren niet langer ingegeven door God, maar kwamen uit de persoon zelf voort.
  
• Een tweede kenmerk van de renaissance: het - individualisme: de mens werd niet langer gezien als een wezen dat deel uitmaakt van een groter geheel, maar als een individu.
  
• Een derde belangrijk kenmerk is het - empirisme: het zelf onderzoeken/willen uitvinden hoe de natuur en de wereld in elkaar zitten.
  

Werkboekopdracht 10.1bc + 10.2

Aan de slag. 

Werkboekopdracht 10.1bc

• De middeleeuwen: periode tussen ...

• Antropocentrisme is de opvatting dat ....
• Individualisme is de opvatting dat ...
• Empirisme is de opvatting dat ...

Werkboekopdracht 10.1bc

• De middeleeuwen: periode tussen de oudheid en de renaissance.

• Antropocentrisme is de opvatting dat mens en aarde even belangrijk zijn als God en het hiernamaals.
• Individualisme is de opvatting dat de prestaties van de mens uit hemzelf voortkomen en niet uit de hem omringende gemeenschap.
• Empirisme is de opvatting dat kennis verkregen wordt door onderzoekingen te doen.

Werkboekopdracht 10.2

• Middeleeuwen 
• theocentrisch (alinea 2)
• begenadigd/gezegend
• gemeenschap (alinea 3) 
• navolgen/geloof (alinea 4) 

• Renaissance
  
• antropocentrisch
• genie
• individu
• empirisme/experimenten

Paragraaf 11

• Acht groepjes 
• (Magister maakt de groepjes willekeurig.)
• Paragraaf 11 lezen was huiswerk voor vandaag.
• Op de volgende slide staat de opdracht.

Welke zinnen/informatie uit paragraaf 11 horen in een samenvatting thuis?

De renaissance

• Door dit empirisme kwam de wetenschap tot bloei en was niet langer ondergeschikt aan het geloof. Op de leiders van de kerk ontstond in de renaissance steeds meer kritiek.

• Kunst en literatuur
  
• Kenmerken van de kunst in de renaissance:
  
• Realisme: natuurgetrouw weergeven; perspectief van belang en anatomie moet kloppen
• Estheticisme: kunst moet mooi zijn, symmetrische opbouw; in de ME ging het om inhoud.
• Classicisme: klassieke oudheid als inspiratiebron
  

WB 11.1

Realisme

Estheticisme

Classicisme

Technische vernieuwing

Bouwkunst 

• ---

• symmetrie, geometrische figuren
• zuilen

• koepel

WB 11.1

Realisme

Estheticisme

Classicisme

Technische vernieuwing

Beeldhouwkunst

• anatomie/naakt/portretbuste

• ---

• aparte kunstvorm, klassieke mythologie

• ---

WB 11.1

Realisme

Estheticisme

Classicisme

Technische vernieuwing

Schilderkunst

• anatomie/naakt/perspectief/
• gevoelens/portret

• symmetrie

• klassieke mythologie en geschiedenis

• olieverf

Tussentoets paragraaf 9-12

De klassieke oudheid loopt van 500 voor Chr. tot 1500 n. Chr.

1. Juist
2. Onjuist

Tussentoets paragraaf 9-12

De renaissance begint in Italië in de 14e eeuw.

1. Juist
2. Onjuist

Tussentoets paragraaf 9-12

De renaissance begon buiten Italië in de vroeg 16e eeuw.

1. Juist
2. Onjuist

Tussentoets paragraaf 9-12

De Hervormers probeerden aanvankelijk de Kerk te veranderen, niet een nieuw geloof te stichten.

1. Juist
2. Onjuist

Tussentoets paragraaf 9-12

De renaissancekunstenaars hadden geen belangstelling voor de inhoud van hun kunstwerken, maar alleen voor de vorm ervan.

1. Juist
2. Onjuist

Paragraaf 12

• Klassieke literatuur was in de Renaissance maatstaf voor eigen literatuur.
  
• Drie stadia verhouding klassieke literatuur – eigen literatuur:
  
• 1. Translatio ( = vertaling; klassieke teksten toegankelijk mk voor mensen zonder kennis van Grieks/Latijn)
  
• 2. Imitatio (= navolging; herleven klassieke genres, zelf weer in Latijn schrijven)
  
• 3. Aemulatio (= verbetering; oude literatuur overtreffen, ontwikkeling van nieuwe genres » aforisme/spreuk, essay, sonnet)
  

Paragraaf 12

Kenmerken sonnet:

• -veertien regels
• -twee kwatrijnen en twee terzetten (= octaaf + sextet)
• -volta
• -bepaald rijmschema

Paragraaf 12

16e en 17e eeuw: Latijn is de internationale taal van de wetenschap

Realisme in Renaissance-literatuur: literair werk moest waarschijnlijk zijn.

Estheticisme in Renaissance-literatuur: regelgeving, belang vorm.

Paragraaf 13 - Bredero

• Gerbrand Adriaensz. Bredero (1585 – 1618) - dus niet zo oud geworden!
• Brede schoolopleiding, kende Frans en Latijn, daarna schilder.

• Lid van rederijkerskamer D’Eglentier (Een rederijker is iem. die de welsprekendheid beoefent. Dichters verenigden zich in de late ME in gezelschappen die rederijkerskamers werden genoemd. Deze rederijkerskamers legden zich toe op het schrijven van poëzie en toneelstukken.)
  

Literaire werk:

-Gedichten (Boertig, amoureus en aandachtig groot liedboek, 1622)

-Toneelstukken (o.m. de komedie Spaansen Brabander Jerolimo, 1617)

-Amsterdam speelt grote rol in zijn werk.

Paragraaf 13 - Bredero

• Literaire werk:
  
• -Gedichten (Boertig, amoureus en aandachtig groot liedboek, 1622)
  
• -Toneelstukken (o.m. de komedie Spaansen Brabander Jerolimo, 1617)
  
• -Amsterdam speelt grote rol in zijn werk.

• Lijfspreuk: 't Kan verkeren (veranderen)