Bijeenkomst 3

• social work
• HBO
• Studiejaar 1

Training kijken als sociaal werker

Bijeenkomst 3

Trainer: Pelin Temiz
September 2021

Lesdoelen

• Wat is het onderscheid tussen feiten en meningen en tussen waarneembaar gedrag en interpretaties?
• Hoe maak je observatie zo objectief mogelijk?
• Wat betekenen de begrippen waarnemen en selectieve aandacht?

Programma

• Recap bijeenkomst 1&2
• Objectief observeren?
• Observeren --> oefeningen
• Waarnemen, aandacht, selectieve aandacht
  
• Zintuigen?
• Casus Nanja
• Feedback op observatieverslagen

Training 1 vrije observatie

Training 2 systematische observatie: bewust en doelgericht waarnemen, waarbij van te voren is nagedacht over: wie, waarom, wanneer, hoe lang en waarom wordt gelet. Waarom handig? Dit kan bijv worden ingezet als je een bepaalde vraag hebt. Bijv is er sprake van ADHD bij een jongere, of is er sprake van een (on)veilige hechting tussen een kind en een oudere. Bij een systematische observatie bereid je je dus goed voor, zodat je zoveel mogelijk objectief kan observeren.

Wat is een vrije observatie

Wat is een systematische observatie

Hoe kun je literatuur gebruiken?

Maar bestaat objectief observeren eigenlijk wel? Vraag stellen aan de klas, gesprek over voeren. Observeren is waarnemen en waarnemen wordt altijd gedaan vanuit een persoon. Kan de invloed van de persoon helemaal weggenomen worden? Bij observeren gaat het om zo objectief mogelijk te observeren, maar helemaal objectief is bijna onmogelijk. Om zo objectief mogelijk te observeren moet je goed weten wat observeren is en door welke processen het mogelijk wordt beïnvloed. Bespreek achtereenvolgens hoe observeren, waarnemen, aandacht en selectieve aandacht met elkaar samenhangen. ​

​

Oefening doen: ​

Pak een timer (bv van je telefoon) en zet deze op 2 minuten. Gebruik deze 2 minuten om rond te kijken in de klas. Probeer alles in je op te nemen wat je ziet. Sluit na deze 2 minuten je ogen.  Probeer terug te halen wat je hebt gezien. Beantwoord de volgende vraag : Trainer geeft dit aan. Wat heb je gezien wat … blauw, rood, groen zwart was? Beantwoord voor jezelf deze vraag. Open dan je ogen. Wat is het verschil?

Heb je alles goed onthouden? Wat leer je van deze oefening?

Bestaat objectief observeren?

Ja

Nee

Soms, licht mondeling toe

Maar bestaat objectief observeren eigenlijk wel? Vraag stellen aan de klas, gesprek over voeren. Observeren is waarnemen en waarnemen wordt altijd gedaan vanuit een persoon. Kan de invloed van de persoon helemaal weggenomen worden? Bij observeren gaat het om zo objectief mogelijk te observeren, maar helemaal objectief is bijna onmogelijk. Om zo objectief mogelijk te observeren moet je goed weten wat observeren is en door welke processen het mogelijk wordt beïnvloed. Bespreek achtereenvolgens hoe observeren, waarnemen, aandacht en selectieve aandacht met elkaar samenhangen.

00:55

Heb jij gemerkt dat er dingen zijn verplaatst?

Ja, licht toe

Nee

Observeren

• Observeren is bewust waarnemen.
  
• Elke waarneming start met een prikkel/stimulus
  
• Er moet een gevoeligheid voor de prikkel zijn (dus goed kunnen zien, of goed kunnen horen)
  
• Om te kunnen waarnemen is er aandacht nodig voor de prikkel
  
• Waar je je aandacht op vestigt is o.a. afhankelijk van je interesse

Selectieve aandacht

• Door selectie nemen we slechts een deel van alle prikkels waar
• Je kunt onmogelijk alle prikkels waarnemen
• We nemen waar, wat wij anders verwachten of juist herkennen en gevoelig voor zijn op dat moment
• Luisteren doen we ook selectief
• Selectie heeft te maken met aandacht
• Je kunt leren om meerdere prikkels tegelijk waar te nemen, echter is het van belang om te selecteren wat van belang is en wat niet

Conclusie

• Je kunt alleen waarnemen/ observeren als je je aandacht ergens op richt. 
• Echter waar je je aandacht op richt, is deels persoon afhankelijk. 
• Het kan dus zijn dat jij op andere dingen let dan een ander persoon, waardoor een observatie automatisch al deels subjectief is. 
• Bewustwording van eigen persoon, eigen voorkeuren is dus van belang om de subjectiviteit te minimaliseren

Observeren en interpreteren

Observatie: waargenomen gedrag, wees duidelijk
Interpretatie:  conclusies uit observatie
Causaal verband:  een verband tussen oorzaak en gevolg
Transparantie: de interpretaties zijn voor iedereen te volgen
Taalgebruik: wees feitelijk/specifiek vermijd ''vaag'' taalgebruik. 

Observatielijsten

• Er bestaan veel observatie systemen
• genormeerde systemen, er is al onderzoek naar gedaan
• Je hoeft niet altijd zelf een lijst op te stellen

www.anneliesspek.nl

www.pallialine.be

www.observerenregistreren.nl

Casus Nanja

• Jij observeert dit fragment met als doelstelling: nagaan hoe de communicatie tussen moeder en Nanja verbeterd zou kunnen worden. Maak een observatieplan
• Wat is de centrale observatievraag?
  
• Hoe zou je dit kunnen omzetten in deelvragen?
  
• Wat is het kenmerk dat geobserveerd gaat worden, de dimensies en evt de concrete gedragingen die geregistreerd kunnen worden?
  
• Beschrijf hoe je de observatie gaat uitvoeren en hoe je ze in kaart gaat brengen.
  
• Beschrijf hoe je de observatie gaat registeren.
  
• Maak tweetallen
• 30min

Observatie

Doel observatie: Nagaan hoe de communicatie tussen moeder en Nanja verbeterd zou kunnen worden.

Observatievraag: Op welke wijze verloopt de communicatie tussen moeder en Nanja?

Deelvragen: Op welk manier communiceert moeder? Op welk manier communiceert Nanja?

Kenmerk: Communicatie

Dimensies: verbaal en non-verbaal

Concrete gedragingen/uitingen: Laten uitpraten, onderbreken, bevestiging geven, vragen stellen, positieve uitingen, antwoord geven, bepalend zijn, oogcontact maken, op elkaar reageren, houding, 

Nog een keer kijken: Schrijf een interpretatie en aanbeveling. Geef antwoord op de hoofdvraag, zo objectief mogelijk.

www.observerenregistreren.nl

Koppeling theorie

• Drempels volwassen wording
• Sociale vorming en identiteit
• Identiteitsproblemen
• Peergroup, risicogedrag, middelen

Onderbouwen --> interpreteren 

Praktijkvoorbeeld

Peerfeedback op huiswerkopdracht

• Opdracht(3tal): Lees elkaars observatieplan en –verslag --> 10min
• Geef elkaar feedback 
• Observatieplan:
  - Staan alle onderdelen van de slide (bijeenkomst 2) erin?
  - Is het observatieplan volledig, zodanig dat een onbekend iemand a.d.h.v. het plan de observatie zou kunnen uitvoeren?
• Observatieverslag:
  - Is er een weergave van objectieve observaties? – zijn deze ook echt objectief?
  - Is het onderdeel interpretaties aanwezig?
• Geef tips hoe je literatuur zou kunnen betrekken bij de observatie.
  

Klassikaal nabespreken. In hoeverre verliep deze observatie anders dan de vrije observatie? Wat was er lastig? Hebben jullie vergelijkbare dingen geobserveerd? Waarom wel/niet, etc.

Hoe registreer je nu?

Hoe doe je interpretaties?

Wat is blijven hangen

k heb wat aan de les gehad

0100