3HAVO - H6 Grammatica - Ambiguïteit

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Ambiguïteit

3HAVO - H6 Grammatica

De leerlingen moeten zinnen maken met de woorden die ze hebben geleerd. De docent vraagt aan Tim welke zin hij heeft bedacht. Tim zegt: ‘Ik heb geen zin.’

De klas begint te lachen. Waarom, denk je?

Er zijn zinnen die je op meerdere manieren kunt uitleggen: ze zijn ambigu. Ambigu komt van het verouderde werkwoord ambigeren, dat twijfelen betekent. Dichters, cabaretiers en reclamemakers werken soms opzettelijk met ambiguïteit:

Er zijn zinnen die je op meerdere manieren kunt uitleggen: ze zijn ambigu. Ambigu komt van het verouderde werkwoord ambigeren, dat twijfelen betekent. Dichters, cabaretiers en reclamemakers werken soms opzettelijk met ambiguïteit:

– Er gaat niets boven Groningen

– Er gaat niets boven Groningen

In deze zin kan ‘gaat boven’ betekenen dat er niets mooier is dan Groningen. Ook kan de zin betekenen dat er letterlijk niets boven Groningen gaat: Groningen is de noordelijkste provincie van ons land.

– Ja, in de bergen kan het levensgevaarlijk zijn. Alleen vorig jaar al heeft de Vaalserberg 30 doden geëist. Gelukkig is men niet op de eis ingegaan, maar je schrikt wel even als je het hoort. (Herman Finkers)

– Ja, in de bergen kan het levensgevaarlijk zijn. Alleen vorig jaar al heeft de Vaalserberg 30 doden geëist. Gelukkig is men niet op de eis ingegaan, maar je schrikt wel even als je het hoort. (Herman Finkers)

Het woord ‘eisen’ kan betekenen dat je iets dwingend verlangt, maar ‘eisen’ kan ook betekenen ‘kosten, met zich meebrengen’: De Vaalserberg kostte 30 mensen het leven.

In zakelijke teksten kun je ambigue zinnen beter vermijden, want ze roepen misverstanden op.

Ambiguïteit kan verschillende oorzaken hebben:

• De zin bevat een woord dat meerdere betekenissen heeft (een homoniem):
• 
  – Scapino, je loopt gewoon binnen.
  

• De zin bevat een woord dat meerdere betekenissen heeft (een homoniem):
• 
  – Scapino, je loopt gewoon binnen.
  
  Binnenlopen kan betekenen ‘betreden’ of ‘rijk worden’.

• In de zin staat een woordgroep die meerdere betekenissen heeft:
  
  – In de gang hangt een foto van Janet.
  
  
  

• In de zin staat een woordgroep die meerdere betekenissen heeft:
  
  – In de gang hangt een foto van Janet.
  
  Dat kan betekenen:
  – de foto die Janet heeft gemaakt;
  – de foto waarop Janet is afgebeeld;
  – de foto waarvan Janet de eigenaar is.
  
  Meestal blijkt uit het zinsverband welke betekenis wordt bedoeld.

• Je kunt de zin op twee manieren ontleden en daar horen twee verschillende betekenissen bij:
  
  – Pepijn geeft Alysa een cadeau.

• Je kunt de zin op twee manieren ontleden en daar horen twee verschillende betekenissen bij:
  
  – Pepijn geeft Alysa een cadeau.
  
  Twee mogelijkheden:
  a Pepijn = onderwerp
   Alysa = meewerkend voorwerp
  Anders gezegd: Pepijn geeft aan Alysa een cadeau.
  b Alysa = onderwerp
   Pepijn = meewerkend voorwerp
  Anders gezegd: Aan Pepijn geeft Alysa een cadeau.

• De zin bevat een onduidelijke verwijzing:
  
  – Dylan vroeg Igor en zijn vriendin mee naar het zwembad.
  
  
  

• De zin bevat een onduidelijke verwijzing:
  
  – Dylan vroeg Igor en zijn vriendin mee naar het zwembad.
  
  Het woord zijn verwijst onduidelijk: om wiens vriendin gaat het?

apps.noordhoff.nl

Geef van de zin aan waarom deze ambigu is. Maak gebruik van de theorie.
1. Waar heb je de tekening van mijn zusje gelaten?

Geef van de zin aan waarom deze ambigu is. Maak gebruik van de theorie.
2. Gideon laat de docent weten dat zijn handschrift onleesbaar is.

Geef van de zin aan waarom deze ambigu is. Maak gebruik van de theorie.
3. Het slot was echt prachtig!

Geef van de zin aan waarom deze ambigu is. Maak gebruik van de theorie.
4. Carin vertelt Shanne dat zij vanavond vroeg naar bed moet.

Geef van de zin aan waarom deze ambigu is. Maak gebruik van de theorie.
5. ME slaat man met knuppel neer (krantenkop)

Geef van de zin aan waarom deze ambigu is. Maak gebruik van de theorie.
6. Wij hebben gisteren naar een stomme film gekeken.

Ga naar de digitale omgeving van Nieuw Nederlands online en maak de opdrachten die ik in de planning heb klaargezet.